Morgunblaðið - 27.09.1988, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 1988
59
Borgaraflokkur:
Blendin afstaða til „viðreisnar4'
hefur ekki verið i landinu í langan
tíma. (,..)Við reyndum síðan, gáfum
að vissu ieyti eftir, og vorum eðli-
lega gagnrýnd fyrir það hér, til
þess að reyna að ná í land þessari
vinstri sinnuðu félagshyggjustjóm
sem hefur verið draumur íslenskra
vinstri manna í langan tíma. En
þegar við töldum okkur vera búin
að draga hana í land þá kemur
Steingrímur allt í einu með Borg-
araflokkinn í heilu lagi og segin
nú á hann að eiga aðild að þessari
nýju vinstri stjóm. Borgaraflokkur-
inn sem aðili að vinstri stjóm er
bara grín,“ sagði Ólafur Ragnar.
Aðspurður sagði Ólafur það rétt
að forustumenn í verkalýðshreyf-
ingunni hefðu gengið á hans fund
og farið fram á að launafrystingin
yrði framlengd til 15. febrúar. „Það
gerðist [á laugardag] að forsvars-
menn Alþýðuflokksins báðu okkur
um að hlýða á sjónarmið tveggja
þingmanna Alþýðuflokksins sem
jafnframt eríi fomstumenn í Verka-
mannasambandinu og einnig nokk-
urrra annara forastumanna Verka-
mannasambandsins sem vora
andvigir þeim hugmyndum okkar
að veita samningsréttinn 1. janúar
og töldu að þar með væri verið að
gefa allstóram hópum forskot fram
yflr Verkamannasambandið. Við
buðum það hins vegar að Verka-
mannasambandið gæti einnig feng-
ið samningsréttinn þá strax og þess
vegna er það greinilegt að þessar
skoðanir einstakra forastumanna
Verkamannasambandsins höfðu
mikil áhrif á það hvað forastumenn
Alþýðuflokksins sátu fastir í þess-
um efnum,“ sagði Ólafur Ragnar.
Hann sagði að samkomulag um
kjara og samningsmálin, sem gert
var milli flokkanna þriggja á laug-
ardag, hefði síðan ekki haldið, m.a.
vegna sjónarmiða verkalýðsforkólfa
í Ajþýðuflokknum.
Ólafur sagði síðan að hann teldi
ekki enn útilokað að mynda þá
stjóm sem reynt var að mynda yflr
helgina. Tíminn hefði verið of stutt-
ur. Gera hefði þurft erflðar mála-
miðlanir til að ná samstöðu og Ólaf-
ur sagði að ef aðilar vildu í raun
fá félagashyggju- og vinstri stjóm
í landinu þá ætti að halda slíkum
tilraunum áfram í einni eða annari
mynd.
ÞINGMENN Borgaraflokksins
eru ekki einhuga í afstöðu sinni
til myndunar rikisstjórnar Borg-
araflokks, Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðisflokks, sem undanfarið
hefur stundum gengið undir Við-
reisnarnafidnu. Júlíus Sólnes
segist síður en svo vera á móti
slíkum kosti, Hreggviður Jóns-
son segist ekki skilja hvað átt sé
við með spurningu um hans álit.
Morgunblaðið leitaði í gær álits
á þessum stjórnarmyndunar-
möguleika hjá þingmönnunum
Júlíusi Sólnes, Alberti Guð-
mundssyni, Aðalheiði Bjarn-
freðsdóttur, Guðmundi Ágústs-
syni, Inga Bimi Albertssyni og
Hreggviði Jónssyni. Ekki náðist
í Óla Þ. Guðbjartsson. Svör
þeirra fara hér á eftir.
Júlíus:
„Ég get vel hugsað mér slíkan
möguleika, hef síður en svo á móti
því. Eg er einn af þeim mönnum
sem geta starfað með hverjum sem
er.“
Albert:
„Ég sagði það strax þegar þessi
stjóm féll að líklegasta niðurstaðan
yrði viðreisnarstjóm. Ég hef ekki
breytt um skoðun. Það finnst mér
vera sú stjóm sem auðveldast ætti
að vera að koma á með góðum
vilja."
Aðalheiður:
„Þetta mál hlýtur að vera ákveð-
ið á þingflokksfundi. Með hveijum
Borgaraflokkurinn fer í stjómar-
samstarf hlýtur að vera ákveðið
innan Borgaraflokksins."
