Morgunblaðið - 20.03.1997, Blaðsíða 35

34 FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1997 35
JRffrpiiiÞlafrifr
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STAÐANIKJARA-
SAMNINGUM
UM kvöldmatarleytið í fyrrakvöld var útlit fyrir, að
samningar væru á lokastigi í kjaraviðræðum þeim,
sem staðið hafa undanfarna mánuði. Vinnuveitendur
og samningamenn Dagsbrúnar og Framsóknar höfðu
undirritað nýjan kjarasamning og þegar leið á kvöldið
virtust samningar í sjónmáli við þau landssambönd, sem
eftir stóðu. Þessi staða gjörbreyttist hins vegar síðla
kvölds, þegar svokölluð stóra samninganefnd Dagsbrún-
ar og Framsóknar felldi hinn nýja kjarasamning með
70 atkvæðum gegn 28. Þegar þau úrslit lágu fyrir stöðv-
uðust aðrar samningaviðræður.
í gær héldu samninganefndir vinnuveitenda og
þriggja landssambanda nýjan sáttafund án niðurstöðu
og í dag er boðaður fundur með vinnuveitendum og
fulltrúa eins landssambandanna, þ.e. Samiðnar. Vinnu-
veitendur hafa fallið frá upphaflegum hugmyndum um
að draga í efa lögmæti afgreiðslu Dagsbrúnar og Fram-
sóknar en 1-2 verkalýðsfélög hafa ákveðið að fresta
allsheijarverkfalli, sem á að hefjast á sunnudag fram
yfir páska. Það þýðir m.a., að millilandaflug stöðvast
ekki fyrir páska, eins og útlit var fyrir.
Afstaða stóru samninganefndar Dagsbrúnar og
Framsóknar sýnir fyrst og fremst hvað þessi samninga-
gerð er erfið og viðkvæm fyrir forystumenn verkalýðsfé-
laganna. Halldór Björnsson, formaður Dagsbrúnar,
sýndi umtalsverðan kjark með því að taka af skarið í
fyrradag og ganga til samninga við vinnuveitendur.
Þótt formaður Dagsbrúnar hafi verið í hópi herskáustu
verkalýðsforingjanna undanfarnar vikur sýndi niður-
staða stóru samninganefndarinnar, að jafnvel hann
hafði ekki metið rétt andrúmið í hópi helztu trúnaðar-
manna Dagsbrúnar og Framsóknar. Afstaða þessara
trúnaðarmanna sýnir glögglega í hve miklum vanda
verkalýðsforingjarnir eru, þegar kemur að því að ljúka
samningagerðinni. Og sennilega hafa bæði Morgunblað-
ið og aðrir vanmetið erfiða stöðu verkalýðsforingjanna
sjálfra við að sætta félagsmenn sína við samninga, sem
að sjálfsögðu uppfylla ekki allar þeirra óskir og kröfur.
Þótt verkfallsaðgerðir séu hafnar, mjólk og mjólkur-
vörur af skornum skammti og benzínbirgðir minnkandi
er engu að síður ljóst, að vinnuveitendur og verkalýðsfé-
lög eru mjög nálægt því að ná samningum, sem allir
aðilar eiga að geta sætt sig við. Þegar samningamenn
fóru að ná áttum í gær eftir erfiðar vökur síðustu sólar-
hringa varð Ijóst, að í báðum herbúðum er vilji til þess
að gera nýtt átak til þess að komast að endanlegri niður-
stöðu. Og þetta er það sem skiptir máli en ekki hitt,
hvort almenningur hafi einhver óþægindi af yfirstand-
andi verkfallsaðgerðum nokkrum dögum lengur eða
skemur.
Meginlínan í nýjum kjarasamningum liggur fyrir.
Hún sýnir að með kauphækkunum annars vegar og
skattalækkunum ríkisstjórnar hins vegar er verið að
tryggja launþegum verulegar kjarabætur, sem þeir eiga
vissulega fullan rétt á. Það er komið að því að fólkið
sem axlaði þyngstu byrðarnar framan af þessum áratug
fái nokkra umbun erfiðis síns. Þá skiptir það verulegu
máli og skapar alveg ný viðhorf í okkar samfélagi að
nú er ýmist búið að gera eða í undirbúningi að gera
kjarasamninga, sem eiga að gilda í 2-3 ár.
