Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNRLAÐIÐ
LISTIR
Lýðveldisdansar
með glæsibrag
„KOTTELKARNICKEL" 1969 og 72/87 - Hálmur, skítur og lím.
Að lesa í hús
LISTPANS
Borgarlcikhúsið
ÍSLENSKI DANSFLOKK-
URINN OG GESTIR FRÁ
SAN FRANCISCO
Danshöfundar: Hlíf Svavarsdóttir,
María Gísladóttir, Marius Petipa,
Helgi Tómasson.
Tónlist: Snorri Sigfús Birgisson,
Jón Leifs, Lars Erik Larson.
Leikmynd og búningar: Guðrún
Svava Svavarsdóttir, Karl Aspe-
lund, Jens-Jacob Worsaae.
Ljósahönnun: Björn Bergsteinn
Guðmundsson.
Dansarar: Elizabeth Loscavio,
Anthony Randazzo, Birgitte Heide,
Hiidur Ottarsdóttir, Katrín Ingva-
dóttir, Lára Stefánsdóttir, Lilia
Valieva, Sigrún Guðmundsdóttir,
Þóra Gujohnsen, Andrew Mitchell,
David Greenall, Eldar Vailev,
Guðmundur Helgason, Jóhann
Björgvinsson.
Borgarleikhúsið lO.-ll.júní 1994
ÞEGAR María Gísladóttir tók við
íslenska dansflokknum fyrir tæpum
tveimur árum, kallaði hún fyrstu
sýninguna Uppreisn. Með nokkrum
sanni má segja, að flokkurinn hafí
nú lokið því ferli sem þar hófst.
Lýðveldisdansar eru góð, heilsteypt
sýning og ber vitni um metnað og
fagleg vinnubrögð allra sem að henni
koma. Framlag Islenska dansflokks-
ins og gestanna frá San Fransisco
Ballett var listrænn sigur.
Sumarmyndir eftir Maríu Gísla-
dóttur var ljóðrænn, rómantískur og
vel saminn ballett, þar sem María
fléttar saman litla sögu á smekkleg-
an hátt. Þetta er langbesta verkið,
sem ég hef séð eftir Maríu Gísladótt-
ur. Búningar og sviðsmynd voru í
rómantískum stíi og staðsetningar á
sviðinu góðar. Það og ekki síst mjög
góður dans og sérstaklega gott sam-
spil dansins og tónlistarinnar gerði
þetta geðþekka verk eftirminnilegt.
Það er mjög vel túlkað, einkum hjá
Sigrúnu Guðmundsdóttur. Einnig er
greinilegt, að Jóhann Björgvinsson
er mjög vaxandi dansari.
Fram, aftur, til hiiðar, - og heim
heitir nýtt verk eftir Hlíf Svavars-
dóttur, sem einnig var frumflutt á
Listahátíð, Það er eitt af kostum list-
dansins, að hann hefur svo mikið
rými fyrir áhorfandann til að túlka
og lesa útúr verkinu. Það kæmi mér
ekkert á óvart, að Hlíf sé hér að
færa íslendingum sín skilaboð í til-
efni af lýðveldisafmælinu. Þessu
sterka verki lýkur á áhrifamikinn
hátt á stefi Jóns Leifs „ísland far-
sældar Frón“ (eða öllu heldur „Hvar
er þín fornaldar frægð, frelsið og
manndáðin best?“). Hlíf ber mikið
skyn á „leikhúsið" í ballettinum og
notar sviðið mikið til yfirferðar og
lítið um stökk og lyftur. Upphafið
er nokkuð rólegt tríó og nánast sem
forleikur að því, sem síðar kemur.
Hópurinn er allur sterkur og dansinn
kröftugur, þó meiri samræmingar í
útfærslu hefði mátt gæta, einkum
hjá karldönsurum. Verkið er heil-
steypt og margþrungið og greini-
legt, að Hlíf kann vel til verka. Lýs-
ingin er frábær og einnig búningar
og sviðsmynd Guðrúnar Svövu Sva-
varsdóttur.