Guðmundur:
„Ég held að mér lítist ágætlega
á það ef málefnagrandvöllur næst.
Það fer frekar eftir málefnum held-
ur en flokkum í ríkisstjóm."
Ingi Björn:
„Mér ifst mjög vel á þann kost.
Mér flnnst það vera fýsilegur kost-
ur, en það þarf þó að ræða það veh
fyrst.“
Hreggviður:
„Ég átta mig ekki á þessari
spumingu. Mér fínnst þetta óeðlileg
spuming. Þessu verður svarað á
þingflokksfundi. Við höfum verið
einn þingflokkur hingað til. Ég sé
ekki tilganginn með þessari spum-
ingu.“
Atburðarás stjórnar-
myndunarviðræðnanna
Steingrúnur Hermannsson, formaður Framsóknarflokksins, yfirgef-
ur sjávarútvegsráðuneytið til að ganga á fúnd forseta íslands og
skila stjórnarmyndunarumboði sínu.
Atburðarásin i stjórnarmynd-
unarviðræðum Alþýðubanda-
lags, Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Samtaka um jafhrétti
og félagshyggju yfir helgina var
í stórum dráttum þessi, eftir því
sem Morgunblaðið kemst næst:
Á laugardagsmorgun hófust við-
ræður upp úr klukkan 10 í Borgar-
túni 6 eftir að vinnuhópar höfðu
verið að störfum þar til klukkan var
langt gengin í fimm nóttina áður.
Þá um morguninn komu forastu-
menn Verkamannasambandsins á
fund nokkurra forastumanna flokk-
anna þar sem þeir létu í ljós efa-
semdir um gildi þess að samnings-
réttur yrði gefin ftjáls um áramót.
Miðstjómir Alþýðubandalags og
Framsóknarflokks höfðu verið boð-
aðar á fund klukkan 15, svo og
flokksstjóm Alþýðuflokksins. Þeim
fundum var frestað hvað eftir ann-
að því formenn flokkanna sátu á
löngum fundum fram eftir degi þar
sem farið var yfir málefnasamning
tilvonandi ríkisstjómar og einnig
var rætt um fyrstu aðgerðir stjóm-
arinnarinnar, aðallega hvenær ætti
að afnema launafrystingu og veita
samningsrétt.
Um miðjan daginn barst
Steingrími Hermannssyni bréf,
undirritað af Albert Guðmundssyni
formanni Borgaraflokksins og Júlísi
Sólnes formanni þingflokksins þar
sem kynnt vora 6 skilyrði fyrir fyr-
ir þátttöku flokksins í væntanlegri
ríkisstjóm: Lækkun eða niðurfelling
lánslq'aravísitölu, afnám matar-
skatts, skattar verði ekki lagðir á
sparifé á almennum sþarisjóðs-
bókum, önnur stefnumál flokksins
verði tekin til rædd við gerð mál-
efnasamnings, flokkurinn fái ut-
anríkisráðherraembættið og annað
ráðherraembætti og flokkurinn fái
embætti forseta sameinaðs þings.
Steingrímur hafði samband við
Albert og óskaði eftir viðræðum við
viðræðunefnd Borgaraflokksins.
Málefnasamningurinn lá ekki
fyrir fyrr en upp úr klukkan 19 og
skömmu seinna fóra þingmenn Al-
þýðubandalagsins á þingflokks-
fund. Viðræður Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks við Borgaraflokk
hófust í sjávarútvegsráðuneytinu
klukkan 20 en Steingrímur Her-
mannsson kom ekki á fundinn fyrr
en skömmu fyrir klukkan 21. Hann
fór skömmu seinna á miðstjómar-
fund Framsóknarflokksins þar sem
hann lagði fram málefnasamning
ríkisstjómarinnar tilvonandi og
mælti fyrir honum og fékk einróma
stuðning flokksins til að ganga end-
anlega frá stjómarmyndun.
Miðstjómarfundur Alþýðubanda-
lagsins hófst upp úr klukkan 21
þar sem flokksforastan lagði fram
málefnasamninginn og fyrstu að-
gerðir ríkisstjómarinnar, þar sem
m.a. var gert ráð fyrir að samnings-
rétturinn fengist aftur 15. febrúar
og 1,25% launahækkun kæmi þá
til framkvæmda. Þetta hafði loks
orðið að samkomulagi stjómar-
flokkanna tilvonandi þá fyrr um
kvöldið. Flokksforastan lagði til að
þetta yrði samþykkt en þá var lögð
fram tillaga um að þess yrði krafist
að samningsrétturinn fengist strax
þegar ríkisstjómin tæki við völdum.
