Morgunblaðið - 20.03.1997, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1997
AÐSEIMDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Það er allt í lagi með
okkur strákana
Réttarstaða
kisu litlu
ÞAÐ ER með hálf-
um huga að ég tek
mér penna í hönd til
að svara Eddu Þráins-
dóttur - ekkju skák-
meistarans Freysteins
Þorbergssonar -
nokkrum orðum, en í
Morgunblaðinu 25.
janúar sl. spyr hún þá
sem hún kallar Skák-
sambandsmenn spurn-
ingarinnar: „Er ekki
allt í lagi með ykkur,
strákar?“
Tilefnið er útkoma
Sögu Skáksambands
íslands í 70 ár, sem
undirritaður færði í
letur, en umfjöllun þar
um heimsmeistaraeinvígið milli
Fischers og Spasskys veldur henni
hugarangri, þar sem hún telur hlut
Freysteins Þorbergssonar mjög fyr-
ir borð borinn.
Margt veldur tregðu minni til
. andsvara. í fyrsta lagi tel ég að
við sveitungarnir - Siglfirðingarnir
- getum rætt málin án milligöngu
Morgunblaðsins og í öðru lagi muna
þeir sem komnir voru til vits og
ára 1972 að í kjölfar einvígisins
var meira en nóg komið af skrifum
um þetta efni og ekki von til þess
nú aldarfjórðungi síðar að ný blaða-
skrif verði nokkrum til góðs eða
að leitt verði í ljós hvort „axar-
sköft“ Skáksambandsins voru fleiri
eða færri en átján.
Enn er það, að i grein Eddu er
nánast ekkert sem er svara vert
og ekkert í bókinni sem hún hrekur
í raun. Eitt er það þó að vísu sem
ekki er hægt að láta ósvarað, en
það er fullyrðing hennar um fjand-
skap stjórnarmanna (1972) í garð
Freysteins, sem jafnvel á að vera
auðsær í afmælisritinu. Ég held að
glöggur lesandi geti lesið velvild í
garð Freysteins út úr þeim línum
þar sem um hans hlut almennt er
ijallað. Freysteinn Þorbergsson var
á sjöunda áratug aldarinnar í hópi
alsterkustu skákmeistara þjóðar-
innar. Hann var íslands- og
Norðurlandameistari i skák og það
sem færri vita; virtur skákkennari
og eins konar erindreki Skáksam-
bandsins um tíma.
Þannig fór hann um landið,
kenndi skák og tefldi fjöltefli og
var alls staðar aufúsugestur. Mig
grunar að laun hans þá hafi ekki
verið ýkja há, en óbilandi áhugi
hans á að útbreiða skák haldið
honum gagnandi. Mér eru persónu-
lega minnisstæð 17. júní hátíðahöld
á Siglufírði á þeim árum er Frey-
steinn bjó þar. Liður í þeim hátíða-
höldum var hraðskákareinvígi milli
Freysteins og Þráins Sigurðssonar
tengdaföður hans, þekkts skák-
meistara og ólympíufara á árum
áður. Tefit var á Hótel
Hvanneyri og taflsak-
urinn þéttskipaður.
Þegar leikurinn æstist
stigu menn upp á stóla
og borð svo mikill var
spenningurinn og af
þessu varð hin eftir-
minnilegasta skemmt-
an.
Freysteinn bar þar
sigur úr býtum, minnir
mig, enda Þráinn þá
farinn að reskjast. Þeir
sem kynntust Frey-
steini vissu að þar fór
vandaður maður, en
að sama skapi ákaf-
lega viðkvæmur fyrir
hvers kyns áreiti.
Mörgum fannst hann sérstæður og
erfiður í samskiptum, þar sem hann
vildi gjarna fara sínar eigin leiðir.
Ég bar ætíð virðingu fyrir Frey-
steini Þorbergssyni og virði sannar-
lega minningu hans sem góðs
drengs. Þótt ég geti að sjálfsögðu
ekki sannað að líkar tilfinningar
hafi bærst í bijóstum samstjórnar-
Ég held að glöggur les-
andi geti lesið velvild í
garð Freysteins, segir
Þráinn Guðmundsson,
út úr þeim línum þar
sem um hans hlut al-
mennt er fjallað.
manna minna í Skáksambandinu á
einvígisárinu 1972, varð ég aldrei
var fjandskapar eða haturs af
þeirra hálfu í garð Freysteins. Okk-
ur greindi vissulega á um réttar
leiðir að settu marki, en þar við
sat. Flestum held ég að hafi fyrst
og fremst fundist það dapurlegt
að hann skyldi ekki fagna að loknu
heimsmeistaraeinvíginu, sem þrátt
fyrir alla erfiðleika varð íslenskri
skákhreyfíngu og íslandi álitsauki
um víða veröld.
