Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
HAFNARMÁL HORNFIRÐINGA
líkja eftir straumum í ósnum, inni
á fjörðunum og á svæðinu utan
óssins.
Morgunblaðið/Þorkell
VITA- og hafnamálastofnun hefur komið sér upp stórbrotnu líkani af Hornafjarðarósi í hlutföllunm einn á móti hundrað. Unnt er að
líkja nákvæmlega eftir hinum ýmsu veðurskilyrðum við ósinn og hafa prófanir með líkanið reynst kærkomin viðbót við þær rannsókn-
ir sem gerðar hafa verið á svæðinu sjálfu.
Innsiglingin áfram
um Hornafjarðarós
Hornatjarðarós er einhver
erfiðasta innsigling lands-
ins. Þar koma til þröngar
aðstæður, stríðir straumar og sam-
spil þeirra við úthafsölduna. Niður-
stöður umfangsmikilla rannsókna
á aðstæðum við ósinn liggja senn
fyrir. í framhaldj af þeim eru fyrir-
hugaðar miklar framkvæmdir til
að auka öryggi sjófarenda. Ekki
eru þó allir á eitt sáttir um ágæti
þeirra framkvæmda. Vísindamenn
hjá Vita- og hafnamálastofnun eru
vissir um að þeir séu á réttri braut
enda rannsóknirnar við ósinn með-
al þeirra viðamestu sem stofnunin
hefur staðið fyrir. Efasemdamenn
úr röðum sjómanna hafa hins veg-
ar kveðið sér hljóðs og krafist þess
að áformin verði endurskoðuð.
Hugmyndir um nýja höfn í Horns-
vík hafa verið viðraðar. Umsjónar-
menn yfirstandandi rannsókna vísa
þeim á bug og telja þær óraunhæf-
ar. Yfirmenn hafnarmála á Horna-
firði taka ekki eins djúpt í árinni.
Þeir telja hugmyndirnar hins vegar
ótímabærar og horfa þá bæði til
skorts á tíma og fjármagni. Bæjar-
stjórnin á Höfn er sama sinnis og
telur að kostnaður myndi tífaldast
ef ráðist yrði í hafnarframkvæmd-
ir í Hornsvík.
Veturinn 1989-1990 voru miklir
umhleypingar við suðurströnd
landsins. Kraftmiklir stormsveipir
og afar lágur loftþrýstingur ollu
mun meiri öldugangi en venjulega
og yfirborð sjávar hækkaði. Brimið
skall ítrekað á . ströndinni við
Hornafjörð. Sandrót olli umtals-
verðu tjóni bæði á Suður- og Aust-
urfjörutanga. Þegar upp var staðið
hafði gríðarlegt magn efnis skolast
yfir þá. Við þetta urðu miklar
breytingar á botni óssins. Innsigl-
Miklar rannsóknir á innsiglingunni um Horna-
fjarðarós standa nú sem hæst. Deildar meiningar
eru um fyrirhugaðar framkvæmdir við ósinn en
nú er ljóst að ekki verður ráðist í hafnargerð í
Hornsvík. Orri Páll Ormarsson hefur kynnt sér
sjónarmið tæknimanna og sjómanna varðandi
framtíðarhöfn Hornfirðinga.
ingin þrengdist til muna og lokað-
ist alfarið um tíma. Yfirvöld hafn-
armála lögðu þegar drög að úrræð-
um til bráðabirgða. Mælt var með
ítarlegum rannsóknum á svæðinu
og bráðabirgðaáætlun um bygg-
ingu varnargarða við ströndina
lögð fram. í mars 1990 var kynnt
ítarleg rannsóknaáætlun sem gerði
ráð fyrir að verkefninu yrði lokið
á fjórum árum. Um vorið sam-
þykkti Alþingi þingsályktunartil-
íögu um rannsókn á siglingaleið-
inni um Hornafjörð.
í júní þetta sama ár var unnið
að endurbótum á Suðurfjörutanga
og gati sem myndast hafði í ham-
förunum lokað með sandpokum.