Umræður um tillögumar stóðu
fram eftir nóttu og klukkan 3 var
fundinum frestað til morguns.
Nokkra seinna, eða um klukkan 4,
lauk viðræðufundi Alþýðuflokks,
Alþýðubandalags og Framsóknar-
flokks.
Á sunnudagsmorgun kom flokk-
FIMM verkalýðsforingjar voru
kallaðir til ráða í stjómarmynd-
unarviðræðum Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Framsóknar-
flokks síðastliðinn laugardag.
Vora þeir beðnir um álit á gild-
istíma bráðabirgðalaga um
samningsrétt og launafrystingu.
Hugmyndir stjóramálamann-
anna voru um að lögin giltu til
áramóta, en Qórir verkalýðs-
foringjanna höfiiuðu þvi og vildu
lengja gildistímann. Sá fimmti,
Björa Grétar Sveinsson frá
Horaafirði, vildi ekki taka af-
stöðu um málið, á þeirri forsendu
að þeir hefðu ekkert umboð til
að segja neitt um þetta. Guð-
mundur J. Guðmundsson form-
aður VMSÍ og Dagsbrúnar í
Reykjavík segir það fráleita hug-
mynd að miða gildistímann við
áramót Þá hafi hálaunahópar
góða samningsaðstöðu og meiri
möguleika á launahækkunum
heldur en láglaunahópar, sem
hafi versta samningsstöðu á þeim
árstíma.
Guðmundur segir að þama hafi
stjóm Alþýðuflokksins saman í
Holliday Inn og fengu foraststu-
menn flokksins þar fullt umboð til
að ganga frá stjómarmynduninni á
grandvelli málefnasamningsins sem
fyrir lá. Miðstjómarfundur Alþýðu-
bandalagsins hófst aftur upp úr
klukkan 9 á sunnudag en fljótlega
fór þingflokkurinn á sérfiind i Al-
þýðubandalagshúsinu. Þeim fundi
lauk um klukkan 12 og ályktun
þingflokksins var síðan kynnt mið-
stjómarmönnum. Þá hafði verið fre-
stað ríkisráðsfundi á Bessastöðum,
fyrst fundi sem átti að vera klukkan
11.30 sem átti að vera síðasti fund-
ir fráfarandi ríkisstjómar, ogöðram
fundi klukkan 14 þegar nýja ríkis-
stjómin átti að taka við.
Um klukkan 13.30 fóra Ólafur
Ragnar Grímsson formaður Al-
þýðubandalagsins og Steingrímur
J. Sigfússon formaður þingflokks-
ins niður í sjávarútvegsráðuneyti
þar sem forastumenn Alþýðuflokks
og Framsóknarflokks vora, og af-
ekki verið um formlegan fund að
ræða. „Það er nú búið að laga þetta
snyrtilega til í frásögnum síðan,"
sagði hann. „í fyrsta lagi gengum
við aldrei á fund. Þama vora stjóm-
armyndunarviðræður. Einn ráð-
herrann hringdi i mig og spurði
hvort ég gæti geflð persónulega
umsögn. Þama var enginn með
umboð frá VMSÍ.“ Á fundinum
vora, auk Guðmundar, Karl Steinar
Guðnason formaður Verkalýðs- og
sjómannafélags Keflavíkur, Karvel
Pálmason varaformaður VMSÍ,
Þórður Ólafsson formaður verka-
lýðsfélagsins í Þorlákshöfn og Bjöm
Grétar Sveinsson formaður verka-
lýðsfélagsins á Höfn í Homafírði.
Fjórir fyrstnefndu verkalýðs-
foringjamir vildu ekki láta samn-
inga vera lausa um áramót. „Mesta
geggjunin væri 1. janúar," sagði
Guðmundur í samtali við Morgun-
blaðið. „Þá era lausir samningar til
dæmis hjá flugmönnum, ýmsum
hópum sérfræðinga, hjá BHM og
BSRB. Hins vegar hefði VMSÍ ekki
nokkra aðstöðu til að gera ráðstaf-
anir í sínum samningamálum. Jan-
hentu þar ályktun þingflokks Al-
þýðubandalagsins. Miðstjómar-
fundi Alþýðubandalagsins var jafn-
framt frestað til klukkan 14.30.
