Morgunblaðið - 18.11.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1993
Thurn und Taxis
Signrður Þórir
Sigurður Þórir Sigurðsson; Heilög stund. 1991.
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
í Listasafni ASÍ við Grensásveg
hefur verið opnuð sýning á verk-
um Sigurðar Þóris Sigurðssonar
myndlistarmanns, en hann nefnir
sýningu sína „Úr handraðanum",
sem er vel við hæfi; hér getur að
líta bæði málverk, vatnslitamynd-
ir og teikningar listamannsins.
Sýningarhald Sigurðar Þóris hef-
ur verið jafnt og þétt í gegnum
tíðina, en hann hélt stóra einka-
sýningu í Norræna húsinu í febr-
úar 1992 og í vor sem leið sýndi
hann verk sín í Tilraunasalnum á
Akureyri.
Á sýningunni eru alls sextíu
listaverk, pennateikningar, olíu-
málverk, myndir unnar með gou-
ache-litum og síðast en ekki síst
vatnslitamyndir, en þetta mun í
fyrsta sinn sem myndir í þeim
miðli fá viðlíka rými á sýningu
listamannsins. Þetta eru einkum
verk sem hann hefur unnið á síð-
ustu þremur árum, m.a. á þeim
tíma sem hann dvaldi í Englandi.
Viðfangsefni Sigurðar er sem
fyrr einkum manneskjan í sínum
Edensranni, þeim rómantíska
sælureit þar sem illska raun-
heimsins nær ekki til og hún get-
ur verið ein með sínar hugleiðing-
ar; fígúrurnar eru oftast án mik-
illa tengsla við umhverfi sitt eða
nokkuð annað í myndfletinum,
heldur fljóta þær um í eigin óræð-
um hugarheimi.
Heildarsvipur sýningarinnar er
þannig ekki ósvipaður því sem
Sigurður hefur sýnt áður. Bak-
grunnur myndanna virðist þó
smám saman vera á fá meira
vægi og á stöku stað víkur fígúr-
an alveg fyrir honum („Tónaflóð",
nr. 37). Ávextir og blómauppstill-
ingar koma hér fram sem virkir
þættir myndmálsins í „Stúlkan
hvíta“ (nr. 23) og „í mánaskini“
(nr. 53), en svipuð þróun hefur
átt sér stað í verkum Helga Þorg-
ils Friðjónssonar síðustu ár. Einn-
ig verða geómetrísk form stöðugt
meira áberandi, en þau njóta sín
einna best í vatnslitamyndunum.
ímynd fígúrunnar er orðin all
stöðluð í myndum Sigurðar og
þannig notar hann sömu teikning-
una í nokkrum verkum, t.d. „Sjáv-
arbörn" (nr. 9) og „Á sólskins-
strönd" (nr. 13) og síðan „Lífsf-
ar“ (nr. 41) og „Far straumsins“
(nr. 48) án þess að síðari myndin
bæti nokkru því við, sem skiptir
máli; í þeim tilvikum hefði annað
verkið nægt á sýningunni. Einnig
vitnar hann stundum í klassíska
list í myndum sínum, t.d. í „Náttú-
rubörn" (nr. 5), án þess að það
virðist hafa nokkra sérstaka
merkingu.
Sigurði tekst einna best upp,
þar sem persónurnar eru lifandi
og virkar, eins og í „Eftirvænting"
(nr. 47), þar sem ísmeygilegur
svipurinn er einkar sterkur, enda
litirnir notaðir til meiri mótunar
en almennt í olíumálverkunum.
Einnig verður ljóst hér, að
vatnslitirnir eiga vel við lista-
manninn, og hann kann vel að
nýta sér þá möguleika sem þeir
bjóða, hvort sem er til hreinleika
litanna í „Hugarburður" (nr. 18)
eða einfaldleika útfærslunnar,
sem birtist í „Tímaleysi" (nr. 39).
