Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ1994 35
Vætan var
öll utan á
Á hátíðarfundi Alþingis stóð Páll Eiríksson lög-
regluþjónn í rigningunni og gerði honör. Hann
segir Elínu Pálmadóttur að lögreglan hafi gefið
alla aukavinnu við hátíðina.
Með ólíkindum
hvernig fólkið stóð
og lét regnið ekki á
sig frá.
Amyndum frá lýðveldishá-
tíðinni á Þingvöllum 17.
júní 1944 og í Reykjavík
daginn eftir sjást hvar-
vetna lögreglumenn í sínum svörtu
búningum með hvítar húfur og hvíta
hanska þar sem mest er um að vera.
Einn þeirra var Páll Eiríksson, síðar
yfirlögregluþjónn, sem á hátíðafund-
inum á Þingvöllum stóð í rigningunni
við aðalfánastöngina á Lögbergi og
gerði svo títt „honör“ þegar fyrirfólk
og gestir komu og fóru, fánar voru
dregnir að stöng _____________________
eða sunginn þjóð-
söngur að regnið
fossaði ofan í erm-
ina hans og hann
varð holdvotur und-
ir. Hann hafði eins
og allir aðrir lög-
reglumenn landsins
hlutverki að gegna
bæði á Þingvöllum og daginn eftir á
hátíðinni í Reykjavík. Og þrátt fyrir
allan þennan manngrúa á báðum
stöðum man hann ekki eftir neinni
drykkju eða ólátum sem hafa þurfti
afskipti af.
Páll kom til almennra lögreglu-
starfa hjá Lögreglunni í Reykjavík
1. febrúar 1943. Tveimur árum áður
hafði hann komið austan úr sveitum
í Bretavinnuna eins og aðrir ungir
menn. Gerðist snarlega trésmiður.
„Ég átti ryðgaða sög, hamar og
gamlan hefil og það sýndi að ég hlyti
að vera smiður. Ég var því ráðinn
sem hálfgildings smiður við Reykja-
víkurflugvöll, sem allt kapp var lagt
á að ljúka. Við vorum keyrðir út eft-
ir fram hjá gömlu Pólunum á morgn-
ana og heim á kvöldin og höfðum
með okkur nesti," segir Páll. Og
þegar hann er spurður hvort þetta
hafi verið erfið vinna, hlær hann og
segir frá því þegar þeir voru lokaðir
inni í bragga verkefnalausir í tvo
daga. „Það var verið að setja gólf í
einhvern bragga og vantaði efni. Við
ætluðum þá að bregða okkur frá
meðan við biðum, en var sagt að
hreyfa okkur ekki út, því Bretarnir
mættu ekki vita að vantaði efni. Við
íslendingarnir vorum því inni í þess-
um bragga á fullu kaupi í tvo daga
áður én efnið kom loksins." Þetta
gefur ofurlitla mynd af lífinu í
Reykjavík 1941.
Enn var stríð eftir að Páll var
kominn í lögregluna og her í land-
inu. Var það ekki erfitt fyrir lög-
reglumenn?
„Menn voru alltaf að lenda í ein-
hveiju, en ég man ekki eftir neinum
látum miðað við það sem nú er, ekki
fyrr en á friðardaginn. Þá brustu öll
bönd, var bókstaflega slegist um allt.
Það voru Bretamir sem slepptu fram
af sér beislinu — og íslendingarnir.
Ameríkanamir voru lokaðir inni.
Talið að ef þeim hefði verið sleppt
lausum þá hefðu þeir slegist við Bret-
ana. En það var ekki mikil ölvun.
Þetta var bara blanda af gleði og
heift, sem braust svona út,“ segir
Pfill.
Því má skjóta hér inn í þessu sam-
bandi að sem lögregluþjónn lenti
Páll eitt sinn fyrir herrétti. Lögreglu-
menn tóku Ameríkana við ólöglegt
athæfi. Með þeim var að venju amer-
ískur ungur lögreglumaður og settist
sá upp í bílinn hjá hinum seka og
íslenski lögreglubíllinn fylgdi á eftir.
Á götuhorni stöðvaði hann og kom
til þeirra og á meðan ók hinn brot-
legi burt og slapp frá þeim inn í
kamp við Háteigsveg. Ur þessp varð
mikið niál, fór fram sakbending og
íslensku lögregluþjónarnir mættu
fyrir herrétti. „Þar voru miklar ser-
emoníur, við urðum að ganga fyrir
hvern mann og gera honör. Svo þetta
varð mjög minnisstætt," segir Páll.
Svaf á blautum
einkennisbuxunum
Þótt Páll muni ekki eftir því að
mikil umræða hafi verið meðal ungs
fólks um aðskilað við Dani og lýð-
veldisstofnun fyrr en að því kom, þá
er honum mjög minnisstæður þessi
_______________ hátíðlegi atburður
bæði á Þingvöllum
og daginn eftir í
Reykjavík þegar
komin var glamp-
andi sól eftir þessa
rosalegu rigningu
fyrir austan.
