Skírnir - 01.01.1911, Blaðsíða 21

Leo Tolstoj.
21
kornið »Hvað nægir manninum mikið land?« Smásaga
þessi er einn hinn órækasti vottur um djúpsæi hans og
snild, þótt lítil sé og látlaus. Hún er um mann, sem heit-
ið var til eignar öllu því svæði, er hann fengi um gengið
frá sólarupprás til sólseturs. Er því lýst mjög áþreifan-
lega hversu æsing hans og ákafi vex með hverju skrefi.
Hann er sifelt að víkka umferðarhringinn og greiðka spor-
ið. Skvldi honum takast að ná þessum grösuga bletti með,
þessum fallega rima? Græðgin vex og kergjan, hann
herðir á göngunni meir og meir, þenur hverja taug og
hvern vöðva og svitinn bogar af honum. Hann lýkur um-
ferðinni og hnígur dauður niður rétt í því að sólin er að
setjast. Og Tolstoj slær ofur stuttaralega botninn í söguna
með þessum orðum: »Þeir gripu rekuna, tóku honum
gröf mátulega langa, — réttar þrjár álnir —, og lögðu
hann til hvildar«. Hann orðlengir þetta eigi frekar,dreg-
ur engar ályktanir og engar kenningar af sögunni, enda
virðist það óþarft. Er eigi hverjum manni með heilbrigða
skynsemi ætlandi, að lesa. harmasögu 19. aldarinnar út
úr þessari fáorðu frásögn?
VI.
Er að því kemur að meta áhrifin eða ávextina af
kenningum Tolstojs, þá eru þeir næsta litlir, að því er séð
verður. Þess er áður getið að hann hafi enga eða því nær
enga fylgismenn áunnið sér, engan söfnuð myndað, er
haldi kenningum hans á lofti og breiði þær út Erá því
sjónarmiði hefir trúboð hans mistekist svo gersamlega, að
blöskra mætti, er til þess er litið, hvað öðrum mönnum
hefir áunnist, er standa honum langt að baki í siðferðis-
legri og andlegri atgervi. Ef óvildarmenn ættu i hlut,
mundu þeir efalaust segja sem svo, að þetta væri eigi
nema eðlilegt, því aðrir meiri væru á undan gengnir, er
hann stældi eftir í öllum greinum. Ekkert væri nýtt eða
frumlegt í kenningum hans annað en það, að hann væri
ef til vill öllu kröfuharðari en Kristur sjálfur. Og eigi