Þessi miðill hentar vel þeim mjúku
og ávölu ímyndum, sem einkenna
myndheim Sigurðar; svipað má
segja um gouaehe-litina, eins og
sést í „Heilög stund" (nr. 15).
Yfirskrift sýningarinnar kann
að benda til að nú sé Sigurður
Þórir að ljúka ákveðnum þætti á
sínum listferli, leiða fram það sem
leynst hefur á vinnustofunni áður
en lengra er haldið. Þessi sýning
er þannig viðbót við það sem lista-
maðurinn hefur verið að vinna við
undanfarin ár, en upphaf nýs
kafla, sem þá er væntanlega
skammt undan, hefur ekki enn
komið í ljós.
Sýning Sigurðar Þóris Sigurðs-
sonar í Listasafni ASÍ við Grens-
ásveg stendur til sunnudagsins
28. nóvember.
Metaðsókn
og metsala
á uppboði í
Þýskalandi
ÞAÐ voru milli 20.000 og
30.000 manns víðs vegar úr
heiminum sem sóttu uppboðið
sem haldið var á eigum fjöl-
skyldunnar í Regensburg sl.
mánuð.
Sigríður Ingvarsdóttir, fulltrúi
Sotheby’s, sagði: „Það var ekki
bara mikill fjöldi sem kom víðs
vegar að úr heiminum heldur seld-
ust hlutirnir mjög vel og fóru langt
fram úr áætluðu mati. Algengt var
að hlutir seldust á þrefalt til átt-
falt hærra verði en upphaflegt
mat sagði til um. Áætlað mat á
skrifborði, uppboðsnúmer nr. 40,
var 3.000-5.000 þýsk mörk, en
seldist á 21.000 þýsk mörk og
svona mætti lengi telja.“
Uppboðið fór á allan hátt langt
fram úr væntingum manna bæði
fyrir Thum und Taxis fjölskylduna
og Sotheby’s. Það sem meira er,
sjálfsagt veit hvert mannsbarn í
Suður-Þýskalandi um tilvist
Sotheby’s eftir þennan ánægju-
lega atburð.
Kammersveit Reykjavíkur
Kammersveit Reykja-
víkur í Bústaðakirkju
KAMMERSVEIT Reykjavík-
ur heldur aðra tónleika sína
á þessum vetri n.k. sunnudag
21. nóvember í Bústaðakirkju
og hefjast þeir kl. 17.
Á efnisskránni er verkið Quatu-
or pour la fín du temps eða Kvart-
ett um endalok tímans eftir
franska tónskáldið Olivier Messia-
en. í tilefni 20 ára starfsafmæælis
Kammersveitarinnar verða í vetur
eingöngu flutt verk sem áður hafa
verið á efnisskrá tónleika hennar.
Kvartett um endalok tímans var
áður fluttur af Kammersveitinni í
febrúarmánuði 1977 og var það
frumflutningur verksins á ísiandi.
Þetta verk er talið eitt athyglis-
verðasta kammertónverk aldar-
innar og samdi Messiaen það árið
1940 þegar hann dvaldi í fanga-
búðum nasista í Görlitz. Verkið
er samið fyrir fjögur hljóðfæri:
fíðlu, klarinett, selló og píanó, en
ástæðan fyrir þessari óvanalegu
hljóðfæraskipan er sú að meðal
samfanga Messiaens voru fíðlu-
leikari, klarinettuleikari og selló-
leikari. Verkið var frumflutt í
fangabúðunum þ. 15. janúar 1941
af föngunum fjórum og lék Mess-
iaen sjálfur á píanóið.
Eins og flest verka Messiaen
byggist þetta verk á sterkri trú-
hneigð og friðarþrá tónskáldsins,
en efnið sækir hannf Opinberunar-
bók Jóhannesar.
