Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 44

44 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Fyrsta lýð-
veldisgjöfin
Frá prest-
vígslunni
íDóm-
kirkjunni
fyrir 50
árum. Þá-
verandi
biskup Is-
lands,
Sigurgeir
Sigurðs-
son, og
hinir ný-
vígðu
prestar
ganga úr
kór Dóm-
kirkju-
nnar.
Ljósm. Vigfús Sigurgeirsson .
KIRKJULIF á Islandi hefur á lið-
inni tíð sem í 50 ára sögu lýðveldis-
ins haft víðtæk og varanleg áhrif á
íslensku þjóðina þessa hálfu öld.
Einn þeirra atburða gerðist seinni
hátíðisdag lýðveldistökunnar,
sunnudaginn 18. júní, í Dómkirkj-
unni í Reykjavík. Það var prest-
vígsla níu guðfræðidandidata til
þjónustu í prestaköllum landsins,
og ég leyfi mér að nefna fyrstu lýð-
veldisgjöfina, þar sem vígsla þessi
átti sér stað meðan á hátíðarhöldun-
um stóð. Vert er að minnast þessa
merkisatburðar á 50 ára afmæli
lýðveldisins, og þar sem 50 ár eru
liðin hinn 18. júní síðan þessi sérs-
taki atburður átti sér stað. Á fyrsta
ríkisráðsfundi lýðveldisins þann 17.
júní á Þingvöllum var þremur þess-
arra guðfræðikandidata veitt und-
anþága frá aldurstakmörkum til
þess að taka vígslu. Þjóðkirkjan er
sú stofnun, sem kölluð er til þess
að styrkja þann grundvöll trúar,
mannúðar og frelsis, sem íslenska
lýðveldið byggist á. Vert er að geta
þess, að það voru íslenskir prestar
sem með ýmsum hætti studdu Jón
Sigurðsson forseta drengilega í bar-
áttu hans fyrir frelsi og sjálfstæði
þjóðarinnar.
Þessum kennimönnum
kirkjunnar, sem og
lærðum og leikum, er
það sameiginlegt, segir
Pétur Sigurgeirsson,
að þeir hafa unnið
markverð störf í þágu
kirkju Krists og hins
unga íslenska lýðveldis.
Fimm þessara níu vígsluþega eru
nú horfnir af sjónarsviðinu yfir
móðuna miklu: Séra Jón Árni Sig-
urðsson, sóknarprestur í Grindavík,
séra Róbert Jack, prófastur á Tjörn
á Vatnsnesi, séra Stefán Eggerts-
son, prófastur á Þingeyri við Dýra-
fjörð, séra Trausti Pétursson, pró-
fastur á Djúpavogi, séra Yngvi
Þórir Árnason, sóknarprestur á
Prestbakka í Hrútafírði. Blessuð
sé minning þeirra. Hið eilífa ljós
lýsi þeim.
Núlifandi eru fjórir hinna níu
vígsluþega: séra Guðmundur Guð-
mundsson, Garðastræti 8, Reykja-
vík, fv. sóknarprestur á Útskálum,
séra Sigurður Guðmundsson, Akur-
gerði 3f, Akureyri, fv. vígslubiskup
á Hólum í Hjaltadal, auk þess um
tíma settur biskup íslands og
vígslubiskup Skálholtsstiftis, og
hefur því á starfsferli sínum gegnt
öllum þremur embættum biskups.
Séra Sigmar I. Torfason, Arnarsíðu
6B, Akureyri, fv. prófastur á
Skeggjastöðum í Bakkafirði, og
séra Sveinbjörn Sveinbjörnsson
Stóragerði 10, Reykjavík, fv. pró-
fastur að Hruna í Árnessýslu. Hann
predikaði við vígsluna. Prestsvígsl-
una framkvæmdi Sigurgeir Sig-
urðsson þáverandi biskup íslands.
Þessum kennimönnum kirkjunn-
ar sem öðrum kirkjunnar þjónum,
lærðum og leikum, er það sam-
eiginlegt, að þeir hafa unnið mark-
verð störf í þágu kirkju Krists og
hins unga íslenska lýðveldis. Þess
er vert að minnast og þakka á
þessum merku tímamótum. „Fyrsta
lýðveldisgjöfin" var kærkomin gjöf
og hefur reynst íslensku þjóðinni
heilladrjúg, eins og vænta mátti.
