Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 17. JLINÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FORD, árg. 1934, vörubíll með boddíi, lausu húsi með bekkjum.
Fjöldi fólks fór á Þingvöll 17. júní, 1944, í boddíbílum.
VIÐ Hreðavatnsskála á stríðsárunum. Til vinstri: Ford hálfkassi,
sem svo var nefndur; þá var eitt aftursæti auk framsætanna. Til
hægri stendur ný drossía, Plymouth, árg. 1942.
HERBÍLAR settu líka sinn svip á umferðina 1944. Hér er GMC-
trukkur, árg. 1942 - siíkir bílar voru kallaðir „Gemsar" í dag-
legu tali.
1.592 fólksbílar
í Reykjavík
á lýðveldisári
eignast nýjan, amerískan bíl á
árunum 1941 og ’42. Vilhjálmur
Þór, ráðherra í utanþingsstjórn-
inni, á Buick ’41, Jónas Jónsson
frá Hriflu ekur á Packard árg.
’38, Ólafur Thors á Buick árg. ’41
og það gerir Sigurgeir biskup einn-
ig. Erlendur Ó. Pétursson, kunnur
* borgari og formaður KR á Chevro-
let árg. ’42, en Aron Guðbrands-
son í Kauphöllinni, kunnur Qár-
málamaður, átti Plymouth árg.
’42.
Sveinn Björnsson, ríkisstjóri
fram til 17. júní og fyrsti forseti
lýðveldisins eftir það, er skráður
fyrir Buick árg. ’40, en Helgi Lár-
usson frá Klaustri var með Pack-
ard-umboðið og skráður fyrir ein-
um. Volvo var rétt að byija að
sjást, en fyrsti umboðsmaður
Volvo, Halldór Eiríksson, á einn.
'r Leikarinn Haraldur Á. Sigurðs-
son var í þá daga á Nash af óvissri
árgerð, en yfirlögregluþjónninn
Erlingur Pálsson var á Dodge,
árg. ’41. Steindór bílakóngur Ein-
arsson átti sem einkabíl Dodge,
árg. ’41, en athafnamaðurinn Jón
Loftsson var sífellt í förum til að
r líta eftir vikurnámum við Snæ-
fellsjökul og hafði til þess Nash,
árg. ’41. Gleðigjafinn á Borginni
og víðar, Bjarni Böðvarsson,
hljómsveitarstjóri, er einn af örfá-
um sem átti Mercedes Benz; sá
var af árg. ’38. Annar úr skemmti-
bransanum, Aage Lorange, átti
Ford, árg. ’35 en Eiríkur Ormsson
átti Buick árg. ’30.
Björn Ólafsson, iðnrekandi og
ráðherra í utanþingsstjórninni er
skráður fyrir Chrysler, árg. ’41.
Meðal þeirra umsvifamestu í bíla-
innflutningi var Egill Vilhjálmsson
og sjálfur er hann skráður fyrir
tveimur bílum af gerðinni Stude-
baker, árg. ’41. Háskólarektorinn
Alexander Jóhannesson átti
Chrysler, árg. ’42 og Thor Jensen
á Ford, árg. ’42.
Þorvaldur Guðmundsson var þá
búinn að stofna Síld og fisk og
fyrirtækið var skráð fyrir Hillman,
árg. ’41. en Tryggvi ófeigsson,
útgerðarmaður, átti bæði Buick
og Plymouth. árg. ’42. Allir í
bænum vissu þá hver Ásbjörn
Ólafsson, kaupmaður, var; hann
átti International, árg. ’42. Krist-
ján, venjulega nefndur bílakóngur,
á Akureyri átti Ford, árg. ’42 og
einn mesti íþróttakappi landsins,
Gunnar Huseby, sem tveimur
árum seinna varð Evrópumeistari
í kúluvarpi, átti og ók um götur
Reykjavíkur á Studebaker, árg.
’37.