Svo langvarandi vinnufriður ásamt umsömdum kaup-
hækkunum á þessu tímabili og yfirlýsingu ríkisstjórnar
um að skattar verði lækkaðir í áföngum á næstu árum,
þýðir að bæði fjölskyldur og fyrirtæki geta gert lang-
tímaáætlanir um fjárhagsmálefni sín, sem gera má ráð
fyrir að standist vegna þess, að ganga má út frá því,
sem vísu að verðbólgan verði í nokkru lágmarki allan
samningstímann.
Þótt það hafi vissulega valdið vonbrigðum að ekki
tókst að ljúka samningagerðinni í fyrrakvöld verður að
ætla miðað við það viðhorf, sem nú ríkir meðal samn-
ingamanna, að takast megi að leysa yfirstandandi kjara-
deilu á allra næstu dögum.
Leiðtogafundur Bills Clintons og Borísar Jeltsíns í Helsinki
Hleypir nýju lífi
í umræðu um
finnsk öryggismál
Reuter
í Helsinki var verið að undirbúa komu Bills Clintons Bandaríkjafor-
seta og Borís Jeltsíns Rússlandsforseta í gær. Hér sjást borgarstarfs-
menn í höfuðborg Finnlands taka fram rússneska og bandaríska fána.
ÍSLAND OG RÍKJARAÐSTEFNA ESB
Breytingar á ákvarðana-
töku hafa áhrif á EES
AUKIST völd Evrópuþingsins hafa EFTA-ríkin ríka ástæðu til að
auka samskipti sín við það og reyna að koma hagsmunamálum sín-
um á framfæri við þingmenn.
Finnsk öryggismál voru
viðkvæm á dögum kalda
stríðsins og eru það enn.
Urður Gunnarsdóttir
skrifar frá Helsinki um
þær umræður, sem hafa
sprottið af fyrirhuguðum
leiðtogafundi Clintons
og Jeltsíns.
LEIÐTOGAFUNDUR Bills
Clintons Bandaríkjaforseta
og Borís Jeltsíns Rúss-
landsforseta í Helsinki hef-
ur svo sannarlega sett mark sitt á
umræðuna um varnar- og öryggis-
mál í Finnlandi, þótt ekki séu allir
á einu máli um það hvaða áhrif
hann hefur. Því hefur verið haldið
fram að hann hafi komið í veg fyrir
að stjórnvöld geti tjáð sig opinskátt
um varnarmál og viðkvæm deilumál
á borð við mögulega aðild Finna að
Atlantshafsbandalaginu en flestir
eru þó á því að fundurinn hafi hleypt
nýju lífi í umræðuna og beint henni
inn á nýjar brautir.
Bein áhrif leiðtogafundarins eru
óumdeilanleg, þótt umræður um
varnar- og öryggismálaskýrslu
finnsku stjórnarinnar, sem fram
fóru á mánudag og þriðjudag, hafi
fyrir tilviljun verið haldnar _í sömu
viku og leiðtogafundurinn. Áður en
umræðurnar hófust lýsti Paavo
Lipponen forsætisráðherra því yfir
að gott væri að ljúka umræðunum
fyrir fundinn, til að undirstrika að
stefna Finna í öryggismálum væri
ekki háð niðurstöðu leiðtogafundar-
ins.
„Þingmenn virtust í raun ótrúlega
sammála um að halda sig utan hern-
aðarbandalaga og leggja áherslu á
sjálfstæði sitt,“ segir einn viðmæl-
enda Morgunblaðsins. Skýrslan
ber þess merki að hún er skrifuð
með umræður um stækkun NATO
og andstöðu Rússa við hana í huga,
enda hafa þessi atriði geysileg áhrif
á finnsk varnarmál. Gengið er út
frá því að Finnar séu áfram utan
hernaðarbandalaga og leggi traust
sitt á Evrópusambandið. Halda á
ÞRATT fyrir að orðið landkynn-
ingu sé ekki að finna í finnskri
tungu er Finnum ákaflega annt
um að koma vel fyrir í augum
útlendinga, rétt eins og okkur
íslendingum. Raunar hefur ver-
ið smíðað nýyrðið „Finnlandsí-
mynd“ sem er sprottið af sama
meiði og landkynningin. Nú
þegar eru allmargir fjölmiðla-
menn komnir til landsins vegna
leiðtogafundarins ogþeir hafa
verið viðtalsefni finnskra kol-
lega sinna sem spyrja sjálfa sig
áhyggjufullir að því hvernig
finnska þjóðin sé í raun, þegar
Finnar spegla sig í augum um-
heimsins, eins og ónefndur sjón-
varpsmaður orðaði það í þætti
uppi öflugum vörnum sem fyrr, þótt
ekki eigi að auka útgjöldin.