Tíminn og vatnið, ballett eftir
Nönnu Ólafsdóttur var fluttur við
upplestur Hjalta Rögnvaldssonar. í
um fjörutíu mínútur er dansað, ýmist
í þögn, við náttúruhljóð eða upplest-
ur. Nanna leggur mikið undir í þessu
verki. En ljóðrænt innsæi Nönnu
bregst ekki og þegar upp er staðið,
er hér á ferðinni hreint makalaus
áskorun, bæði til dansaranna og
áhorfenda. Tíminn og vatnið er fal-
legt verk, hvergi yfirdrifið eða úr
jafnvægi. Andblæ textans má glöggt
finna í dansinum og með það vega-
nesti var lagt upp. Ef eitthvað má
finna að því, er það helst lengdin.
Nanna teflir fram ungum dansara í
lykilhlutverki, Hildi Óttarsdóttur,
sem af fágun og hógværð kemur
hlutverki sínu vel til skila. Mest hvíl-
ir þó á herðum David Greenall í hlut-
verki skáldsins. David gerði hlut-
verkinu stórgóð skil. Hann er góður
dansari með sterkan stíl, en jafn-
framt ljóðrænan næmleika.
Hjalti Rögnvaldsson flutti
ljóðið af sviðinu. Flutning-
ur hans var góður, en bún-
ingur(?) hans stakk um of
í stúf við útlit verksins. I
heild má segja, að kjarkm-
ikið metnaðarfullt verk
Nönnu Ólafsdóttur hafi
skilað sér með ágætum.
Gestir frá San Francisco
Ballet, Elizabeth Loscavio
og Anthony Randazzo
dönsuðu fyrst tvídans úr
Þyrnirósu. Þar sat fágun,
tækni og öryggi í fyrir-
rúmi. Seinni tvídans þeirra
var úr Rómeó og Júiíu. Þar
náði listræn tjáning þeirra
hámarki í hrífandi dansi.
Ég hef ekki séð kóreógrafíu Helga
Tómassonar á verkinu í heild sinni,
en þetta litla sýnishorn var svo heill-
andi, að maður vildi sjá meira. Sem
dansari sigraði Helgi Tómasson
heiminn og virðist vera á góðri Ieið
með að gera það einnig sem klassísk-
ur danshöfundur. Góðum gestum er
þakkað þeirra framlag til Listahátíð-
ar í Reykjavík.
Að lokum þetta: Það var alltof
mikið lagt í þessi þijú nýju íslensku
verk og þau voru alltof góð til þess
að vera aðeins sýnd þrisvar. Það er
von mín, að þau líti aftur dagsins
ljós seinna. íslenski dansflokkurinn
hefur jafnan tekið þátt í Listahátíð
en aldrei áður með slíkum ágætum
og glæsibrag sem nú og fyrir það
bera að þakka.
Ólafur Ólafsson
Norræna húsið
*
Astralskur
píanóleikari
ÁSTRALSKI píanóleikarinn Neh-
ama Patkin heldur tónleika í Nor-
ræna húsinu mánudagskvöldið 20.
júní kl. 20. Á efnisskránni verða
m.a. verk eftir Mendelssohn, Chop-
in, Mozart og ástralska og ísraelska
höfunda. Tónleikarnir eru haldnir í
tengslum við námskeið fyrir píanó-
nemendur.
Nehama kemur til landsins á
vegum íslenska Suzuki-sambands-
ins og kennir á námskeiðum á þess
vegum fyrir Suzuki-nemendur. Hún
verður einnig með námskeið fyrir
tónlistarkennara dagana 24. og 25.
júní í Gerðubergi og Brautarholti
4. Nehama hefur víða komið við á
ferli sínum. Hún lauk MM-prófi í
píanóleik við Háskólann í Mel-,
bourne og hefur komið fram sem
einleikari með hljómsveitum í Ástr-
alíu, Evrópu og Ameríku.
-----♦ ......
Eva sýnir í
Gallerí Greip
í GALLERÍ GREIP opnar Eva G.
Sigurðardóttir sýningu á morgun,
laugardag, 18. júní.
Eva útskrifaðist úr Myndlista- og
handíðaskóla íslands, málaradeild,
1989 og úr Ecole Nationale des Be-
aux - Arts'de Lyon 91.
Sýning Evu í Gallerí Greip stendur
yfír.til 6. júlí og er opin alla daga
fráikl. 14*18 vendokað á'.mánudögúnii
MYNPLIST
Nýlistasafnið
DIETER ROTH
Opið daglega frá kl. 14-18 til 10.
júlí. Aðgangur ókeypis.
