Skírnir - 01.01.1911, Blaðsíða 12

12
Leo Tolstoj.
Þessi barátta milli samvizkunnar og' tilhneiginganna
verður henni loks um megn. Hún kýs að deyja fyrir ást
sína úr því hún fær eigi notið hennar. Hún varpar sér
fyrir járnbrautarlest. »Lífið glóði fyrír augum hennar í
einu vetfangi með öllum sínum tálvonum«, — og lestin
rann yfir hana á fieygiferð.
» H e f n d i n e r m í n « , segir Drottinn.
Þetta eru einkunnarorð bókarinnar.
III. y
Um það bil er Tolstoj lauk við »önnu Karenin«, var
hann rétt um fimtugt og á fylsta þroskaskeiði í list sinni.
Hafði hann vaxið að djúpsæi og listfengi með hverju
nýju riti. Það var þvi eðlilegt, að menn biðu með óþreyju
næsta rits frá hans hendi og gerðu sér um það miklar
vonir og glæsilegar.
Þess var heldur eigi langt að bíða. Það kom árið
1879. Brá mönnum heldur en ekki í brún, er þeir lásu
það. Höfðu allir búist við hrífandi og stórfenglegu skáld-
riti, listaverki á borð við »önnu Karenin«, og svo varð
það þegar til kom — synda- og trúarjátning.
Hann afneitar með öllu hinu fyrra líferni sínu og öllum
undangengnum ritum sínum, telur þau eigi aðeins fánýt-
an hégóma, heidur jafnvel skaðleg og ósiðlát.
Flestum mun hafa komið þetta mjög á óvart, þrátt
fyrir alvöru- og lögmálsblæinn dapra og þungbúna, er
hvíldi yfir sögu hans hinni síðustu. í henni er hann sýni-
lega kominn á þann rekspölinn, þótt mönnum yrði það
ef til vill eigi að fullu ljóst fyr en eftir á.
I játningarritinu lýsir Tolstoj afar-nákvæmlega sálar-
ástandi sínu um þær mundir, er hann lauk við »önnu
Karenin«. »örvænting mín var svo mikil«, segir hann,
»að eg fekk varla af borið. Eg gat eigi annað gert en
að hugsa og hugsa um þetta hræðilega ástand, sem eg
var í . . . . Spurningarnar og efasemdirnar jukust dag
frá degi og steðjuðu að mér úr öllum áttum og kröfðust