Flytjendur á tónleikunum á
sunnudag verða Rut Ingólfsdóttir,
fiðluleikari, Einar Jóhannesson,
klarinettleikari og Bryndís Halla
Gylfadóttir, sellóleikari, sem öll
teljast með okkar bestu listamönn-
um í dag og eru vel þekkt fyrir
flutning á kammertónlist. Píanó-
leikarinn verður Gintautas Kevis-
has frá Litháen, en hann er fram-
kvæmdastjóri Fílharmóníunnar í
Litháen og sem sá um tónleika
fjölda íslendinga í Litháen 1991
og 1992.
Miðasala verður við innganginn.
-----*—*—*-----
Námskeið um
röddina fyr-
ir söngvara
NÁMSKEIÐ um röddina fyrir
söngvara verður haldið laug-
ardaginn 20. nóvember kl.
13-19.
Á námskeiðinu verður m.a. fjall-
að um byggingu og hlutverk bark-
ans, tal- og öndunarfæra, ýmsa
þætti raddbeitingar, helstu radd-
vandamál, raddvernd og aðra hag-
nýta þætti fyrir söngvara, t.d.
mataræði, slökun o.fl.
Nánari upplýsingar veitir Söng-
skólinn í Reykjavík.
Skáld hversdagslífsins
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Guðmundur Ingi Kristjánsson:
SÓLDAGAR. Ljóðasafn. Helgi
Sæmundsson bjó til pr. Hörpuút-
gáfan, 1993.
Ljóðasafn Guðmundar Inga er
orðið mikið að vöxtum. Hann byrj-
aði ungur að yrkja og hefur haldið
á til þessa dags. í Sóldögum er
endurútgáfa fimm bóka auk við-
auka.
Guðmundur Ingi er skáld hvers-
dagslífsins. Ekkert íslenskt skáld
hefur ort meira né betur um dag-
leg störf bóndans. Hann dásamar
bústörfin og hefur þau í æðra veldi
líkt og Eggert forðum. Hann lof-
syngur heilbrigt líf r skauti frið-
sællar náttúru. Þekktasta sveita-
lífskvæði hans, og það sem oftast
hefur verið vitnað til, mun líkast
til vera Þér hrútar. Það er einstakt
í sinni röð. Sú var tíð að mönnum
þótti nóg um að hann skyldi þéra
þessa vini sína, hrútana. Kvæðið
orti Guðmundur Ingi rösklega tví-
tugur. Frá þeim tíma eru fleiri ljóð.
Sum eru með nokkrum viðvanings-
brag eins og Skólaspjaldið. En
skáldið náði brátt fastari tökum á
formi og efni. Guðmundur Ingi
getur ort svo um óskáldlega hluti
að úr verði skáldskapur, jafnvel
góður skáldskapur. Eða hver annar
gæti ort um bensín í þjóðlegri al-
vöru án þess að gera bæði sig og
skáldfákinn hjákátlegan?
Fyrsta bók Guðmundar Inga
kom út 1938. Þá hafði skáldið einn
um þrítugt. Þar kom Guðmundur
Ingi fram fullmótaður og vakti
bókin verðskuldaða athygli. Þetta
voru kreppuáraljóð en samt enginn
kreppuskáldskapur. Guðmundur
Ingi orti ekki um góða verkamann-
inn og vonda auðvaldið eins og
skáldin í þéttbýlinu. Eigi að síður
mátti á stöku stað greina enduróm
frá kalli tímans. Róttækir hug-
sjónamenn kunnu t.d. vel að meta
þetta: »Ég er öreiginn Guðmundur
Ingi. / Ég er önfírskur bóndason.«
En Guðmundur Ingi - þótt hann
nefndi öreiga - fetaði ekki í spor
neins. Rödd hans var í einu og
öllu persónuleg, eins þótt greina
mætti skyldleika við önnur skáld,
Guðmundur Ingi Kristjánsson
t.d. Dalamennina Stefán frá
Hvítadal og Stein Steinarr. Því
ekki verður séð að Guðmundur
Ingi hafí tekið neitt eftir þeim.
Hitt mun sönnu nær að skáld, sem
eru að yrkja á sama tíma, miða
oft til hins sama, ósjálfrátt! Tóninn
liggur loftinu.