FRAMLAG Nýlistasafnsins til
Listahátíðar, er eign þess á verkum
velunnara síns, hins nafnkennda
svissnesk/þýska myndlistarmanns
Dieters Roth í öllu húsinu. Auk
þess hafa ýmsir aðilar lánað verk
á sýninguna.
Dieter Roth er fæddur í Hanno-
ver 1930, en fluttist ungur að árum
til Zúrich í Sviss. Nam í hönnunar-
og grafíkskóla auk þess sem hann
kynntist mörgum mikilsverðum
myndlistarmönnum sem höfðu
dijúg áhrif á hann.
Roth telst meðal þeirra sem hvað
mest lyftu undir nýsköpun íslenskr-
ar listar á seinni hluta sjötta og
allan sjöunda áratuginn, og hefði
t.d. SÚM hópurinn trauðla komist
í eigin húsakynni án hans tilstuðl-
unnar, auk þess sem gengi hans
hefði trúlega orðið sýnu minna. Þá
ber þess sérstaklega að geta, að
meginhluta verkanna á sýningunni
hefur hann gefið Nýlistasafninu í
tímans rás.
Dieter Roth er án nokkurs vafa
nafnkenndasti- erlendi myndlistar-
maðurinn sem hér hefur lifað og
starfað að nokkru ráði, en hann var
kvæntur listakonunni Sigríði
Björnsdóttur sem hann kynntist í
Kaupmannahöfn 1957 og eignaðist
með henni þijú börn. Öll hafa þau
meira og minna verið í listrænu
samstarfi við föður sinn, bæði sem
kornung hér heima og svo er þau
uxu úr grasi, leiðir foreldrana skild-
ust, og hann fluttist af landi brott.
Hann hefur gert sér ótal ferðir til
íslands og byggði sér sumarhús á
Snæfellsnesi í samvinnu við Ragnar
Kjartansson myndhöggvara og
dvaldi þar reglulega um árabil.
Það er ekki ofsögum sagt af
frægð Dieters Roth, en hann mun
einn af 20 dýrseldustu myndverka-
smiðum í þýskumælandi löndum,
og verk hans prýða flest helstu
nútímalistasöfn heimsins. Rakst ég
t.d. á eitt verk á dögunum er uppi
hékk á MoMa í New York, og var
það með hrifmestu verkunum í
umhverfi sínu á því mikla safni, og
þá ekki einungis fyrir frumleika,
heldur einnig myndvísan ferskleika.
Það er öðru fremur fyrir tilrauna-
starfsemi og frumleika sem Dieter
Roth hefur markað sér nafn á vett-
vangi heimslistarinnar og hann er
orðinn æði langur listinn yfir tiltekt-
ir hans og uppátæki á hinum að-
skiljanlegustu sviðum er listum
tengjast, og þá ekki einungis mynd-
list. Hann hefur þannig látið að sér
kveða á vettvangi bundins sem
óbundins máls, gjörninga, kvik-
mynda, þrykklistar og skúlptúrs.
Samið tónsmíðar, dansað, kennt og
verið útgefandi bóka, tímarita,
myndbanda og hljómplatna. Á öll-
um þessum sviðum má segja, að
hann hafi farið sínar eigin leiðir og
á stundum eru þessar leiðir býsna
frumlegar og sértækar.
Hvað sýninguna í Nýlistasafninu
snertir, er hún útekt á því sem hér
er til eftir listamanninn og sem flest
hefur verið sýnt áður. Auk þess
sýnishorn á einu af hinum mörgu
umfangsmiklu framkvæmdum, sem
hann hefur staðið að á síðari árum
í tengslum við nýtæknimiðla. Er
hér um að ræða að hann lét í tví-
gang taka litskyggnur af öllum
húsum í Reykjavík, alls um 27.000
eintök og er um að ræða tvö sjálf-
stæð verk. Eldri gerðin er varðveitt
á listasafni í Hamborg, en hin nýrri
er gjöf hans til Nýlistasafnsins og
er verið að koma henni til varð-
veislu á ljósmyndasafni borgarinn-
ar. Auk þess gaf hann safninu í
tilefni sýningarinnar 84 grafík-
myndir og hátt í 100 útgáfur, bók-
verk, tímarit óg hljómplötur. Hins
vegar mun hann engin afskipti vilj-
að hafa af sýningunni sjálfri, sem
vakið hefur upp nokkrar vangavelt-
ur manna á meðal, en ekki hef ég
minnstu hugmynd um ástæðuna.