Móðgum ekki gestina
Daginn áður en umræðurnar hóf-
ust birti finnska dagblaðið Helsingin
Sanomat viðtal við Borís Jeltsín, þar
sem hann ítrekaði andstöðu Rússa
við að landamæri NATO færðust nær
Rússum og það ætti einnig við um
Finna. Ekki kæmi til greina að
Finnar gengju í bandalagið. Þessi
yfirlýsing setti vissulega svip sinn á
umræðurnar á þinginu þar sem ráða-
menn ítrekuðu að ummælin kæmu
ekki á óvart, og gerðu ekki tilraun
til að mótmæla þeim.
„Það eru ekki góðir mannasiðir
að hafa uppi mótmæli við gesti rétt
áður en þeir koma,“ segir Olli
Kemppainen, fréttastjóri á finnsku
fréttastofunni FNB. Hann telur að
hefði fundurinn verið haldinn annars
staðar, hefðu fínnsku ráðherrarnir
að öllum líkindum mótmælt þessum
yfirlýsingum sem afskiptum af mál-
efnum Finna.
Tapani Vaahtoranta, yfirmaður
finnsku utanríkismálastofnunarinn-
ar, er ekki sammála þessu, telur
svar Jeltsíns hafa legið fyrir og þar
með viðbrögðin við því í Finnlandi.
Hins vegar þykir Kemppainen
spurning Helsingin Sanomat gagn-
um málið á þriðjudagskvöld.
Christer Haglund, yfirmaður
upplýsingaskrifstofu finnska ut-
anríkisráðuneytisins, segir að
sér virðist þeir fréttamenn sem
til Finnlands eru komnir, taka
einna helst eftir gífurlegri
tæknivæðingu sem birtist m.a. í
því að mönnum virðist hver ein-
asti maður vera með GSM-síma.
Haglund hefur ekki áhyggjur
af því að umfjöllunin verði nei-
kvæð, hann segir reynslu fyrri
rýniverð. Fyrirfram hafi verið ljóst
hveiju Jeltsín myndi svara, hún væri
ekki fréttnæm, heldur til þess fallin
að hleypa illu blóði í fólk, þótt sú
hefði ekki orðið raunin nema að tak-
mörkuðu leyti. Aðspurður hvort það
væri til marks um að „finnlandiser-
ingin“ svokallaða væri enn við lýði,
svaraði hann hins vegar neitandi.
Kari Huhta, yfírmaður erlendra
frétta á Helsingin Sanomat, vísar
gagnrýninni á bug, eitthvað væri að
ef Jeltsín hefði ekki verið spurður
um þetta atriði. Jeltsín hafi hins
vegar farið með algerlega rangt mál
er hann hrósaði Finnum fyrir að
vera óháðir í utanríkismálum, því
Finnland væri algerlega háð því hvað
gerðist á alþjóðavettvangi og ákvörð-
unum annarra þjóða.
Kemppainen er á því að leiðtoga-
fundurinn hafí ýtt undir umræðu um
varnarmálin og sett þau í víðara
samhengi. Nú sé farið að ræða af
meiri krafti en áður um hvað NATO
snúist, menn geri sér betur grein
fyrir margþættu hlutverki banda-
lagsins og ræði öryggismál í Evrópu
í heild sinni. Því sé hægt að fullyrða
að fundurinn hafí jákvæð áhrif.
„Við viljum vera óháðir, með sjálf-
stæða utanríkisstefnu og þetta hefur
ýtt undir það,“ segir Kemppainen.
„Sú ákvörðun Finna að vera utan
funda ekki gefa neina ástæðu
til þess. Skemmst sé að minnast
fundar George Bush Banda-
ríkjaforseta og Míkaíl Gorbatsj-
ovs, leiðtoga Sovétríkjanna, í
Helsinki 1990. Ekki hafi borið á
neikvæðri gagnrýni í garð Finna
eftir hann, umfjöllunin hafi
þvert á móti verið ótrúlega já-
kvæð.