Með tilkomu modernismans á
fimmta áratugnum varð sérstaða
Guðmundar Inga meira áberandi.
Stemmingin fjarlægðist sveitalífið.
Þeir, sem áráttu höfðu til flokkun-
ar, tóku jafnvel að kenna kveðskap
vestfírska bóndans við sósíalreal-
isma sem þá var opinber bók-
menntastefna í Sovét. Ef til vill
var það nú sagt til að afsaka Sov-
ét fremur en til að lyfta undir
Önfirðinginn. Víst gat kveðskapur
hans með bjartsýni sinni og framf-
aratrú minnt á lofsöngva sovéskra
skáldbræðra. Sá var þó reginmun-
urinn að skáldin austur þar dásöm-
uðu ríkjandi ástand vegna hræðslu
og undirlægjuháttar en önfirski
bóndasonurinn var frjáls ogengum
háður, þjóðhollur maður og trúr
sínu hlutskipti.
Við endurlestur þessara ljóða
skyldi fátt koma á óvart. Söm er
sveitasælan, vinnugleðin og trúin
á landið. Hitt mun ekki fjarri sanni
að horft hafí verið framhjá ásta-
ljóðum Guðmundar Inga. En þau
eru vissulega með því hugtækasta
sem eftir hann liggur. Eins og
hans var von og vísa tengir hann
ástina jafnan við skapandi athöfn
og náttúrlega gróandi. Þannig
verður ástin hluti af gildismati
skáldsins, óður til falslausrar feg-
urðar og heilnæms lífs. Sem dæmi
má nefna kvæðin / ijarhúsi, sem
er sannarlega einstakt fyrir
margra hluta sakir, Heyskaparást,
Hún kom í morgun, Stúlka, Ljóð
mitt til þín og Þú varst lilja.. Raun-
ar má bæta við kvæðinu Eiginkon-
an í orlofi sem er kannski ekki
eins tilfinningaríkt en í staðinn
yljað með ágætum húmor.
Þegar sá tími rann upp að form-
bylting og atómskáldskapur gripi
hugi ungkynslóðarinnar sam-
kvæmt forskrift frá stórmeisturum
heimslistarinnar gat naumast hjá
því farið að kveðskapur Guðmund-
ar Inga væri litinn homauga. Skáld
varð þó að sýna að það hefði að
minnsta kosti lesið Pound og Eli-
ot! En Guðmundur Ingi þurfti ekk-
ert á Pound og EJiot að halda til
að geta ort. Ekki verður heldur
séð, þegar horft er til baka, að
sjónhringur hans hafi í sjálfu sér
verið þrengri en hinna sem fetuðu
í spor heimsfrægu skáldanna.
Bóndinn átti reyndar eftir að
ferðast til fjarlægra landa og skoða
fleiri hliðar á heiminum, þar með
taldar fommenjar suðrænna menn-
ingarþjóða. Einnig þær urðu hon-
um að yrkisefni, samanber kvæðin
Delfí, Parþenon og Konungsgrafír
Egifta.
Sú reynsla turnaði þó hvergi til-
fínningu sveitamannsins íslenska
fyrir upprona sínum og æskustöðv-
um. Heim kominn í »Dimmt loft /
og drungalegt« kvað skáldið fagn-
andi sem fyrr: »Ég á heima hér.«
Þau orð tjá ef til vill best grunntón-
inn í þessu ljóðasafni.
Kvæði Guðmundar Inga eru ort
með reglubundinni og taktfastri,
en þó alla jafna rrvjúkri hrynjandi.
Bragarháttur fellur jafnan að efni.
I Sóldögum gefur að líta kveðskap
skálds sem hlýddi ekki alltaf kalli
tímans en þorði að vera hann sjálf-
ur. Ekki verður bent á annað skáld
íslenskt frá þessari öld sem lifað
hafi sáttara við umhverfi sitt.