GlímukóngTirinn
1944
Aþeim 50 árum sem liðin
eru síðan 1944 hafa
íþróttirnar fallið í nýja
farvegi. Að vísu eru
kvíslar í sömu farvegum og áður;
knattspyrnan var þá orðin vinsæl,
en fijálsar íþróttir voru í mestum
uppgangi, enda gullöld þeirra fram-
undan. Sund var bæði keppnisíþrótt
og almenningsíþrótt og veruleg
þátttaka var þá enn í glímumótum;
Islandsglíman um Grettisbeltið
vakti alltaf óskipta athygli og menn
gátu rakið talsvert aftur í tímann
hveijir höfðu orðið glímukóngar og
hvað einkenndi þá.
Glímukóngurinn 1944 - hann
vann reyndar í fimm ár í röð 1943-
1947 - var Guðmundur Ágústsson
frá Hróarsholti í Flóa. Þeir sem
sérfróðastir eru um íslenzka glímu
telja að Guðmundur hafí sýnt öðrum
glímumönnum fremur hvað íslenzk
glíma getur verið glæsileg íþrótt
og að þar áður hafi Hallgrími Bene-
diktssyni tekizt það. Guðmundur
Ágústson glímdi „með stæl“ eins
og stundum er sagt og margir telja
að annar eins glæsibragur í glímu
hafí ekki sézt síðan. Ein ástæðan
var sú að Guðmundur var, eins og
myndin ber með sér, framúrskar-
andi gjörvilegur maður í útliti, hár,
herðabreiður, dökkur á brún og
brá. Þótt hann hefði krafta til að
ganga um með kvíahellu
Snorra prests í Húsafelli
tvítugur að aldri voru
fími og mýkt miklu frem-
ur það sem einkenndi
glímutök hans. Það sem
vakti ekki sízt athygli þegar Guð-
mundur glímdi var að hann bolaði
aldrei, en gekk að hverri glímu með
drengskap og „elegans". Að Guð-
mundur gat glímt á svo afslappaðan
máta stafaði ugglaust af því að
hann kveið aldrei fyrir því að glíma;
þekkti varla glímuskjálfta. Fyrstu
þijú árin sem hann varð glímukóng-
ur voru veitt sérstök verðlaun fyrir
fegurðarglímu og þau vann hann í
öll skiptin.
En hversvegna að hætta aðeins
31 árs að aldri með þvílíkan feril
að baki? Enda þótt Guðmundur
þætti heljarmenni að kröftum var
hann þegar um þrítugt farinn að
finna veikleika í mjaðmaliðum,
einkum í sambandi við átök og hon-
um var beinlínis ráðlagt að hætta
að glíma. Það gerði hann eftir eina
glímu um Grettisbeltið 1948; gaf
það eftir án þess að glíma um það
frekar.
Guðmundur Ágústsson er fæddur
í Hróarsholti í Villingaholtshreppi
1917. Móðir hans, Kristín Bjarna-
dóttir, var frá Túni í Flóa, en Ág-
úst Bjarnason faðir hans var ættað-
ur frá Holtakotum í Biskupstung-
um. Á yngri árum sínum fékk Guð-
mundur áhuga á fijálsum íþróttum
og til þess að fá tilsögn í þeim fór
hann í íþróttaskóla Sigurðar Greips-
sonar í Haukadal 1940. Áherzlan
þar var alltaf öllu meira á glíihu
Glímukóngur
fimm ár
í röð
Bolaði aldrei,
en glímdi með
drengskap
en fijálsar íþróttir og þar lærði
Guðmundur tökin og brögðin. Hins-
vegar varð glímuþjálfunin lítil, því
hann meiddist á fæti og gat ekki
glímt, „en gekk þá þeim mun meira
á höndunum", segir hann. Næstu
árin var hann heima í Hróarsholti
á sumrin, en í Reykjavík á vetrum
og leitaði enn eftir þjálfun í fijálsum
íþróttum, sem þá var mjög af skorn-
um skammti. Það varð til þess að
hann gaf þær frá sér, en fór að
æfa glímu hjá Ármanni. Guðmund-
ur var áreiðanlegá gott efni í tug-
þrautarmann. Við frumstæðar að-
-------- stæður hljóp
hann 100 m á
11,8 sek.,
stökk 6,15 í
langstökki,
13,16 í þrí-
stökki og varpaði kúlunni 12,88 m
sem er að vísu ekki mikið miðað
við afreksmenn nútímans, en gæta
verður þess að tæknin var afar
frumstæð.