Finnar hafi öðlast dýrmæta
reynslu vegna þeirra fjölmörgu
stóru funda sem haldnir hafa
hernaðarbandalaga er óháð, ekki
tekin vegna þrýstings frá Rússum.
Hins vegar hefur leiðtogafundurinn
orðið til að draga kraftinn úr þeim
sem krefjast NATO-aðildar Finna,
hvatning Elisabetar Rehn um að
Finnar gangi í NATO hefur misst
pólitískan slagkraft sinn, um sinn
að minnsta kosti. Hins vegar er ljóst
að áhuginn á aðild er mestur hjá
ungliðahreyfingum stjórnmálaflokk-
anna, Sænska þjóðarflokknum og
Hægrifiokknum, þótt meirihluti þess
síðastnefnda vilji óbreytt ástand.“
Það styður orð hans að í nýjustu
fínnsku skoðanakönnuninni um mál-
ið kemur í ljós að 57% Finna eru
andvíg aðild en 24% meðmælt, af-
gangurinn er óákveðinn.
Fylgjast grannt með
Hvað varðar niðurstöðu leiðtoga-
fundarins, er ljóst að Finnar munu
fylgjast af meiri áhuga með viðræðum
Clintons og Jeltsíns en margar aðrar
þjóðir. Algert ósætti leiðtoganna og
þar með versnandi samskipti austurs
og vesturs munu hafa bein áhrif í
Finnlandi, vegna stöðu þess og hins
volduga nágranna í austri.
Sumir hafa haldið því fram að það
muni gera Finnum erfíðara fyrir að
ræða vamar- og öryggismál en Kari
Huhta segir það algerlega óljóst.
Hvað varðar sjálfa stækkun NATO,
sem virðist óumflýjanleg, segir hann
það ekki skipta mestu máli hversu
mörg ríki fari inn heldur hver. Fái
Eystrasaltsríkin ekki aðild að NATO
og verði öryggi þeirra ógnað, muni
það hafa geysileg áhrif í Finnlandi,
og því séu Finnar áfram um að ríkin
fái aðild, þótt það þyki ólíklegt.
Kemppainen er ekki sammála Hu-
hta um þetta atriði, segist þess full-
viss að fínnskir þjóðarleiðtogar óski
þess heitast af öllu að sem fæst ríki
verði tekin inn í NATO, svo að Finnar
einangrist ekki í þeirri stefnu sinni
að vera utan hemaðarbandalaga.
„Nái Rússar fram sérstökum
samningi við Clinton um nokkurs
konar ákvörðunarrétt um aðgerðir
NATO, mun það væntanlega verða
til þess að við gerum einnig kröfu
um sérsamning við bandalagið. En
líklegast þykir mér að í kjölfar fund-
arins verði ákveðið að styrkja enn
tengslin við NATO í gegnum friðar-
samstarfið en láta þar við sitja,"
segir Kemppainen.
Vaahtoranta segist vissulega telja
leiðtogafundinn mikilvægan fyrir
Finna og öryggismálaumræðuna, en
hann sé þó ekki eins mikilvægur og
fundirnir á tímum kalda stríðsins.
Þeir hafí gert sitt til að minna menn
á stöðu Finnlands og tryggja hana
á alþjóðavettvangi.
„Það sem er jákvætt við fundinn
nú er að hann sýnir að bæði Rúss-
land og Bandaríkin eru sátt við af-
stöðu Finna í utanríkismálum, þó að
ég telji ekki að hann muni hafa bein
áhrif á hana, nema niðurstaðan verði
algert ósætti eða samkomulag sem
varðar hagsmuni Finna án þess að
við höfum nokkuð um það að segja,"
segir Vaahtoranta. „Þetta tvennt
óttumst við helst; að ósætti austurs
og vesturs aukist og Evrópa skiptist
að nýju, eða að við höfum ekki yfir
okkar málum að ráða.“
verið og þeir muni án efa búa
að henni nú. Það sem undirrituð
hefur kynnst af framkvæmdinni
styður þetta, hún hefur gengið
hratt og örugglega fyrir sig,
enda Finnar þekktir að flestu
öðru en skipulagsleysi.
Heimspekingurinn Esa Sa-
arinen segir Finna ekki hafa
nýtt sér sérstöðu sína nægilega.
ímyndin sauna, brennivín og
tangó virðist vera að víkja fyrir
farsíma- og alnetsæðinu sem
vekur mikla athygli. Þá eru
Finnar tengdir menningunni
óijúfanlegum böndum í huga
margra útlendinga og hefur
verið unnið ýmiskonar menning-
arefni i tengslum við heimsókn-
ina.