Um svipað leyti gengust Vita- og
hafnamálastofnun og bæjaryfir-
völd á Höfn fyrir ráðstefnu um
Hornafjarðarós. Þar var safnað
saman vænum hópi fræðimanna
og kunnugra. Markmiðið var að
safna upplýsingum um ósinn og
ræða fyrirhugaðar aðgerðir og
rannsóknaáætlun. Strax þetta
sumar hófust víðtækar mælingar
á gjörvöllu svæðinu og hafa þær
staðið fram á þennan dag. Meðal
þess sem ráðist var í voru dýptar-
mælingar, sýnistaka úr botni, set-
þykktarmælingar, öldumælingar,
mælingar á straumum í ósnum,
sjávarfallamælingar og margt
fleira.
Framkvæmdir hafnar
Sumarið 1991 var síðan 665
metra langur sjóvarnargarður
byggður á Suðurfjörutanganum og
leysti hann bráðabirgðaviðgerðina,
sem gerð var úr sandpokum, af
hólmi. Frekari aðgerðum var hins
vegar slegið á frest þar sem nauð-
synlegt var talið að gera frekari
rannsóknir á afleiðingum hvers
konar breytinga á hinu brothætta
náttúrujafnvægi sem gert hefur
innsiglingu í Hornafjörð mögulega.
Vita- og hafnamálastofnun hefur
komið sér upp nákvæmu líkani af
aðstæðum við Hornafjarðarós í
hlutföllunum einn á móti hundrað.
Líkan þetta er notað til prófana
sem ætlað er að auka skilning á
innsiglingunni þannig að unnt
verði að bæta hana.
Til þess að bæta innsiglinguna
við ósinn er talið nauðsynlegt að
vernda hana fyrir sandróti. Eins
og fram hefur komið er innsigling-
aropið vel varið vindum og öldu-
gangi úr vestri. Varnargarðurinn
á Suðurfjörutanganum hefur séð
til þess. Austurfjörutanginn er á
hinn bóginn óvarinn fyrir veður-
hamnum úr austri. Sem hluti af
rannsóknaráætluninni var gerð til-
laga um að reisa boginn leiðigarð
úr grjóti frá enda Austurfjöru-
tanga. Garði þessum er ætlað að
hindra framrás efnis úr austri sem
löngum hefur sest á botn innsigl-
ingarinnar. Einnig er gert ráð fyr-
ir að hann geti leitt strauminn á
siglingaleiðinni. Undirbúningur
þessara framkvæmda er nú vel á
veg kominn. Tilraunirnar með lík-
anið góða eiga að skera úr um
hvar best sé að reisa þennan garð,
hvernig hann eigi að vera í laginu
og hversu stór hann megi _______
vera. Önnur hugmynd
sem verið er að ígrunda
er sú að reisa varnargarð
sem tengja myndi Þinga-
nessker og Austurfjöru-
tanga. Tilgangurinn með þeirri
framkvæmd yrði að heft'a sandrót-
ið milli Þinganesgarðsins og leiði-
garðsins.
Hafrannsóknastofnun sá um
setþykktarmælingar í ósnum fyrir
hönd Vita- og hafnamálastofnun-
ar. Markmiðið með henni var með-
al annars að ganga úr skugga um
hvort fast undirlag, s.s. klöpp,
væri nærri botninum. Niðurstaðan
var sú að svo væri ekki. Töluverð
hætta er á landrisi á svæðinu og
því mikilvægt að undirlagið í botn-
inum sé laust. Því komi landið til
með að rísa er mun auðveldara að
fást við dýpkun ef botninn saman-
stendur af lausu efni. Þá hefur
verkfræðistofan Vatnaskil hannað
afar nákvæmt straumlíkan af
Homafjarðarósi. Þar er hægt að
Miðlun upplýsinga
Stórt skref í átt til bættra skil-
yrða fyrir sjófarendur sem leið eiga
um Hornafjarðarós var uppsetning
upplýsingakerfis um veður og
sjólag. Vita- og hafnamálastofnun
þróaði þetta kerfi í samvinnu við
nokkra innlenda aðila og hefur það
nú verið sett upp við höfnina í
Höfn í Hornafirði og í Reykjavíkur-
höfn. Þá er unnið að uppsetningu
þess í Grindavíkurhöfn um þessar
mundir og nokkrar fleiri hafnir
munu bætast í hópinn áður en
langt um líður.