„Á Þingvöllum
lenti ég rétt við
athöfnin fór fram
að vera að „gera
í GLAMPANDI sólskini hélt lýðveldishátíð áfram I Reykjavík 18. júní. Páll Eiríksson, sem hafði tek-
ist að þurrka einkennisbúninginn sinn eftir ausrigninguna á Þingvöllum, var í hópi lögreglumanna,
sem gengu þá á undan skrúðgöngunni. Lögreglumennirnir gáfu alla sína yfirvinnu 17. og 18. júní.
pallinn þar sem
og þurfti alltaf að vera
honör" af því að alltaf var einhver
höfðingi að koma. Varð hundblautur
af því að rigndi niður í ermina mína
og vinda mátti buxnaskálmarnar sem
voru óvarðar. Þá átti maður ekki
nema þennan eina lögreglubúning
og má ímynda sér hvernig það var
að eiga að vera í honum í skrúð-
göngunni daginn eftir. Við komum
í bæinn um klukkan þijú um nótt-
ina. Ég var einhleypur strákur, átti
ekki konu og því síður straujárn. Bjó
í leiguherbergi með öðrum strák á
Hverfisgötu 117, inn við Gasstöð þar
sem lögreglustöðin er nú. Leigðum
ódýrt af því að það var svo af-
skekkt,“ segir Páll. Og bætir við að
þegar lögreglustöðin flutti þangað
1972 var hugsunarhátturinn enn sá,
að nauðsynlegt væri að hafa af-
greiðslu niðri í bæ af því þetta væri
svo langt út úr.
Páll Eiríkss^.i lög-
regluþjónn á lýð-
veldisárinu 1944.
Rigndi niður í erm-
ina og vinda mátti
buxnaskálmarnar.
En hvað gerði
hann við blauta
búninginn? „Ég
svaf á dívan og
braut buxurnar
undir lakið. Svo
svaf ég á þeim mmmmmmmmmmmmm
blautum og
morguninn eftir var svo fínt brot í
þeim að ekki hefði verið betra þótt
þær hefðu verið pressaðar. Við
söfnuðumst svo saman við Tjamar-
brúna og lögreglan
gekk á undan skrúð-
göngunni í glampandi
sólskini niður á Aust-
urvöll. Minnisstætt er
hve þessi hátíðahöld
voru vel heppnuð,
mannfjöldinn gífurleg-
ur og allt eins prútt
og frekast gat orðið.
Það er eins og alltaf
þegar veðrið er gott,
þá fer allt svo vel
fram.“
En hvað þá á Þing-
völlum í þessari minn-
isstæðu óaflátanlegu
rigningu?
„Ég man eftir þess-
ari miklu umferð og
geysilegu fólksmergð.
Það var með ólíkind-
um hvernig fólkið stóð
bara og lét regnið
ekkert á sig frá.
Stemmningin var
mjög góð og enginn
að kvarta. Ekki man
mmmmmmmm ég eftir neinni ölvun
sem orð er á gerandi.
Hvað okkur lögreglumönnunum við-
kom, þá var aðstaðan ekki sem best.
Við höfðum afdrep í bragga ofan við
Almannagjá, og það var svo lítill
Páll var við lög-
reglustörf í Reykja-
vík frá 1943 til
1991.
matur að maður var glorhungraður.
En ekkert var verið að hugsa um
það þótt maður þyrfti að standa í
2-3 klukkutíma samfellt í rigning-
unni. Bílakostur var ekki til og ég
minnist þess ekki að við höfum haft
neitt slíkt afdrep til að setjast inn í.
Gáfu alla aukavinnu
Þá gat Páll Eiríksson þess til eftir-
breytni nú, að Agnar Kofoed Hansen
lögreglustjóri mun hafa ákveðið og
greindi frá því í hófí sem haldið var
á Hótel Borg 18. júní að lögreglu-
menn gæfu alla aukavinnu sem unn-
in var vegna hátíðahaldanna 17. og
18. júní 1944. Agnar lét síðan búa
til fánastöng á stuðlabergsstétt með
lögreglumerkinu „Með lögum skal
land byggja“ og afhenti lögreglu-
mönnunum sem þakklætisvott fyrir
vel unnin störf á þjóðhátíðinni.
Páll Eiríksson var áfram við lög-
reglustörf í Reykjavík allt til hausts-
ins 1991, síðast sem yfirlögreglu-
þjónn. Þegar hann bytjaði var Agnar
Kofoed Hansen lögreglustjóri, en
1947 tók Siguijón Sigurðsson við.
Ekki kveðst hann hafa merkt neina
breytingu á lögreglustörfunum þótt
íslendingar yrðu lýðveldi og engum
háðir um sín mál.

■w—m

Ml
íiKíPMr