Væntanlegar breytingar
á hlutverki Evrópuþings-
ins í ákvarðanatöku Evr-
ópusambandsins munu
hafa áhrif á það hvernig
EES-samningurinn nýt-
ist íslandi, skrifar
Olafur Þ. Stephensen í
fyrstu grein sinni af
----------------------
þremur um Island og
ríkjaráðstefnu ESB,
NIÐURSTAÐA ríkjaráð-
stefnu Evrópusam-
bandsins, sem hefur það
hlutverk að endurskoða
stofnsáttmála sambandsins, mun
hafa áhrif á íslenzka hagsmuni á
nokkrum sviðum. í „fyrstu stoð“
samstarfsins innan ESB má eink-
um búast við að breytingar á
ákvarðanatökuferli sambandsins
hafi áhrif á það hversu vel samn-
ingurinn um Evrópskt efnahags-
svæði nýtist íslandi.
í fyrstu stoðinni fer fram hið
hefðbundna samstarf ESB-ríkj-
anna í efnahagsmálum. Undir hana
heyra innri markaðurinn, sem ís-
land á aðild að með EES-samn-
ingnum, og hið væntanlega Efna-
hags- og myntbandalag. Að mynt-
bandalaginu frátöldu samsvarar
fyrsta stoðin í grófum dráttum
Evrópubandalaginu eins og það
leit út fyrir gildistöku Maastricht-
samningsins, en með honum bætt-
ust tvær aðrar stoðir við samstarf-
ið; utanríkis- og öryggismál og
dóms- og innanríkismál. Vegna
þess hvað þessir nýju málaflokkar
eru viðkvæmir í flestum aðildarríkj-
unum og tengdir hefðbundnum
hugmyndum um svokallað fullveldi
ríkja treystu ESB-ríkin sér ekki til
að koma á neinu yfirþjóðlegu valdi
að ráði í nýju stoðunum tveimur.
í fyrstu stoðinni gegna hinar yfír-
þjóðlegu stofnanir ESB hins vegar
mikilvægu hlutverki.
Einu beinu áhrifin á nýja
löggjöf á stigi
ákvarðanamótunar
Mótun og samþykkt nýrrar lög-
gjafar um innri markaðinn skiptir
EFTA-ríkin ísland, Noreg og Li-
echtenstein að sjálfsögðu miklu
máli, enda er meirihluti þessarar
löggjafar tekinn óbreyttur upp í
EES-samninginn. Einu beinu áhrif-
in, sem EFTA-ríkjunum eru tryggð
á nýja löggjöf, eru á svokölluðu
ákvarðanamótunarstigi. Þannig
hafa sérfræðingar EFTA tækifæri
til að koma áliti sínu á framfæri
við undirbúning draga að tillögum,
sem framkvæmdastjórn ESB fjall-
ar síðan um og sendir áfram til
ráðherraráðsins. í þessu skyni eiga
sérfræðingar EFTA-ríkjanna setu-
rétt í fjölda nefnda og starfshópa
framkvæmdastjórnarinnar og
framkvæmdastjórninni ber að
ráðgast við sérfræðinga EFTA-
ríkjanna á sama grundvelli og sína
eigin sérfræðinga. Á þessu stigi
eru beztu tækifæri EFTA-ríkjanna
til að hafa áhrif á nýja löggjöf.
EFTA-ríkin geta jafnframt mót-
að sameiginlega afstöðu til tillagna
sem í undirbúningi eru og komið
athugasemdum á framfæri við ESB
í sameiginlegu EES-nefndinni.
Framkvæmdastjórnin á jafnframt
að tryggja að við ákvarðanir í ráð-
herraráðinu sé sjónarmiðum EFTA
komið á framfæri, en þar eiga
EFTA-ríkin sjálf hins vegar engan
fulltrúa. Áhrif EFTA á sjálfa
ákvarðanatökuna eru því engin og
ESB hefur alltaf síðasta orðið. Eft-
ir að ráðherraráðið hefur samþykkt
nýja löggjöf á samningssviði EES
eiga EFTA-ríkin ekki annan kost
en að taka hana upp óbreytta,
nema hvað hugsanlegt er að þau
geti samið um tíma til að laga sig
að nýjum reglum.