Höfundur er biskup.
UPPBLÁSTUR og gróðureyðing er stærsta umhverfisvandamálið.
Þjóðargjöfin
horfna eða týnda
A ELLEFU-
HUNDRUÐ ára af-
mæli íslandsbvggðar
-^árið 1974 gaf þjóðin
sjálfri sér einn milljarð
króna til landgræðslu
og skógræktar í því
skyni að stöðva gróð-
ur- og jarðvegseyðingu
í landinu. Þá voru
menn almennt að
vakna til skilnings á
ömuriegu ástandi
landsins og hvaða ógn
þjóðinni stafaði af
gróðureyðingunni. Nú
átti að stöðva eyðing-
una og græða landið
•^n þess þó að byrja á
fyrirbyggjandi aðgerðum, fyrst og
fremst þeim að stöðva lausagöngu
og ofbeit búfjár, sem var aðalskað-
valdurinn.
Á þessum árum var slík örtröð
af búfé í landinu að á hverju ári
stórsá á gróðri. Nærri tvær og hálf
jnilljón sauðfjár nagaði landið
sumarlangt þegar mest var, auk
u.þ.b. 50 þúsund hrossa.
Hvað varð svo um þjóðargjöfina, -
Herdís
Þorvaldsdóttir
hver er árangurinn?
Eitthvað fór í skógrækt
og rannsóknir o.fl., en
megnið í sáningu á
grasfræi víðs vegar um
landið, oft á úthaga og
á svæði sem ekki voru
friðuð. Þess vegna má
segja að þjóðargjöfin
hafi að mestu verið étin
upp jafnóðum af búfé
bænda.
Enn er þjóðhátíð og
nú á að gefa þjóðar-
gjöf. Ekki hefur þó
með einu orði verið
minnst á stærsta um-
hverfisvandamál okk-
ar, en það er uppblást-
urinn og gróðureyðingin, sem alls
ekki tókst að stöðva með fyrri þjóð-
argjöf, enda þótt ætlunin hafi verið
sú. Stöðugt sígur á ógæfuhliðina,
þrátt fyrir örvæntingarfullar land-
græðsluaðgerðir. Er ástæðan
kannski sú að þetta minni óþægi-
lega mikið á mistök síðustu þjóðar-
gjafar?
Hvar eru alþingismenn og ríkis-
stjóm, sem hafa boðið sig fram til
að setja lög og ráða fram úr vanda-
málum þjóðarinnar? Hver er þessi
fyrirstaða og ótti við að takast á
við gróður- og jarðvegseyðingu á
sama hátt og aðrar þjóðir hafa gert
fyrir löngu? Aðgerðir þeirra hafa
verið fólgnar í að skipuleggja rækt-
unarbúskap í stað rányrkju og sætta
þá sem nytja landið við þá sem vilja
bæta landinu þá áþján, sem það
hefur mátt þola af mannavöldum.
Stöðugt sígur á ógæfu-
hliðina, segir Herdís
Þorvaldsdóttir, þrátt
fyrir örvæntingarfullar
landgræðsluaðgerðir.
Friða þarf þau landsvæði sem
verst eru farin og þar sem jarðvegs-
eyðing geisar, en vel gróin lönd
yrðu afgrit og nýtt sem beitilönd
undir góðri beitarstjómun bænda
og umhverfisráðuneytis. Myndu þá
ekki bæði land og skepnur
blómstra? Með skógi og öðrum
gróðri verður loftslagið mildara,
umhverfið hlýlegra og fólkið ham-
ingjusamara. Þjóðargjöfin verður
að þessu sinni ekki veitt til stöðvun-
ar gróðureyðingar, en látum merkið
samt ekki falla, skiljum okkar vitj-
unartíma, eftir 50 ár verður það
of seint.