Ég sagði hér að framan að vart
þyrfti í raun að svara neinu í grein
Eddu nema ásökuninni um meintan
fjandskap Skáksambandsmanna.
Ég efast t.d. ekkert um að 1957
hafi hann fengið hugljómun í
Moskvu og frá þeim tíma hafi það
verið hans heitasta ósk að ísland
yrði vettvangur heimsmeistararein-
vígis í skák. Það er einnig rétt að
Freysteinn var fulltrúi S.í. á FIDE
þingum - sjaldnast hafði S.í. efni
á að senda þangað sérstakan full-
trúa og var því sú kvöð lögð á ein-
hvern úr ólympíuliðinu að sækja
FIDE fundi jafnframt því að tefla.
Þetta mæltist reyndar iila fyrir hjá
félögunum í ólympíusveitinni. Sá
sem þetta ritar hefur æðioft frá
1972 verið fulltrúi íslands á téðum
fundum og ekki séð ástæðu til að
telja það til frægðar, enda oft eftir
litlu að slægjast. Ég gæti raunar
nefnt tug annarra skákfrömuða
íslenskra sem setið hafa þessi þing
og ekki er getið sérstaklega um í
sögu Skáksambandsins.
‘Banana
Biddu um Banana Boat
ef þú vilt spara 40-60%
Vonandi misminnir Eddu þó, að
á FIDE fundi í ágúst 1971 hafi
Freysteinn stungið upp á íslandi
sem einvígisstað. Til þess hafði
hann ekkert umboð, enda að sjálf-
sögðu ekki rætt í alvöru um móts-
stað þá, áður en öllum skáksam-
böndum í FIDE var sent boð um
að bjóða í einvígið. Það boð barst
SÍ 30. okt. 1971 og þá en ekki
fyrr var málið komið formlega á
dagskrá hjá Skáksambandi ís-
lands. Freysteinn var ekki í stjórn
SÍ um þetta leyti - og reyndar
hvorki fyrr né síðar. Mér er því
með öllu óskiljanlegt hvað er svona
„fáranlegt" við þessa dagsetningu
og reyndar skil ég trauðla hvað
Edda er að fara í síðari hluta grein-
ar sinnar. Þó virðist mér hún viss
um að áhugi Freysteins og ein-
staklingsframtak allt frá 1957 og
þekking á „innviðum FIDE“ og
fundarsetur þar hafi ráðið úrslitum
um að einvígið náðist til íslands.
Ef ég skil Eddu rétt er önnur
útlistun á þessum hluta íslenskrar
skáksögu - m.a. bók Freysteins
Jóhannssonar og Friðriks Ólafsson-
ar - nánast sögufölsun. Þetta er
út í hött og slík þráhyggja er fyrst
og fremst sorgleg. Vissulega var
viðleitni Freysteins góðra gjalda
verð og það vita máski ekki marg-
ir, að þegar íslenska tilboðið var
samið var hann kallaður til vegna
áhuga hans og þekkingar. Hann
átti mikinn þátt í gerð tilboðsins
og setti þar inn tölur um verðlaun
og kostnað. Freysteini var svo
fengið það ábyrgðarstarf að flytja
tilboðið til Amsterdam um áramót-
in 1971-’72.
Það voru því allar líkur á því að
fengist einvígið til íslands yrði
Freysteinn Þorbergsson ómetanleg
hjálparhella Skáksambandsins við
framkvæmdina. Þetta gekk ekki
eftir eins og menn muna. Þótt sam-
vinnan yrði endaslepp var framlag
Freysteins mikilvægt og þakkar-
vert. Ágreiningur skáksambands-
stjórnar, sem ábyrgðina bar, og
Freysteins sem vildi hafa annan
hátt á ýmsum málum, hlaut í fram-
haldinu að kippa fótum undan frek-
ari samvinnu en verkefninu tókst
að ljúka með sóma án hans fram-
lags.
