Íslenska þjóðfélagið - 01.05.2010, Blaðsíða 74

76
: ,60; Þýskaland : ,71; Bandaríkin : ,71). Svarmöguleikarnir eru mjög sammála, frekar
sammála, frekar ósammála og mjög ósammála. Neikvæðar tilfinningar eru mældar með
þremur spurningum: hvort svarandi telji að það sé óþægilegt að tala við einstaklinginn, erfitt
að tala við hann og hvort honum yrði órótt af að umgangast hann (Ísland : ,73; Þýskaland :
,76; Bandaríkin : ,77). Svarmöguleikarnir eru þeir sömu og fyrir hefðbundna fordóma.
Félagsleg fjarlægð er mæld með sex spurningum: hvort svarandi sé fús eða ófús til að vera
nágranni einstaklingsins, hvort hann sé fús eða ófús til að verja tíma með honum, hvort hann
telji einstaklinginn hæfan eða óhæfan til að annast börn, hvort hann sé fús til að vera vinur
hans eða vinkona, hvort hann sé fús til vinna náið með honum og hvort hann líti það
jákvæðum eða neikvæðum augum að einstaklingurinn giftist inn í fjölskyldu hans eða hennar
(Ísland : ,84; Þýskaland : ,86; Bandaríkin : ,85). Svarmöguleikarnir eru mjög ófús, frekar
ófús, frekar fús og mjög fús. Hætta/ótti er mæld með spurningu um hvort svarandi telji líklegt
að einstaklingur í lýsingu beiti aðra ofbeldi. Svarmöguleikarnir eru mjög líklegt, frekar
líklegt, ekki mjög líklegt og alls ekki líklegt.

Mælingar: Óháðar breytur
Til að meta áhrif persónulýsinganna eru tvær tvíkostabreytur notaðar, önnur fyrir lýsinguna af
þunglyndiseinkennum og hin fyrir lýsinguna af geðklofaeinkennum. Lýsingin af astmaein-
kennum er notuð til samanburðar.
Þrjár spurningar voru notaðar til að mæla hugmyndir viðmælenda um einkenni og or-
sakir „ástandsins―. Í fyrsta lagi voru þeir spurðir hvort þeir teldu líklegt að um geðrænt vanda-
mál væri að ræða. Í öðru lagi voru þeir spurðir um það hversu líklegt þeir teldu að um sjúk-
dóm í heila væri að ræða. Loks voru þeir spurðir um hvort þeir teldu líklegt að um genetískt
vandamál væri að ræða. Allar spurningarnar höfðu fjóra svarmöguleika: mjög líklegt (4),
frekar líklegt, ekki mjög líklegt og alls ekki líklegt (1).
Bakgrunnseinkenni einstaklingsins í lýsingunni eru jafnframt mæld. Tilviljun réð því
hvort viðmælendur fengu lýsingu á karlmanni eða konu og hvort þeir fengu lýsingu á einstak-
lingi sem tilheyrði meirihluta- eða minnihlutahópi (á Íslandi: Íslendingur/Tælendingur; í
Þýskalandi: Þjóðverji/Tyrki; í Bandaríkjunum: hvítur /svartur). Við notum tvíkostabreytur til
að mæla kyn (1=kona, 0=karl) og minnihlutahóp (1= Tælendingur, 0=Íslendingur).
Við notum sex mælingar á bakgrunnseinkennum svarenda. Aldur er mældur í árum.
Við notum tvíkostabreytur til að mæla kyn (1=kona, 0=karl), hjúskaparstöðu (1=giftur,
0=ógiftur) og menntun (1=háskólapróf, 0=ekki með háskólapróf). Að lokum mæla tvær
tvíkostabreytur stöðu á vinnumarkaði, annars vegar hvort viðmælandi er í fullri vinnu (1=full
vinna) og hins vegar hvort hann er í hlutastarfi (1=hlutastarf). Viðmælendur sem ekki eru á
vinnumarkaði eru notaðir til samanburðar.

Niðurstöður
Hefur almenningur fordóma og neikvæð viðhorf gagnvart einstaklingum sem
glíma við geðræn vandamál?
Í töflu 1 er skoðað hvort almenningur hafi neikvæðari viðhorf gagnvart einstaklingum með
þunglyndis- eða geðklofaeinkenni en einstaklingum með astmaeinkenni (tilgáta 1). Eins og