Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 60

60 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
:
(
Fjall-
konan
fríð!
Fjallkonan á fastan sess í hátíðar-
höldum 17. júní. GuðrúnÞóra
Magnúsdóttir hefur tekið saman
bók sem heiðrar íjallkonur lýðveld-
isins frá upphafi.
FJALLKONAN er ekki mjög gömul í sögulegum skiln-
ingi, þótt hún hafí unnið sér sess í hátíðarhöldum á
þjóðhátíðardegi íslands og hugum landsmanna. Egg-
ert Ólafsson orti í kvæði sínu Ofsjónir árið 1752 um
konu sem persónugerving iandsins, en það var Bjarni
- Thorarensen sem orti fjallkonunni leið í íslenskan
skáldskap í kvæði sínu íslands minni, sem varð til á
námsárum hans í Kaupmannahöfn á fyrstu árum 19.
aldar: „Eldgamla ísafold, / ástkæra fósturmoid, / fjall-
konan fríð! / mögum þínum muntu kær, / meðan lönd
gyrðir sær / og gumar gimast mær, / gljár sól á hlíð.“
Sigurður Guðmundsson málari hannaði þjóðbúning um
1860, sem var liður í áformum hans um að efla þjóð-
ernisvitund íslendinga. ísienski hátíðarbúningurinn
sem fjallkonan ber er sniðinn eftir hugmyndum Sigurð-
ar og þykir afar skrautlegur, enda tilheyra honum
ýmsir ómissandi hlutir, svo sem stokkabelti um mitt-
ið, faldur á höfði, útsaumsbekkur að neðan, gullflúr
■vO.fl. Elsta prentaða mynd af fjallkonu birtist fyrst í
enskri þýðingu íslenskra þjóðsagna, „Icelandic leg-
ends“, sem út kom 1864-66. Hiutverk fjallkonunnar
var klætt holdi í fyrsta skipti að því talið er árið 1924
á Islendingadeginum í Winnipeg í Kanada. Konur í
gervi fjallkonu hafa komið fram á hveiju ári síðan
1944. Fyrstu fjallkonurnar fengu búning sinn lánaðan
hjá hefðarkonum hér í borg, því að þær einar áttu
dýran og fínan klæðnað við hæfi. Seinustu ár hefur
verið fenginn að iáni gamall búningur frá Árbæjar-
safni, sem sumar heimildir telja ekki alveg kórréttan
miðað við útgáfu Sigurðar málara, þótt sá búningur
þyki fallegur. „Fjallkonur í fímmtíu ár“ nefnist nýút-
komin bók sem Guðrún Þóra Magnúsdóttir hefur tek-
ið saman með myndum af öllum fjallkonum frá 1944,
ljóðum þeim sem þær lásu í ávarpi sínu, ásamt skálda-
tali og margvíslegu efni öðru. Morgunblaðið fékk
góðfúslegt leyfi Guðrúnar til að birta eina mynd af
hverri fjallkonu frá 1944, ásamt því að geta höfunda
þeirra fjallkonuljóða sem flutt hafa verið frá upphafi,
en þeir eru alls 22 talsins. Árið 1945 og 1946 komu
engar fjallkonur fram á 17. júní en frá og með fjallkon-
unni 1947 hafa þær verið órofínn hluti af hátíðarhöld-
um á þjóðhátíðardegi íslendinga, fyrir utan árið 1970
þegar hátíðarhöld féllu niður að hluta vegna vinnu-
deilna og var hlutverk fjalikonunnar ófyllt það ár.
Hætt var á seinustu stundu við ávarp fyrstu fjallkon-
unnar, Kristjönu Millu Thorsteinsson, vegna rigningar
á Þingvöllum. Kristjana Milla varð síðar viðskiptafræð-
ingur, en sú hefð hefur skapast að allar fjallkonur sem
hafa fyigt í fótspor hennar síðan hafa verið leikkonur
að mennt. Fjörtíu og þijár konur hafa gegnt þessari
„stöðu, og hafa fjórar þeirra öðlast þann heiður að
vera fjailkona tvívegis. Tíu þeirra kvenna sem komið
hafa fram sem fjallkonur eru nú látnar. í ár verða
tólf fjallkonur í stað einnar á Þingvöllum, en ein í
Reykjavík.
1944: Kristjana Milla
Thorsteinsson. Ljóð eftir
Guðmund Böðvarsson,
Huldu og Jóhannes úr
Kötlum.
1958: Helga Bach-
mann. Ljóð eftir Einar
M. Jónsson.
1971: Kristbjörg
Kjeld. Ljóð eftir Jó-
hannes úr Kötlum.
1983: Lilja Þórisdótt-
ir. Ljóð eftir Jakob Jóh.
Smára.
Í947 : Alda Möller.
Ljóð eftir Tómas Guð-
mundsson.
1959: Bryndís Pét-
ursdóttir. Ljóð eftir
Davíð Stefánsson.
1972: Margrét Helga
Jóhannsdóttir. Ljóð eft-
ir Guðmund Böðvars-
son.
1984 : Guðrún Þórð-
ardóttir. Ljóð eftir Tóm-
as Guðmundsson.
1948: Anna Borg. 1949 : Regína Þórð-
Ljóð eftir Tómas Guð- ardóttir. Ljóð eftir Tóm-
mundsson. as Guðmundsson.
1960 : Þóra Friðriks- 1961: Sigríður Haga-
dóttir. Ljóð eftir Tómas lín. Ljóð eftir Sigurð
Guðmundsson. Einarsson.
1973: ValgerðurDan 1974: Halla Guð-
Jónsdóttir. Ljóð eftir mundsdóttir. Ljóð eftir
Matthías Johannessen. Matthías Jochumsson.
1985: SólveigPáls- 1986: Siguijóna
dóttir. Ljóð eftir Guð- Sverrisdóttir. Ljóð eftir
mund Böðvarsson. Einar Benediktsson.
í
(
1950 : Arndís Björns-
dóttir. Ljóð eftir Tómas
Guðmundsson.
i
i
(
(
(
(
1962: Kristbjörg
Kjeld. Ljóð eftir Jó-
hannes úr Kötlum.
1975 : Anna Kristín
Arngrímsdóttir. Ljóð
eftlr Stephan G. Step-
hansson.
I
I
I
I
I
1987: Guðný Ragn-
arsdóttir. Ljóð eftir
Hannes Hafstein.
Opnunartími verslana Hagkaups dagana 16.-19. júní
Fimmtudaginn 16. júní er
opið til kl. 21 í öllum
verslunum nemn Kringlunni
og Kjörgarði til kl. 20,
Njarðvík til kl. 19.
Föstudaginn
17. júní er
lokað
laugardaginn 18. júni er opið frú
kl. 10-18 í öllum verslunum
nema Njarðvík 10-16.
Kringlan og Kjörgarður: Lokað.
Sunnudaginn 19. júní er opið fró
kl. 12-18 í öllum verslunum
nema Akureyri 12-17.
Kringlan, Kjörgarður, Njarðvík:
Lokað.
HAGKAUP
uqííöíiíBlog'i! £>Í ÍÍUiIlíliílI ít 'ÍlH&ii ,880« íllfi ÖC* Ílltfí | . '• ~*hiI** / % riitft, i -k&jyj. ” - i , **