Af framansögðu má ljóst vera
að hlutur Freysteins Þorbergssonar
við „undirbúning einvígisins“ árin
áður en það var haldið! og jafnvel
framundir upphaf þess var stærri
en ýmsir héldu, en á hinn bóginn
miklu minni en fram kemur hjá
Eddu - og alls enginn þegar mest
á reið og til framkvæmda kom.
Þetta er ekki sagt Freysteini til
hnjóðs, hann var einfaldlega ekki
kjörinn til þess af skákhreyfingunni
að bera þar ábyrgð.
Ég mun ekki taka frekari þátt
í blaðaskrifum um þetta efni sem
ég hélt satt að segja löngu fyrnt,
öllum „leikendum" til góðs. Ég
væri hins vegar meira en fús til
að hjálpa Eddu við að heiðra minn-
ingu þess ágæta skákmeistara
Freysteins Þorbergssonar með því
að halda skákmót sem helgað væri
minningu hans - og ég er viss um
að núverandi Skáksambandsstjórn
yrði okkur hjálpleg.
P.S. Frú Edda heldur áfram á
sömu nótum í annarri grein í Morg-
unblaðinu seint í febrúar og eys
svívirðingum yfir forseta SI Guð-
mund G. Þórarinsson. Eftir lestur
þeirrar greinar held ég að engum
blandist lengur hugur um hvorum
megin fjandskapurinn - og hatrið
Höfundur er skólnstjórí og
fyrrum stjórnarmaður í
Skáksambandi Ísíands.
í MORGUNBLAÐINU 15. mars
sl. er grein Leifs Sveinssonar um
kattahald í þéttbýli og kattalaus
íbúðarhverfi og hefur hann miklar
áhyggjur af velferð fuglanna. Tel-
ur Leifur að nú sé mikil vá fýrir
dyrum og að gera þurfi Reykjavík
og Hafnarijörð og helst öll sveitar-
félög á landinu kattalaus, ef tak:
ast eigi að bjarga fuglunum. í
ákafanum gleymir Leifur öllum
hinum, sem næla sér í fugl og
fugl, svo sem veiðimönnum og villt-
um dýrum, sem þykja fuglinn góð-
ur. Greininni lýkur svo með átak-
anlegri sögu af lærbrotnum ketti,
sem stórslasaður braust yfir einn
snjóhrygginn af öðrum í átt að
eystri brún Sóleyjargötunnar. Síð-
an segir orðrétt: „Kattavinafélagið
þarf að sjá til að þess að svona
harmleikir gerist ekki.“ (tilv. lýk-
ur). Enga skýringu gefur Leifur á
því hvernig Kattavinafélagið eigi
að vinna slíkt þrekvirki.
Á ársfundi Norræna dýravemd-
arráðsins í Kaupmannahöfn í júní
sl. skýrðu Danir frá því að þeir
væru að undirbúa lög handa kött-
um, samsvarandi gildandi dönskum
lögum um hunda, þar sem flestar
reglur um réttindi og skyldur
hundaeigenda er að finna. Lögðu
þeir fram á fundinum ítarlega
greinargerð um réttarstöðu katta í
dönsku samfélagi, sem var tekin
saman í tilefni þessarar lagasetn-
ingar. Þar er skilgreindur munur á
réttarstöðu katta og hunda á þann
hátt, að hundar tilheyra ákveðnum
eiganda og eru því vemdaðir af
reglum eignarréttarins. Köttunum
er skipt í tvo meginhópa, annars-
vegar heimilisketti, sem era vanir
fólki og era meðfærilegir og hins-
vegar villiketti, sem vilja ekki þýð-
ast menn og eru árasargjamir eða
hræddir og erfitt er að handsama
þá. Heimiliskettir tilheyra ákveðn-
um aðila og eru eign hans og vemd-
aðir af reglum eignarréttarins. Villi-
kettir tilheyra hinsvegar engum og
um þá gilda ekki reglur eignarrétt-
arins. I íslenskum rétti ná dýra-
vemdarlögin skilyrðislaust til allra
dýra og af því eram við stolt. Hins-
vegar er þar lítið annað um gælu-
dýr að finna. í lögum um hollustu-
hætti og heilbrigðiseftirlit og
hundahald og vamir gegn sullaveiki
er heimiid fyrir sveitarstjómir, til
að banna eða takmarka hundahald
og annað gæludýrahald. Hundar
eru taldir skattskyld eign framtelj-
anda en ekkert er að fínna um
ketti. Villtir kettir falla ekki undir
ákvæði laga um villt dýr og era
því ekki friðaðir eins og flest villt
dýr á íslandi. Kettir eru stundum
flokkaðir með meindýram og virð-
ast nánast réttdræpir, eins og refír
og minkar. Oft hafa komið upp
vandamál, þar sem meindýraeyðar
hafa þótt fulldjarftækir til katta og
í tilefni af því gerðu Kattavinafélag-
ið og gatnamálastjórinn í Reykjavik
með sér samkomulag um meðferð
katta, sem meindýraeyðirinn telur
sig þurfa að fjarlægja. Samkomu-
lagið Iýtur að því að meindýraeyðir-
inn fer með alla ketti, sem hann
hefír afskipti af, í Kattholt. Þar er
skorið úr um það hvort um villikött
sé að ræða og ef svo er, sendir
meindýraeyðirinn hann áfram upp.