En það var í glímunni sem Guð-
mundur varð ótrúlega fljótt í
fremstu röð; sigurganga hans hófst
árið 1943 þegar hann vann allar
höfuðglímurnar; Skjaldarglímu
Skarphéðins, Skjaldarglímu Ár-
manns og Íslandsglímuna. Hann
kveðst aðeins hafa átt einn keppi-
naut sem hann þurfti verulega að
varast, Guðmund Guðmundsson,
síðar bónda á Núpi undir Eyjaijöll-
um, sem síðan vann Íslandsglímuna
að Guðmundi Ágústssyni frágengn-
um. Þeir Guðmundarnir voru á
tímabili í sérflokki.
Guðmundur Ágústsson lauk iðn-
námi sem bifreiðasmiður og réðist
til starfa hjá Kristni vagnasmið,
sem á verkstæði sínu á Grettisgöt-
unni rak afar nauðsynlega nýsmíði
og þjónustu á hestvagnaöldinni.
„Eg náði rétt í skottið á hest-
vagnasmíðinni,“ segir Guðmundur.
„En skömmu eftir að ég byijaði hjá
Kristni, var farið að byggja yfír
Willy’s-jeppana. Þá breyttist starf-
semin á skömmum tíma og eftir
það starfaði ég einvörðungu við
yfirbyggingar á bílum. Það var i
járnsmíði, trésmíði og glerskurður."
Guðmundur kvæntist Jóh'önnu
Sveinsdóttur sem ættuð var úr
Skaftafellssýslum. Þau eignuðust
þijá syni, en ekki hafa þeir verið
orðaðir við glímu.
Eftir að fyrirtækið sem kennt var
við Kristinn vagnasmið lagðist nið-
ur, starfaði Guðmundur síðustu ár
starfsævinnar hjá Mjólkursamsöl-
unni. Hann er nú 77 ára og heilsu-
farið hefur leikið grátt þennan
minnisstæða íþróttamann, sem nú
á bágt með hreyfingar og verður
að styðjast við hækjur.
í tímaritinu „Af glímu“, nóv.
1991, er fjallað um Guðmund Ág-
ústsson og þar segir m.a.
svo: „Því fer fjarri að
hann sitji auðum höndum.
Stundum teflir hann skák
og þá helst við tölvu. En
mestur tími fer í glímu.
Guðmundur hefur aldrei haft betri
tíma til glímuæfinga en nú. En það
er ekki glíma á palli eins og áður
var. Hann er hagmæltur eins og
margir landar eru, eða voru, og
glímir nú við bragþrautir. Þar eru
óþijótandi orðaleikir, brögð og
varnir sem hlíta ströngum reglum.
Guðmundur gjörþekkti allar
glímureglur og fylgdi þeim fast eft-
ir. Hann þekkir líka vel þær reglur
sem gilda í þeirri glímu sem hann
nú fæst við og bregður ekki út af
því rétta. Það getur verið þreytandi
að fást lengi við bragþrautir. Verði
svo, skiptir hann um, tekur hljóm-
borð eða eitthvað annað. Hann hef-
ur alltaf nóg að fást við og skiptir
aldrei skapi hvað sem á gengur."
Til viðbótar þessu birtir tímaritið
tvær ártíðavísur eftir Guðmund:
Vorvísa
Vaknar gró og verður jurt.
Vappar kjói um flóa.
Vellir spói vetur burt.
Verpir lóa í móa.
Vetrarvísa
Vetur býður harða hríð
herðir stríðið kalda.
Kveður lýði kjör óblíð
kreppu’ tíðutn Valda. •
glíma sannkölluð þjóða
ríþrótt og glæsimennið
Guðmundur Agústs-
son bar höfuð og herðar
yfir aðra glímumenn.
Gísli Sigurðsson reifar
feril hans.
í árdaga lýðveldisins var