Höfundur er leikkona. ÍH
Jón Signrðsson og
lýð veldisafmælið
„Vér eigum fáa
öfluga, áreiðanlega
leiðtoga, þá er vilja
leggja líf sitt við vort
líf, það vitið þér sjálfir,
vér eigum ekki nema
einn mann, sem vér
getum kallað öflugan,
óbilugan leiðtoga, sem
hefur lagt hin bestu
ár sín og krafta og
. atvinnu í sölurnar fyrir
yður. “
Þannig mælti Jón
Guðmundsson, rit-
stjóri, í setningarræðu
á Þingvallafundi árið
1855. Að sjálfsögðu
var hann að tala um Jón Sigurðs-
son, sem þá var 44 ára gamall, en
þegar búinn að taka í sínar hendur
forystu í sjálfstæðisbaráttu íslensku
þjóðarinnar. Hinn 17. júní árið 1944
var settur lokapunktur aftan við
þá sögu, á afmælisdegi brautryðj-
andans.
Ekki verður því neitað, að ís-
lenska þjóðin hefur haldið á loft
minningu þessa ljúflings síns á
margvíslegan hátt á liðnum árum.
Gmnur margra er þó sá, að í dag
kunni alltof fáir deili á Jóni Sigurðs-
syni og lykilhlutverki hans í íslands-
sögunni. Nafn Vestfirðingsins Jóns
Sigurðssonar hlýtur að vera ofar-
lega í hugum íslendinga þessa dag-
ana og spjöldum sögunnar hlýtur
að verða flett, ekki Jóns Sigurðs-
sonar vegna, sem löngu er fallinn
frá, heldur sjálfra okkar vegna og
þeirra sem eiga að erfa landið.
Fyrir nokkrum ámm gekk ung
kona ásamt fjölskyldu sinni niður í
miðbæ Reykjavíkur á þjóðhátíðar-
daginn, til þess að fagna. Þegar
þangað kom sáu þau að vísu fjölda
fólks, suma á stultum, aðra í alls
konar skrípaklæðum, en þau gátu
hvergi komið auga á neitt sem
minnti þau á tilefni hátíðarhald-
anna. Af þessu hafði unga konan
áhyggjur og lýsti þeim í blaði allra
landsmanna.
Þessi stílfærða augnabliksmynd
er verð íhugunar. Að sjálfsögðu er
ekkert við það að athuga að menn
gangi á stultuin, á þjóðhátíðardag-
inn eða hafi í frammi aðra skemmt-
an. Það tilheyrir. En
ef það er orðið inntak
dagsins og enginn boð-
skapur hafður í frammi
að öðru leyti, er eðlilegt
að menn hugleiði hvort
við séum á réttri leið.
Tilefni hinna miklu
hátíðarhalda sem í
hönd fara vitum við
öll. Spurning dagsins
er svo sú hvort menn
séu búnir að gleyma
sögunni bak við lýð-
veldisstofnunina. Erfitt
er að alhæfa nokkuð í
þessu efni. Marktæk
skoðanakönnun ætti þó
að gefa vísbendingar og mætti al-
veg eins mæla þekkingu þjóðarinn-
ar á Jóni Sigurðssyni og því sem
hann stendur fyrir eins og fylgi
stjórnmálaflokkanna.
Engin þjóð hefur efni á að
Jón Sigurðsson var
löngu burtkallaður þeg-
ar lýðveldi var stofnað
á Islandi, segir Hall-
grímur Sveinsson.
Samt er nafn hans tengt
þeim atburði órjúfan-
legum böndum.
gleyma þeim sem ruddu brautir. Jón
Sigurðsson var Iöngu burtkallaður,
þegar lýðveldi var stofnað á ís-
landi. Samt er nafn hans tengt þeim
atburði óijúfanlegum böndum.
Þurfum við ekki að huga að því
hver staða Jóns_ Sigurðssonar er í
hjörtum okkar Islendinga á þessu
margumrædda lýðveldisári. og
„endurreisa“ hann meðal þeirra sem
eru búnir að gleyma honum eða
hafa sjaldan heyrt á hann minnst?
Höfundur er áhugamaður um
minningu Jóns Sigurðssonar og
býr á Hrafnseyri.
Hallgrímur
Sveinsson