Ef kötturinn er merktur eða sýni-
lega heimilisköttur, er hann geymd-
ur í Kattholti í tilskilinn tíma, sam-
kvæmt ákvæðum dýraverndarlag-
anna um týnd dýr. Kattholt reynir
eftir fremsta megni að finna eig-
andann eða finna annan góðan eig-
anda handa kisu litlu. Er þetta til
fyrirmyndar og ættu önnur sveitar-
félög að koma slíkri tilhögun á hjá
sér.
Það er löngu orðið tímabært að
hundar og kettir á íslandi fái sín
lög, eins og danskir frændur þeirra
og á sl. Alþingi lagði Hjörleifur
Guttormsson alþingismaður fram
frumvarp að lögum um gæludýra-
hald. í tilefni af því boðaði Dýra-
verndunarféiag Reykjavíkur til
borgarafundar um gæludýrahald í
þéttbýli. Þar leiddu saman hesta
sína Hjörleifur og Sigurður H.
Guðjónsson, höfundur laganna um
fjöleignarhús og dýrahald þar
innanveggja. Auk þess sátu fyrir
Heimiliskötturinn er
mörgum kær.
Umbótum verður ekki
komið á, segir Sigríður
Asgeirsdóttir, með
boðum og bönnum.
svörum heilbrigðisfulltrúar
Reykjavíkur og Mosfellsbæjar og
fulítrúar lögreglustjórans í Reykja-
vík. Var fundurinn vel sóttur og
margar athugasemdir komu fram.
Var skorað á þá Hjörleif og Sigurð
að gera ýmsar endurbætur á lög-
unum og frumvarpinu og vora
fundarmenn einhuga um að reglur
um gæludýrahald í þéttbýli væra
nauðsynlegar. Hinsvegar var bent
á það, að slíkar reglur yrðu að
vera raunhæfar og framkvæman-
legar og taka sanngjarnt tillit til
bæði gæludýraeigenda og hinna.
Er nú beðið eftir því að alþingi
afgreiði gæludýrafrumvarp Hjör-
leifs.
Enginn einn aðili getur komið
reglu á gæludýrahald á íslandi,
jafnvel ekki Kattavinafélagið. Það
er skylda okkar allra að gæta að
velferð dýranna og koma þeim til
hjálpar, ef við verðum vör við slös-
uð dýr eða illa haldin að öðru leyti.
Það er heldur ekki lausn á neinum
vanda einnar dýrategundar, að
rýma til fyrir henni með útrýmingu
annarrar dýrategundar og slík ör-
þrifaráð eru ekki náttúruvernd.
Kettir eru hluti af náttúrunni eins
og við hin og eðli þeirra verður
ekki breytt frekar en allra hinna.
Hinsvegar er hægt að grípa til fjöl-
margra annarra ráða en kattaút-
rýmingar, ef fuglastofn er í hættu.
Allir eru sammála um að betur
má fara í gæludýramálum okkar
og dýraverndarmálum yfirleitt.
Hinsvegar verður umbótum ekki
komið á með boðum og bönnum,
eins og hið „íslenska hundabann“
hefir sannað. Slík bönn valda að-
eins taugaveiklun, togstreitu og
úlfúð, jafnt í fjöleignarhúsum, sem
sveitarfélögum. Með markvissri
fræðslu verður að byggja upp
gagnkvæman skilning og virðingu
fyrir réttindum og skyldum bæði
dýraeigenda og hinna, sem ekki
kæra sig um að hafa dýr í návist
sinni.
Höfundur er hdl. og formaður
Dýraverndunarfélags
Þráinn
Guðmundsson
V