Upplýsingakerfi þetta veitir sjó-
farendum upplýsingar um veður-
lag, sjólag og sjávarhæðir í og við
hafnir. Helsti hvatinn að þróun
þessa kerfis var sá áhugi sem sjó-
menn á Höfn sýndu upplýsingum
um ölduhæð utan óssins. Mælingar
hófust þar með öldudufli í janúar
1990. Síðan hefur þróunin verið
ör. Tölvuskjá var komið fyrir í
glugga á hafnarvoginni og þannig
varð sjómönnum kleift að meta út
frá henni hvort sjófært væri. Veð-
ur niður við ósinn er oft frábrugð-
ið veðri á Höfn og því var sett upp
veðurathugunarstöð í samvinnu við
Veðurstofuna á nýja sjóvarnar-
garðinum út við Hvanney. Hún var
síðan tengd með símalínu við tölvu
á hafnarvoginni. Einnig var mæli
komið fyrir niðri í ósnum til að
fylgjast með ölduhæð, sjávarhæð
og straumum. Upplýsingar frá
þessum nemum berast nú á hverri
einustu sekúndu og hefur verið
þróaður hugbúnaður til að gera
upplýsingar aðgengilegar á tölvu-
skjá. Sjófarendur sem leið eiga um
Hornafjarðarhöfn þurfa því ein-
ungis að slá á þráðinn til hafnar-
varða til að afla upplýsinga um
aðstæður áður en siglt er um ósinn.
Vandmeðfarið verkefni
Gísli Viggósson, forstöðumaður
rannsóknadeildar Vita- og hafna-
málastofnunar, hefur haft umsjón
með rannsóknunum á Hornaíjarð-
arósi. Þær verða senn til lykta
leiddar. Að sögn Gísla er um að
ræða eitt viðamesta rannsókna-
verkefni sem stofnunin hefur ráð-
ist í. Stór samstarfshópur hafi
myndast strax að lokinni ráðstefn-
unni fyrir fjórum árum og margir
hafi lagt hönd á plóg. Þeirra á
meðal Orkustofnun, Hafrann-
sóknastofnun, verkfræðistofan
Vatnaskil, Vegagerðin og Raunvís-
indastofnun, auk heimamanna á
Höfn. Þá mun dr. Per Bruun,
danskur prófessor sem hlotið hefur
viðurkenningu fyrir framlag sitt
til hafnamála hér á landi, ekki
hafa látið sitt eftir liggja.
Gísli segir Hornafjörðinn afar
vandmeðfarið verkefni. „Maður
finnur til máttleysis gagnvart þess-
um náttúruöflum.“ Þess vegna
kveðst hann hafa leitað svo víða
eftir ráðgjöf og aðstoð. Gísli telur
afar brýnt að niðurstöður úr öllum
rannsóknum liggi fyrir
áður en framkvæmdum
verður haldið áfram því
mikið sé í húfi. Efnt
verður til alþjóðlegrar
ráðstefnu um hafnamál
á Höfn dagana 20.-24. júní nk. og
Gísli mun að sjálfsögðu nýta sér
þann vettvang til að bera niður-
stöður rannsóknanna við Horna-
fjörð og væntanlegar framkvæmd-
ir undir erlenda starfsbræður sína.
„í lok ráðstefnunnar verður síðan
umræða um það hvort við séum
að gera rétt. Þannig að þetta er
ekkert sem við ætlum okkur að
vera einráðir um,“ segir Gísli og
bindur augljóslega miklar vonir við
ráðstefnuna.
Höfn í Hornsvík
Ástvaldur Hólm Arason, vél-
stjóri, er afar ósáttur við fyrirhug-
aðar framkvæmdir við Horna-
fjarðarós. Hann er sannfærður um
að þar séu ekki hafnarskilyrði til
framtíðar og því beri að léitá ann-
„Hér ríkti
neyðarástand
fyrir 1990.“