Nokkra seinna var þingflokkur
Framsóknarflokksins boðaður á
fund f sjávarútvegsráðuneytinu.
Hreggviður Jónsson þingmaður
Borgaraflokksins kom í sjávarút-
vegsráðuneytið um klukkan 14.30
með bréf, undirritað af Albert Guð-
mundssyni og Júlíusi Sólnes, þar
sem þess er farið á Ieit að svarað
verði skriflega bréfi Borgaraflokks-
ins frá deginum áður, fyrir klukkan
16. Að öðram kosti var talið að of
úar er tekjulægsti mánuður ársins
hjá verkafólki ef loðnuverksmiðjur
eru undanskildar. VMSÍ hefur ekki
nokkra möguleika á að knýja fram
nýja samninga í janúar og fyrri-
hluta febrúar. Það væri verið að
gera upp á milli hópa og skapa
þeim hærra launuðu meiri mögu-
leika en þeim sem hafa lægri laun.
Við vorum fjórir sammála um að
1. janúar væri fráleitur tími, aðeins
til þess að etja hópum saman. Þeir
vora búnir að semja - Alþýðubanda-
lagið líka - um launafrystingu til
áramóta. Síðan eftir að ég fór voru
þeir búnir að semja um 15. febrú-
ar. Þama var verið að spyija hvort
við sem einstaklingar mætum stöð-
una svona og við gerðum það. Sfðan
gengu þeir frá þessu sín í milli,"
sagði Guðmundur.
Bjöm Grétar Sveinsson tók ekki
undir með hinum verkalýðsforingj-
unum. „Ég taldi mig lýsa þeirri
skoðun minni að þetta væri ekki
rétt mat,“ sagði hann. „Þetta vora
allt umboðslausir menn. Mín skoðun
er þessi: Bráðabirgðalög um afnám
samningsréttar eru í gildi, tveir
lítill tími væri til frekari viðræðna
um þátttöku Boigaraflokksins í
væntanlegri ríkisstjóm.
Ólafur Ragnar og Steingrímur
fóru úr sjávarútvegsráðuneytinu
um klukkan 15 og klukkan 15.20
fóra Jón Baldvin Hannibalsson og
Jón Sigurðsson úr húsinu á þing-
flokksfund Alþýðuflokksins í Al-
þingishúsinu. Nokkram mínútum
seinna yfirgaf Stcingrímur Her-
mannsson húsið og sagði frétta-
mönnum að hann ætlaði að hitta
forseta íslands, sem hann gercú
klukkutíma síðar og skilaði þa
stjómarmyndunaramboði sínu.
flokkar sem höfðu fulltrúa þama
settu þessi lög. Það er stjómmála-
manna að ákveða þetta, þeir era
kosnir til þess og eiga ekki að kall^^-
á menn utan úr bæ. Ég hef ekker^*
umboð til að taka ákvarðanir fyrir
VMSÍ eða ASÍ eða nein slík sam-
tök,“ sagði Bjöm Grétar Sveinsson.
„Afnám Iaunafrystingar hefði
einkum birst í því að þeir betur
launuðu hefðu getað gengið til
samninga áður en Verkamanna-
sambandið hefði getað það,“ sagði
Karl Steinar Guðnason. „Með því
að hafa þetta bundið hjá öllum
væra líkur til að vextir og verð-
bætur lækkuðu, það þarf að gerast
til að bjarga heimilum í nauð. Verð-
bólga og háir vextir era verstu óvirP^"
ir heimilanna. Við gerðum grein
fyrir þessum skoðunum okkar sem
fiilltrúar láglaunafólksins," sagði
Karl Steinar.
Þeir sem sátu fundinn fyrir flokk-
ana vora Ragnar Arnalds og Ólafur
Ragnar Grímsson frá Alþýðubanda-
lagi, Halldór Ásgrímsson frá Fram-
sóknarflokki og Jón Sigurðsson frá
Alþýðuflokki.
Verkalýðsforingjar kallaðir til ráða vlð stj órnarmyndunartilraunir:
Mesta geggjunin væri 1. janúar
- segir Guðmundur J. Guðmundsson um gildistíma bráðabirgðalaga um launamál.