Morgunblaðið - 27.09.1988, Blaðsíða 16

16
Wf W5fíf¥’3TTSf- T fnflAfJIWfllJW fTMTA IRMTTTWOfc
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 1988
Fæst í öllum helstu raftækjaverslunum og kaupfélögum
landsins.
Heildsölubirgðir.
JÓHANN ÓLAFSSON & CO.HF.
43 Sundaborg 13-104 Reykjavík - Sími 688 588
DULUX EL
frá
OSRAM
- 80% orkusparnaður
- 6 föld ending
- E 27 Fatning
7 W = 40 W
11 W = 60 W
15 W = 75 W
20 W = 100 W
ábyrgð - réttlæti

AU DFR/EDI
ARNLJOT 0LAFSS0X.
HINU ÍSLENZKA BOKMENTAFELAGI.
KADPMANNAHörH.
Frelsi -
________Bækur_____________
Stefán Friðbjarnarson
Auöfneði eftir síra ArnUót Ólafs-
son. Útgefandi Fjölsýn—Forlag.
Ein öld og átta ár eru liðin síðan
Hið íslenzka Bókmenntafélag gaf
út bókina „Auðfræði" eftir síra
Amljót Ólafsson. Bókin var unnin
og prentuð í Prentsmiðju S.L. Möll-
er í Kaupmannahöfn árið 1880.
Onnur prentun þessa merka rits er
nú loksins komin á markað. Útgef-
andi: Fjölsýn—Forlag með aðild
Félags viðskipta- og hagfræðinga
og Félags viðskiptafræðinema.
Formála ritar dr. Gylfi Þ. Gíslason,
hagfræðiprófessor.
Forsaga fyrstu útgáfu var m.a.
sú að síra Arnljóti vóru veittar fjög-
ur hundruð krónur af landsfé til
að semja rit um þau efni, sem á
okkar dögum heita hagfræði. Sjálf-
sagt hafa þessar krónur haft meira
vægi að kaupgildi, þá veittar vóru,
en á líðandi stund hinna mörgu
efnahagsráðunauta, en það er önn-
ur saga.
Síra Amljótur Ólafsson var
fæddur norður í Húnaþingi árið
1823. Hann settist í Lærða skólann
í Reykjavík árið 1846 en hóf nám
við Kaupmannahafnarháskóla árið
1851. Þar las hann fyrst málfræði
en síðan og lengst af hagfræði en
lauk ekki prófum. Árið 1861 hóf
hann síðan nám í Prestaskólanum
í Reykjavík. Hann gegnir síðan
prestsstörfum að Bægisá og Sauða-
nesi langa ævi. Jafnframt var hann
þingmaður frá 1858-1885, þó ekki
samfellt.
Sem fyrr segir nam síra Amljót-
ur máifræði, hagfræði og guðfræði
á háskólaárum sínum. Þetta nám
speglast síðan í ritstörfúm hans,
sem vóm margvísleg, meðal annars
um heimspeki, sagnfræði, hag-
fræði, guðfræði og bókmenntir.
Hann var um tíma ritstjóri Skímis,
sem Bókmenntafélagið gefur út.
Þar birtist m.a. ritgerð hans um
rökfræði, fyrsta sinnar tegundar á
íslenzka tungu, og ritgerð hans
„Um lögaura og silfurgang". - „Rit-
gerð þessi er tvímælalaust eitt hið
merkasta, sem skrifað hefur verið
um hagsögu íslands til foma,“ seg-
ir dr. Gylfí Þ. Gíslason, prófessor,
í formála að 2. prentun bókarinnar
Á MORGUN, miðvikudaginn 28.
september, mun Erik Poulsen,
kennari við Kennaraháskólann i
Kaupmannahöfn, halda fyrirlest-
ur um notkun myndbanda í
kennslu erlendra mála á grunn-
skólastigi.
Erik Poulsen hefur mikla reynslu
á þessu sviði, hann hefur um ára-
„Auðfræði", sem nýkomin er út sem
fyrr segir.