Völd Evrópuþingsins aukast
Þegar EES-samningurinn var
gerður hafði Evrópuþingið tak-
mörkuð völd í stjómkerfí Evrópu-
sambandsins. Með gildistöku
Maastricht-samningsins varð hins
vegar nokkur breyting á; gert er
ráð fyrir sameiginlegri ákvörðun
ráðherraráðsins og þingsins í
nokkrum málaflokkum. Þetta þýðir
að þingið hefur í raun neitunarvald
um nýja löggjöf. Felli þingið sig
ekki við þann texta, sem ráðherrar-
áðið samþykkir, verður að setja á
stofn svokallaða sáttanefnd í við-
komandi máli og reyna að ná sam-
komulagi. Framkvæmdastjórnin
leikur að vísu mikilvægt hlutverk
sem sáttasemjari, en sérfræðingar
EFTA-ríkjanna em víðsfjarri í
þessu sáttaferli, þrátt fyrir að laga-
textarnir geti tekið umtalsverðum
breytingum í því. Heyra má á emb-
ættismönnum EFTA að þeim þykir
þessi breyting hafa dregið úr þeim
áhrifum, sem EFTA-ríkjunum voru
ætluð í EES-samningnum.
Fyrir ríkjaráðstefnunni liggja
nú tillögur, sem eiga verulegu fylgi
að fagna, um að mikill meirihluti
allrar nýrrar löggjafar í ESB verði
háður sameiginlegri ákvörðun ráð-
herraráðs og þings. Þetta myndi
þynna enn frekar út áhrif sérfræð-
inga EFTA-ríkjanna, vegna þess
að enn stærri hluti löggjafarinnar
gæti tekið verulegum breytingum
eftir að framkvæmdastjórnin sendi
tillögur sínar frá sér, án þess að
EFTA-ríkin ættu nokkurn form-
legan umsagnarrétt um breyting-
arnar.
Hægt að nýta
þingmannanefndina betur?
Þegar embættismenn í Brussel
eru spurðir hvort eitthvert tillit
hafi verið tekið til hagsmuna
EFTA-ríkjanna í umræðum á ríkj-
aráðstefnunni yppa þeir yfirleitt
öxlum og segja að þessi EFTA-
flötur á málinu hafi nú ekki komið
upp - fulltrúar aðildarríkja ESB
ÍSLAND og
RÍKJARÁÐSTEFNA ESB
Samstarfinu í ESB er oft skipt
í þrjár „stoðir“ til útskýringar.
FYRSTA STOÐIN: Þar er einkum
hið hefðbundna samstarf í
efnahagsmálum, þar á meðal innri
markaðurinn, og Efnahags- og
myntbandalagið. Samstarfið í fyrstu
stoð er yfirþjóðlegt, sem þýðir að ríkin
hafa framselt stofnunum
sambandsins hluta af ríkisvaldinu,
sumar ákvarðanir ráðherraráðsins eru
teknar með auknum meirihluta og
stofnanirnar (framkvæmdastjórnin,
dómstóllinn og þingið) hafa
sjálfstæðu hlutverki að gegna
gagnvart aðildamkjunum.
í annarri og þriðju stoð, þar sem
samstarf um utanríkis- og öryggismál
annars vegar og dóms- og
innanríkismál hins vegar fer fram,
ber samstarfið keim af venjulegu
milliríkjasamstarfi í öðrum
alþjóðastofnunum og flestar
ákvarðanir verður að taka samhljóða.
Stofnanirnar leika heldur ekki sama
sjálfstæða hlutverk gagnvart
aðildarríkjunum og í fyrstu stoð.
eigi nóg með að gæta eigin hags-
muna.
Elmar Brok, Evrópuþingmaður
kristilegra demókrata í Þýzkalandi
og annar tveggja fulltrúa þingsins
í hugleiðingarhópnum svokallaða,
sem undirbjó ríkjaráðstefnuna,
segir í samtali við Morgunblaðið
að bezta leiðin til að hafa áhrif á
ákvarðanatöku í ESB sé einfald-
lega að vera í bandalaginu. Ljóst
sé að ekki sé hægt að veita ríkj-
um, sem ekki eigi aðild að Evrópu-
sambandinu, aðild að t.d. nefndum
Evrópuþingsins.
Brok segist hins vegar þeirrar
skoðunar að EFTA-ríkin gætu
reynt að hafa aukin áhrif á Evr-
ópuþingið, nú þegar við blasir að
völd þess aukast, í gegnum eina
af stofnunum EES, sem til þessa
hefur þótt skipta litlu máli. Þetta
er þingmannanefnd ESB og
EFTÁ, en þar sitja fulltrúar EÞ
og þjóðþinga EFTA-ríkjanna.
Nefndin kemur reyndar ekki sam-
an nema tvisvar á ári, en Brok
segir að sé viljinn fyrir hendi,
megi þróa starf hennar þannig að__
hún verði virkt samráðstæki, en '*
ekki aðeins vettvangur almennra
pólitískra yfirlýsinga. „Við lifum
á öld síma, tölvupósts og fax-
tækja,“ segir hann. „Það er undir
nefndarmönnum komið hvernig
nefndin þróast.“
Tony Robinson, upplýsingafull-
trúi sósíalista, stærsta flokkahóps-
ins á Evrópuþinginu, segir að þar
á bæ viti menn af áhyggjum
EFTA-ríkjanna og séu sér meðvit-
andi um að taka þurfi tillit til
þeirra. „Það er sannarlega ekki í
þágu þessa þings að hindra að
rödd EFTA-ríkjanna heyrist,“ seg-
ir Robinson.
Óformlegar
leiðir áhrifaríkar
Aðrar leiðir eru færar í því skyni
að bæta upp þann missi áhrifa, sem
áðurnefndar breytingar kunna að
hafa í för með sér. Aukin tvíhliða
samskipti EFTA-ríkjanna við ein-
stök aðildarríki ESB eru ein leið.
Háttsettur embættismaður fram-
kvæmdastjórnar ESB bendir á að
EFTA-ríkin hafí verið dugleg að
„læra á kerfíð“ eftir að EES-samn^
ingurinn tók gildi og að óformleg
tengsl gegni mikilvægu hlutverki
við að leysa vandamál í samskipt-
um _ESB og EFTA.
„Eg man ekki eftir neinu dæmi,
þar sem ekki hefur verið tekið eitt-
hvert tillit til hagsmuna EFTA-ríkj-
anna,“ segir þessi embættismaður.
„Ég get heldur ekki séð fyrir mér
að í framtíðinni myndu þær
kringumstæður skapast, að ráð-
herraráðið tæki ákvörðun, sem
kæmi EFTA-ríkjunum í alvarleg
vandræði. Þannig virkar þetta kerfi
okkar ekki.“
Leynd létt af
atkvæðaskýringum
Onnur tillaga, sem liggur fyrir
ríkjaráðstefnunni, er hins vegar lík-
leg til að falla EFTA-ríkjunum vel
í geð. í drögum að endurskoðuðum
stofnsáttmála ESB, sem írland
lagði fram í desember síðastliðnum,
er kveðið á um að þegar ráðherra-
ráðið komi saman sem löggjafí,
skuli niðurstöður atkvæðagreiðslna
og atkvæðaskýringar einstakra
aðildarríkja gerðar opinberar.
Fyrir hálfu öðru ári varð mikið
uppþot vegna þess að EFTA-ríkin
uppgötvuðu að aðildarríki ESB létu
oft færa til bókar í ráðherraráðinu
sérstaka túlkun sína eða „skilning"
á nýjum reglum, sem samþykktár'
voru. EFTA-ríkin töldu að í raun
fælust oft undanþágur frá reglun-
um í þessum atkvæðaskýringum,
en þar sem EFTA-ríkin höfðu ekki
aðgang að þeim neyddust þau til
að fara eftir bókstaf reglnanna,
þegar þær höfðu verið teknar upp
í EES-samninginn. Þannig fóru
EFTA-ríkin í raun nákvæmar eftir
reglum ESB en ESB sjálft.
Skömmu eftir að þetta mál kom
upp, samþykktu ráðherrar ESB-
ríkjanna reyndar að létta leynd
atkvæðaskýringunum, nema sér-
staklega væri óskað eftir því að
þær yrðu ekki gerðar opinberar.
EFTÁ-ríkin hafa því haft aðgang
að flestum atkvæðaskýringum síð-
an, en nái tillaga Irlands fram að
ganga - sem telja má líklegt -
verður skrefið stigið til fulls.
Finnar velta fyrir sér landkynningu í tengslum við leiðtogafundinn
Helskinki. Morgunblaðid.
Spegla sig í
augum umheimsins