Skírnir - 01.01.1911, Blaðsíða 22

22
Leo Tolstoj.
tækist honum betur upp er til þess kæmi að lifa eftir
kröfunum. Þar væri hann í öllum greinum sjálfum sér
sundurþykkur.
Þetta er hvorttveggja á rökum bygt. Hann hefir
engan nýjan fagnaðarboðskap fram að bjóða, engar aðrar
lífsreglur en þær, er Kristur sjálfur lagði mönnunum. Þetta
kannast hann sjálfur fyllilega við og tekur það fram aftur
og aftur. Og hitt er engu miður satt, að líf hans og
breytni var aldrei í fullu samræmi við kenningar hans.
Hann þóttist lifa við fátækrakjör, en fatækt án áhyggju og
ótta fyrir morgundeginum er engin fátækt, engin þraut.
Hann vildi vinna fyrir sér með handafla sinum, en hvað
var þetta annað en að taka brauðið frá munninum á fá-
tæklingunum, sem höfðu lífsuppeldi af þessum störfum?
Og þar fram eftir götunum. Hann átti það erfðaauði
sínum að þakka, að hann kendi engra illra afieiðinga af
sérvizkuathæfi sínu, og hann átti það erfðahylli ættar sinn-
ar að þakka, að hann varð eigi illa úti fyrir kenningar sinar
og rit. Honum var óhætt við öllu. Honum hélzt uppi að
tala það og rita, er hver annar rússneskur þegn hefði orð-
ið að þola hungur, fangelsi og útlegð fyrir. Þetta kann-
ast hann einnig við, en harmar það um leið. Aðrir brostu
í kampinn og hældust um, en hann sjálfur þráði píslar-
vættið, óskaði þess af alhug, að hann væri sendur í útlegð
og lét það þráfaldlega í ljósi. Verður og eigi á móti því
borið, að aðstaða hans var hvorttveggja í senn hálfbros-
leg og þó næsta raunaleg. Hann var illa settur að einu
leyti af því hann var vel settur að öðru. Enginn vafi
getur á því leikið, að honum var full alvara, að hann var
reiðubúinn til að fórna öllu fyrir sannfæringu sína. Hanu
fekk að eins aldrei tækifæri til að sýna það í verki. Það
var meinið.
Engum manni var þetta ljósara en honum sjálfum.
Enginn fann betur til ósamræmisins, enda harmaði hann
það, svo sem áður er mælt, og tók sér afar nærri og hafði
oft orð á því. Svo fórust honum t. d. orð einu sinni, er
hann átti tal um þetta: