Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Myndir fyrir börn

MYNPI.IST
L i s ( h ú s i ð It« r g
MÁLVERK/GRAFÍK
TRYGGVIÓLAFSSON
Opið virka daga 12-18
um helgar 14-18, til 21. júní.
Aðgangur ókeypis.
MÁLARINN Tryggvi Óiafsson
er stórtækur í sýningahaldi á þess-
ari listahátíð, því nýlokið er sýn-
ingu í Listaskála aiþýðu og svo
mun hann einnig skreppa til Húsa-
víkur með nokkur myndverk í far-
teskinu.
Þetta ber vott um athafnasemi
frekar en stöðnun, og það vill fara
svo um margan myndlistarmann-
inn, að honum eykst sköpunargleði
og ásmegin með aldrinum, bæði
hvað athafnasemi í listinni og á
sýningarvettvangi snertir.
Annars er sýningin á í Listhúsinu
Borg með alveg sérstöku sniði, því
að hún er tileinkuð börnum og
skara myndefnið öðru 'fremur hug-
arheim yngri kynslóðar, eins og
leikföng hvers konar og trúða í fjöl-
leikahúsum. Jafnframt er þetta
framlag listhússins til listhátíðar á
ári fjölskyldunnar.
Málarinn hefur lengi haft mikinn
áhuga á þessu viðfangsefni og
tengist það mikið til að hann eign-
aðist son, er önnur börn hans voru
að verða uppkomin, sem hafði
drjúg áhrif á dagiegt líf hans og
viðfangsefnin um leið. Þetta er
ekki einsdæmi í listasögunni, en
alltaf jafn áhugavert er það kemur
fyrir, því á ferðinni er nokkurs
konar uppstokkun og endurnýjun
daglegra gilda.
Annað mál er svo, að sjónmennt-
ir/myndsköpun, eins og við nefnum
athöfnina að lesa í mannlífið, er
fyrir böm á öllum aldri, því enginn
er móttækilegur fyrir myndrænan
boðskap sem hefur með öllu glatað
barninu í sjálfum sér. Myndmál
höfðar þó á annan hátt til bama
en þeirra sem eru komnir til nokk-
urs þroska og hér hafa einföld tákn
mikið vægi, því þetta er meðfædd-
ur og eðlislægur lestur yngstu kyn-
slóðarinnar á lífið allt um kring.
Förlast svo fyrir eftir því sem staðl-
aðar námsgreinar verða stærri
þáttur í lífi þeirra og lestrarkunn-
áttan opnar ný svið.
Þetta er litrík sýning, sem bygg-
ist að meginhluta til á leik ein-
faldra forma og hreinna frumlita,
með svart og hvítt í bland. Öll blæ-
brigði og fínheit litræns stígandi
hafa minna gildi hjá fólki sem enn
hefur ekki fullan sjónrænan
þroska, en það skeður víst ekki
fyrr en á níunda árinu. Sýningin
samanstendur af 32 akrylverkum
á striga og 8 grafíkmyndum, sem
em offsetfilmuþrykkt. Listamaður-
inn hefur oftar en ekki þann hátt-
inn á að fjölfalda málverk sín í
grafík, og fer þá stundum svo
nærri frummyndinni að sýnilegi
munurinn er einungis hin tæknileg
úrvinnsla.
Elstu myndverkin eru frá 1975-
’79 og skera sig úr fyrir tjölþætta
litræna uppbyggingu og safaríka
litameðferð sem heldur áfram fram
eftir níunda áratuginum. En svo
taka við einfaldir þekjandi fletir og
það er helsta breytingin á list
Tryggva hin síðari ár. Þannig eru
nýjustu verkin um leið einföldust
og væri nærri lagi að álykta að
hin afmarkaða athafnasemi í grafík
hafi hér einhver áhrif, en þar er
hver formeining þekjandi litur.
Þannig er grafíkin farin að hafa
áhrif á litameðferð listamannsins í
málverkinu, eins og málverkið var
áður áhrifavaldur um vinnubrögðin
í grafíkinni, en með öðrum for-
merkjum þó. Sjálf formin verða þá
afdráttarlausari og einfaldari og
virka sem bein og óbein tákn um
leið og skreytigildið verður altæk-
ara.
Þetta er lífmikil og falleg sýning
ásamt því sem henni er vel komið
fyrir í húsakynnunum og er jafnt
listamanninum sem listhúsinu til
sóma.
Bragi Ásgeirsson
Bók með myndum og ljóðum fjallkonunnar í fimmtíu ár komin út
Aðeins hæfi-
leikakonur
urðu fjallkonur
„FJALLKONUR í fimmtiu ar“ nefn-
ist nýútkomin bók sem Guðrún Þóra
Magnúsdóttir hefur tekið saman með
myndum af öllum fjallkonum frá
1944, Ijóðum þeim sem þær lásu í
ávarpi sínu, ásamt skáldatali og
margvislegu efni öðru. Guðrún þekk-
ir hlutverk fjallkonunnar af eigin
raun, en hún hefur tvívegis komið
fram sem slík 17. júní, fyrst 15 ára
gömul í Hveragerði og síðan árið
1980 á Húsavík.
„Þegar ég var stelpa var oft lítið
um að vera 17. júní á mínum æsku-
stöðvum og því þótti mér spennandi
að sitja við útvarpið og hlusta á fjall-
konurnar flytja ávarp sitt frá Réykja-
vík,“ segir Guðrún Þóra. „Það var
skemmtilegt að velta fyrir sér hver
læsi og hvaða ljóð hefðu orðið fyrir
valinu, og ég dáðist mikið að þessari
tign og hátíðleika sem fjallkonunni
fylgdi. Svo voru aðeins hæfíleikakon-
ur beðnar um að skrýðast búningi
fjallkonunnar, þannig að upplestur-
inn var að jafnaði afar vandaður.
Ég hef sjálf lesið upp við ýmis tæki-
færi frá því að ég man fyrst eftir
mér, og fannst ljóðin sem flutt eru
17. júní ákaflega falleg og þess virði
að safna þeim saman á einn stað.“
Fjallkonur í Morgunblaðinu
Guðrún Þóra bjó á -Akranesi þar
til fyrir tveimur árum, þar sem eig-
inmaður hennar gegnir stöðu sýslu-
manns. Hún starfaði áður sem dóm-
ritari en var hætt störfum þegar fjöl-
skyldan flutti búferlum til Reykjavík-
ur og langaði að „hafa eitthvað
skemmtilegt að gera, en uppgötvaði
að valkostir á vinnumarkaðinum voru
fáir,“ segir Guðrún Þóra. „Ég hafði
umar og ljóð þeirra nokkrum árum
áður og ákvað loks að hrinda henni
í_ framkvæmd þegar svona stóð á.
Ég settist inn á Landsbókasafn með
litla blokk og grúskaði í Morgunblað-
inu allt frá lýðveldisárinu í leit að
nöfnum fjallkvennanna. Þegar því
var lokið, skrifaði ég öllum þeim sem
enn lifðu bréf og einnig aðstandend-
um þeirra sem nú eru látnar. Flestar
höfðu þær samband og í kjölfarið
fékk ég fyrstu myndimar og ljóðin.
Ég hringdi síðan í íþrótta- og tóm-
stundaráð Reykjavíkur, þar sem mér
var bent á að Jóhannes Long Ijós-
myndari hafði tekið myndir af sein-
ustu þrettán fjallkonum, þannig að
auðvelt var að nálgast þær. Jóhannes
vísaði mér á konu sem heitir Berg-
þóra Jóelsdóttir, en hún hefur varð-
veitt flestar myndir sem til eru af
fjallkonum og gert sér m.a. ferð á
dagblöðin í gegnum árin til að fá
eintak af Ijósmyndum af fjallkonum.
Hjá henni fékk ég sex myndir sem
enginn annar átti. Þá voru flestar
myndirnar komnar í leitirnar og hin-
ar bættust fljótlega við.“
Sum ljóðin voru hins vegar vand-
fundin, að sögn Guðrúnar, sérstak-
lega þau sem heimildir segja ekki
frá. Til dæmis var ekki vitað hvaða
ljóð Helga Valtýsdóttir hafði lesið
árið 1957. „Ég var að undirbúa
bekkjamót með gömlum skólafélög-
um úr Hveragerði og sat á fundi þar
sem farið var yfir dagskránna, þegar
sú uppástunga kom að láta gamla
skólasystur okkar, sem hafði troðið
upp sem fjallkona í Hveragerði og
lesið Ijóð eftir séra Helga Sveinsson,
lesa á bekkjamótinu. Ég hringdi í
hana og hún sagði mér hvaða ljóð
Jhún hefðLlesið.-. HelgLer. JátinD ...en.
Morgunblaðið/Golli
GUÐRUN Þóra Magnúsdóttir segir ekki sæta furðu að ungar og
fagrar konur gegni hlutverki fjallkonunnar, þar sem yfirleitt sjái
karlmenn um að velja í hlutverkið.
ég talaði við son hans, sem sagði
mér að þetta Ijóð hefði einnig verið
lesið á 17. júní í Reykjavík fyrir
mörgum árum, og þá leystist ráðgát-
an um ljóðið sem Helga hafði lesið,"
segir Guðrún
Fjallkonurnar yngjast
Hún kveðst líta á bókina sem ljóða-
bók fyrst og síðast, en myndirnar
af skáldunum og leikkonunum sem
lásu ljóð þeirra skreyti verkið, ásamt
því að vera nokkurs konar söguleg
úttekt í myndum á fjallkonunum frá
upphafi. „Mér finnst fjallkonan lítið
hafa breyst frá 1944, hún ber enn
þennan gamla búning sem Sigurður
málari hannaði og oft á tíðum eru
sömu ljóðin lesin tví- eða þrívegis.
Fyrstu fjallkonurnar voru sumar eldri
að árum en tíðkast í dag og vissu-
lega geta eldri konur staðið sig afar
vel í þessu hlutverki, en það verður
að viðurkennast að ungar stúlkur eru
fallegri í hlutverki fjallkonunnar,
svona eins og hilling. I raun fínnst
mér það líka ofur eðlilegt að ungar
stúlkur veljist til starfans, því það
eru karlmenn sem velja þessar konur
og þeir vilja greinilega hafa þær
ungar og sætar. Mér skilst þó að hér
í Reykjavík sé yfirleitt. valin sú leik-
kona sem hefur slegið í gegn í leik-
húsunum það ár sem um ræðir. Og
allar þær leikkonur sem ég ræddi
við, mátu það mikils að vera beðnar
og báru virðingu fyrir þessu hlut-
verki. Sjálf hugsa ég meira um ljóð-
in en fjallkonumar, táknin og lof-
gjörðina til fegurðar landsins og
fólksins. Fjallkonan sem fulltrúi ís-
lands er meira sem talsmaður þess
boðskapar sem ljóðin geyma, ástaróð
skáldanna til íslands," segir Guðrún
Þóra.
Skáldin eru fjallkarlar
Hún kveðst telja litla þörf á að
gera miklar breytingar í framtíðinni
á hlutverki fjallkonunnar. Þó mætti
lesa Ijóð eftir fleiri höfunda en til
þessa hefur verið gert. „Hugmyndir
þær sem fram hafa komið um „fjall-
karl“ finnst mér ekkert sérstakar,
því að þótt þeir séu margir hverjir
öndvegis ljóðaflytjendur og ekkert
sem mælir á móti því að þeir komi
einnig fram, er fjallkonan fulltrúi
sérstakrar hátíðar- og bókmennta-
hefðar sem á að halda við lýði. Auk
þess finnst mér ljóðskáldin í raun
og veru fulltrúar karlkynsins á þess-
ari hátíðarstundu, þeir em fjallkarl-
amir.“ jifriáöd j;ii’i>la 6e lií nn
MENNING/LISTIR
NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Norræna húsið
Sýn. á verkum Jóns Engilberts til
3. júii.