Hvað sem öðru líður, hefði hið
mikla verk hans af húsum í Reykja-
vík eitt sér nægt_ til að réttlæta
framkvæmdina. Á þessum lit-
skyggnum kemur margt í ljós, sem
auðveldlega vill fara framhjá manni
í beinu sjónmáli við húsin, því lit-
skyggnunar ljá þeim sérstakt and-
rúm. Sjónarhornið er iðulega annað
og hið sérstaka form húsanna, lög-
un þeirra og svipmót, kemst mun
betur til skila í hinni afmörkuðu
mynd en í sjálfu borgafskipulaginu.
Þetta er ein aðferðin við að lesa í
hús eins og það heitir, og vissulega
meira en fullgild.
Nýjar kynslóðir munu svo hafa
mikið gagn af að rýna einnig í eldri
myndverkin og jafnan er fróðlegt
fyrir okkur sem fylgdumst með til-
urð þeirra, að bera þau augum og
hugleiða ástandið í myndlistarmál-
um á árum áður. Ekki tókst að
gera hann að meðlimi í samtökum
listamanna, jafnvel ekki gestameð-
limi og er það skondin saga en Iýs-
ir landanum vel.
Sýningin er annars í aðalatriðum
íjórskipt: strangflataverk og mynd-
ljóð, hreyfi- og sjónhverfilíst, lit-
skyggnuverk af húsum í Reykjavík,
og endurvinnsla hluta sem leiðir til
innri hreyfingar á efninu.
Þá skal þess getið, að sýningunni
er fylgt úr hlaði með bók um lista-
manninn, sem einungis er prentuð
í 700 eintökum. í henni eru ýmsar
mikilsverðar upplýsingar um hann
og myndir af verkum á sýning-
unni. Aðfaraorð ritar Níels Haf-
stein, en auk þess er langt, opin-
skátt og skilvirkt viðtal við lista-
manninn, sem Aðalsteinn Ingólfs-
son tók af honum 1986, og er í
senn fróðlegt sem skemmtilegt af-
lestrar. Er um piýðilega hönnun og
frágang að ræða en einstaka svart-
hvít mynd er full dauf í prentun.
Nýlistasafninu hefur tekist að
bregða upp sannverðugri mynd af
listamanninum Dieter Roth og þetta
er með athyglisverðustu framlögum
til myndlistar á listahátíð að þessu
sinni.
" mil.Wifodö 'ln i)!(Bn&gi Ásgcirs:son
Háskóli íslands W | || W$t | ■ ■*É
ug idiciidnd ijruvciuiu Dagskrá haldin í Periunni í tiiefni 50 ára afmælis lýðveldisins
Sunnudagur, 19. júní
14:00 Sveinbjörn Björnsson, hÚHkólarcktor: H| 1 Setning. 1
14:15 Félagar úr Hó&kólakórnum syngja. Stjórnandi Hákon Leifsson. 7 \ \
14:25 Guðrún Nordal, íslenskufraíðingur: ■' Inlenska ættjarðarljóðið. Fjaliað verður um einkenni ættjarðarljóða, sögulegt hlutverk þeirra og tengsl við sjólfstæðisbarúttu Islcndinga.
14:40 Sigrún Aðalbjarnardóttir, prófessor: Húskóli Islands og mótiui nútímasamfélags á Islandi. þáttur Ilóskóla Islands og æðri menntunar í mótun sjólfsvitundar °g þjóðarvitundar íslensks samfclags. Jafnframt cr komið inná togstrcituna milli þess að vera háður og óhóður bæði fyrir einstakling og þjóðfélug.
14:55 Iláskólukórinn.
15:10 Hlé.
15:30 Páll Skúlason, prófessor: Forsendur menningar. I erindinu verður gerð tilraun til að greina menningarhugtakið og skýra nauðsynleg skilyrði þess að menning fói dafnað. Þá verður fjallað um áhrif tækniþróunar og framtíðarhorfur menningar.
15:45 Auður Styrkársdóttir, stjórnmálafræðingur: Konur og ífdenska lýðveldið: þátttakendur eða áliorfcndur? Fjallað er um hlut kvenna í íslenskum stjórnmálum á þessari öld.
16:00 Háskólokórinn. .iui'rc .*iöáui>!ii>I *iii>lE)ftiá 8 luöfinloie oc