Íslenska þjóðfélagið - 01.05.2010, Síða 58

60
Lokun félagslega húsnæðiskerfisins
Eftir Alþingiskosningarnar 1995 hvarf Alþýðuflokkurinn úr ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokkn­
um og í hans stað kom Framsóknarflokkurinn og varð Páll Pétursson ráðherra félagsmála.
Hinn nýi félagsmálaráðherra boðaði þegar gagngerar breytingar á sviði húsnæðismála, sem að
verulegu leyti gengu eftir á næstu árum. Tvö meginatriði þessara breytinga fólu í sér endalok
tveggja meginþátta húsnæðismála landsmanna til þessa, félagslega húsnæðiskerfisins annars
vegar og Húsnæðisstofnunar ríkisins hins vegar.
Framkvæmd þessarar stefnu hófst með skipun nokkurra nefnda þegar á árinu 1995 og
einnig unnu tveir starfshópar að gerð frumvarps. Aðkoma sveitarfélaganna að þessu starfi var
áberandi, enda hafði rekstur félagslega íbúðakerfisins aukið mjög á fjárhagsvanda þeirra,
einkum sveitarfélaga á landsbyggðinni (Alþingistíðindi 1997-1998 A:3579-3583, þskj. 877).
Á hinn bóginn átti verkalýðshreyfingin litla sem enga aðkomu að undirbúningi hinna fyrir-
huguðu breytinga. Það skýrðist að sjálfsögðu fyrst og fremst af fullri andstöðu hennar við
áformin um lokun félagslega húsnæðiskerfisins (ASÍ og BSRB, 1998). Andstaða var einnig
mikil af hálfu flestra félagasamtaka er störfuðu á sviði húsnæðismála, sem m.a. kom fram í
heilsíðuauglýsingu í Morgunblaðinu (Morgunblaðið 1998, 14. maí, bls. 33). Þá er ógetið
stjórnarandstöðuflokkanna á Alþingi, sem lögðust eindregið gegn samþykkt húsnæðisfrum­
varpsins, kröfðust frestunar afgreiðslu þess og beittu málþófi í nokkra daga við lokaafgreiðslu
þess. Þetta átti stóran þátt í því að þinglok vorið 1998 drógust um nær heilan mánuð og frest-
uðust þar til eftir sveitarstjórnarkosningar í lok maí. Lokaorð Jóhönnu Sigurðardóttur við
endanlega samþykkt frumvarpsins voru þessi:

Herra forseti. Með atkvæðagreiðslunni sem hér fer fram er innsigluð ósvífnasta og
grimmilegasta atlagan sem við höfum séð um áratuga skeið að kjörum fátæks fólks á
Íslandi. Þetta er svartur dagur í sögu félagslegrar aðstoðar í húsnæðismálum fátæks
fólks á Íslandi sem 40 verkalýðs- og félagasamtök hafa ítrekað mótmælt. Þetta er ljótur
minnisvarði um Framsóknarflokkinn, flokk sem einu sinni kenndi sig við félags­
hyggju. Orrustan er töpuð en stríðið ekki. Þó flagg félagslegrar aðstoðar í húsnæðis­
málum láglaunafólks verði nú fellt í þessari atkvæðagreiðslu mun það rísa á nýjan leik
þegar jafnaðarmenn komast til valda. Ég lýsi fullri ábyrgð á hendur ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar sem með svo ómannúðlegum, grimmum og miskunnarlausum hætti ræðst á
húsnæðisöryggi þeirra sem höllustum fæti standa í þjóðfélaginu. Ég segi nei (Alþingis­
tíðindi 1997-1998 B:7616).

Páli Péturssyni, félagsmálaráðherra, féllust hins vegar þannig orð:

Herra forseti. Hér er um stórbætt skipulag húsnæðismála að ræða og vænlegri úrræði í
húsnæðismálum fyrir tekjulitlar fjölskyldur í landinu, svo og sveitarfélögin í landinu.
Ég segi já. (Alþingistíðindi 1997-1998 B:7617).

Hin nýju húsnæðislög gengu í gildi þann 1. janúar 1999 og tók þá Íbúðalánasjóður til starfa í
stað Húsnæðisstofnunar ríkisins. Miklar breytingar urðu á skipulagi og mannahaldi hins nýja
lánasjóðs í samanburði við forverann, hluti starfseminnar var fluttur til Sauðárkróks – stærsta