FIM-salurinn
Sýn. á verkum Jóns Engilberts til
3. júlí.
Kjarvalsstaðir
Skúlptúr - Isl. samtímalist til 24.
júlí.
Ásmundarsafn
Samsýn. á verkum Ásmundar
Sveinssonar og Kristins E. Hrafns-
sonar.
Gerðarsafn
Sýningin „Frá Kjarval til Erró“ fram
í miðjan ágúst.
Listasafn íslands
Sumarsýn. á myndum Ásgríms
Jónssonar yfír sumarmánuðina.
Nýlistasafnið
Sýn. á verkum Dieter Roth til 10.
júlí.
Önnur hæð
Verk Ilya Kabakov til 31. ágúst.
Gallerí Hjá þeim
Jóhanna Sveinsdóttir sýnir til 2. júlí.
Gallcrí Sævars Karls
Kristján Guðmundsson sýnir til 23.
júlí.
Ráðhús Reykjavíkur
Finnsk gierlist til 3. júlí.
Snegla listhús
Sýning á slæðum til 20. júní.
Stöðlakot
Sýning Leifs Kaldal til 3. júlt.
Listmunahús Ófeigs
Gunnar Kristinsson sýnir til 19. júní.
Gallerí Greip
Eva. G. Sigurðardóttir sýnir til 6.
júlí.
Gallerí Úmbra
Rudy Autio sýnir til 22. júní.
Kaffi 17
Harpa Karlsdóttir sýnir til 4. júlí.
Gallerí 11
John Greer sýnir til 26. júní.
Gallerí Borg
Myndir fyrir börn eftir Tryggva
Ólafsson til 21. júní.
Gallcrí Regnbogans
Tolli sýnir fram yfir miðjan júlí.
Portið, Hafnarfirði
Bergur Thorberg sýnir til 3. júlí.
Sólon íslandus
Sigurður Guðmundsson sýnir fram
yfir miðjan júní.
Kaffi Mílanó
Björg ísaksdóttir sýnir til 1. ágúst.
Joel-Peter Witkins í Mokka til 15.
júlí.
SPRON, Álfabakka
Þorbjörg Þórðard. sýnir til 26. ág-
úst.
Eden, Hveragerði
Ingunn Jensdóttir sýnir til 26. júní.
Geysishús
Sýningin „Konur við stýrið" til 26.
júní.
Þjóðminjasafn íslands
Sýn. Þjóðminjasafns ísl. og Þjóðskjala-
safns ísl. Leiðin til lýðveldis, Áðal-
stræti 6. Alla daga nema mán. kl.
11-17.
TONLIST
Föstudagur 17. júní
„Þrælakór vegamálastjórans" í Nor-
ræna húsinu kl. 18, ennfremur
syngja þau á Ingólfstorgi kl. 16.
Laugardagur 18. júní
Óratórían Milska í Hallgrímskirkju
kl. 16.
Sunnudagur 19. júní
Björk Guðmundsdóttir, Underworld
og Bubbleflies í Laugardalshöll kl.
20. Sænsk skólahljómsveit frá Nor-
rköping í Norræna húsinu kl. 14.
Mánudagur 20. júní
Fiðlusónötur eftir Grieg f Fella- og
Hólakirkju kl. 20.
LEIKLIST
Galdraloftið
Leikhópurinn Leyndir draumar sýn-
ir leikverkið Magdalena - lítill
naflahringur, lau. 18. júní kl. 16 og
21.
Borgarleikhúsið
Theatre De Complicite kl. 20; lau.
25. júní, sun. mán.
Upplýsingar um listviðburði, sem
óskað er eftir að birtar verði í þess-
um dálki, verða að hafa borist bréf-
lega fyrir kl. 16 á miðvikudögum
merktar: Morgunblaðið, menn-
ing/ listir, Kringlunni 1, 103 Rvík.
Myndsendir: 91-691181.