Dr. Gylfí Þ. Gíslason segir í for-
mála 2. prentunar bókarinnar:
„Amljótur Ólafsson verður ekki
talinn höfundur íslenzkrar hagfræði
í þeim skilningi, að hann hafi hugs-
að og skrifað fyrstur íslendinga um
þau efni, sem við nú nefnum hag-
fræði. En hann er fyrsti íslending-
urinn, sem semur vísindarit um
fræðilega hagfræði."
Dr. Gylfí segir ennfremur í for-
mála sínum:
„Hitt er merkileg staðreynd, að
árið 1880 skuli jafn fámenn út-
lgálkaþjóð og íslendingar eignast
jafnágætt kynningarrit á jafnung-
um vísindum og fræðileg hagfræði
þá hlaut að teljast. Það er umtals-
vert afrek, að íslenzkur prestur og
alþingismaður skuli kynna sér jafn-
vel og raun ber vitni grundvallarat-
riði fræðilegrar hagfræði eftir miðja
19. öld og gera efninu jafngóð skil
og hann gerir í riti sínu.“
„Auðfræði" Amljóts Ólafssonar
er vel skrifuð bók, hvem veg sem
á er litið. Fræðilegur efniviður bók-
arinnar, sem einkum er sóttur í
kenningar brezka hagfræðingsins
Adams Smith, eins og þær vóru
fram settar í túlkun franska hag-
fræðingsins Friðriks Bastiats, á
ekki síður erindi við fólk á Iíðandi
stund en þá bók þessi kom fyrst
bil bæði kennt starfandi kennurum
notkun myndbanda í kennslu og
sjálfur notað myndbönd í kennslu
sinni á grunnskólastigi.
FVrirlesturinn verður haldinn í
KHI í stofu B-2901 kl. 16:30-
18:30. Fyrirlesturinn er öllum op-
inn.
(Fréttatilkynning)
út. Þótt flest hafí að vísu breytzt í
efnahagsbúskap og samfélagi þjóða
frá því um 1880 gilda í meginatrið-
um sömu „lögmál" um mannlegt
eðli, mannleg samskipti, auðlindir
jarðar, afkomu fólks og andlega og
efnalega velferð.
Bók Amljóts Ólafssonar á því
ríkulegt erindi til samtímans, ekki
sízt ungs og uppvaxandi fólks. Efni
hennar er búið í lipurt og læsilegt
mál, sem forvitnilegt er að kynn-
ast, bæði að rithætti og stíl - og
raunar allri framsetningu. Hér held-
ur sá á penna sem hefur gott vald
á viðfangsefninu, móðurmálinu og
því, hvem veg á að ná til fólks,
ekkert síður leikra en lærðra. End-
urútgáfa bókar Amljóts Ólafssonar
er hið þarfasta framtak og mjög
þakkarvert. Vonandi kemst bókin í
hendur sem flestra. Hún á erindi
við mig og þig - en fyrst og fremst
þá sem eru að vaxa úr grasi.
Að síðustu Iítið sýnishorn af
skoðun og rithætti Arnljóts Ólafs-
sonar:
„Auðfræðingar kenna, að hverj-
um manni sé rétt og frjálst, meðan
hann meiðir eigi rétt né frelsi ná-
ungans, að neyta eftir eiginni vild
sinni og viti allra hæfileika sinna,
andlegra sem líkamlegra, svo og
að njóta ávaxta verka sinna, hvort
er hann vill vinna einn sér eðr í
félagi við aðra, hvemig er hann
vill vinna, hvað og hvar. Þeir kenna,
að landslögin hafí eigi annað og
megi eigi annað gjöra í þessu efni,
en vemda og varðveita, friða og
friðhelga mannrétt þenna og mann-
frelsi þetta hjá einum sem öllum í
mannfélaginu. Þeir kenna og jafn-
framt, að hverr maðr hafi ábyrgð
af meðferð sinni á hæfileikum
sínum, á hugsunum, orðum og
gjörðum, á sérhveijum tilgangi
sínum sem og á sérhverju verki
sínu, bæði fyrir sjálfum sér, fyrir
mannfélaginu og landslögum. í einu
orði sagt, auðfræðingar kenila þessi
þijú orð: frelsi, ábyrgð, réttlæti."
Fyrirlestur um notkun mynd-
banda í kennslu erlendra mála