Morgunblaðið - 14.10.2001, Qupperneq 48

48 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
AÐ FULLYRÐA að loftárásirnar á
Afganistan séu óhjákvæmilegar nær
engri átt. Það fer ekki hjá því að þær
muni valda þjáningum og dauða
fjölda almennra borgara í Afganist-
an. Fyrir hvern þann sem fylltist við-
bjóði vegna manndrápanna sem
framin voru í Bandaríkjunum 11.
september hlýtur það að vera næg
ástæða til að hafna þessari leið. Eða
er velferð, líf og heilsa fólks í Afgan-
istan léttvægari en fólks í New York
og Washington? Nauðsynin hlýtur að
vera rík. Í hverju felst hún? Eftir því
sem mér skilst er tilgangur árásanna
þríþættur: að handsama Osama bin
Laden til að réttvísin nái fram að
ganga, að ráða niðurlögum hans og
al-Qaeda hryðjuverkasveita hans og
loks að berjast gegn hryðjuverkum
almennt. Í fyrsta lagi: Segjum sem
svo að bin Laden sé raunverulega
sekur. Við getum öll verið sammála
um að þá eigi að hafa hendur í hári
hans, rétta yfir honum og refsa hon-
um. En er réttlætanlegt að kosta til
þess lífi og limum fjölda saklausra
borgara? Hverjum er þá verið að
refsa? Svari hver fyrir sig. Í öðru
lagi: Bandarísk stjórnvöld hafa sjálf í
raun viðurkennt hversu þessar árásir
á Afganistan eru illa til þess fallnar
að ná bin Laden og uppræta al-
Qaeda sveitirnar með því að segja að
þetta geti orðið langt stríð og útiloka
ekki að ráðist verði á fleiri lönd. Í
fyrsta lagi er Afganistan stórt land
og erfitt yfirferðar, ekki síst að vetr-
arlagi, og lengi hægt að leynast þar. Í
öðru lagi er talið að liðsmenn al-
Qaeda séu dreifðir víða um heim. Það
sem vitað er um þá sem stóðu að
hryðjuverkum í Bandaríkjunum er
einmitt að þeir komu víða við. Meðan
verið er að varpa sprengjum á Afgan-
istan geta liðsmenn al-Qaeda því ver-
ið að athafna sig nánast hvar sem er í
heiminum. Það er alveg eins hægt að
færa rök fyrir því að þessar árásir
auki hættuna á nýjum hryðjuverk-
um. Í þriðja lagi: Hryðjuverkamenn
þurfa ekki að koma sér fyrir í ein-
hverjum ríkjum á borð við Afganist-
an, þeir geta verið búsettir hvar sem
er. Þeir geta látið fara lítið fyrir sér,
þeir geta gert árásir sína fyrirvara-
laust og með litlum kostnaði. Við
verðum að horfast í augu við að það
er aldrei hægt að koma algerlega í
veg fyrir hryðjuverk. Með samstilltu
átaki ríkja heims er hins vegar hægt
að takmarka hættuna á hryðjuverk-
um. Og þá er ég ekki að tala um sam-
stillt átak til að ráðast á eitt land.
Áhrifaríkasta leiðin væri væntanlega
að draga úr hernaði, arðráni og yf-
irgangi, en það er kannski til of mik-
ils mælst. Rökin fyrir því hvernig
árásin á Afganistan á að gagnast í
baráttunni gegn hryðjuverkum al-
mennt hafa enn ekki komið fram. Það
er hægt að velta fyrir sér hver sé
raunverulegar tilgangur Bandaríkja-
stjórnar með þessari fáránlegu að-
gerðum. Hann er sjálfsagt einhver.
En hvernig í ósköpunum stendur á
því að fjöldi sæmilega vitiborins fólks
styður þær? Ég held að ástæðan sé
sú að fólki ofbauð grimmdarverkin í
Bandaríkjunum og segir: Eitthvað
verður að gera. Eitthvert arfavitlaus-
asta máltæki íslenskrar tungu hljóð-
ar svo: Betra er illt að gera en ekkert.
Ég spyr: erum við betur sett með
eyðileggingu og manndrápum í Afg-
anistan?
EINAR ÓLAFSSON,
bókavörður og rithöfundur,
Trönuhjalla 13, Kópavogi.
Er betra illt að
gera en ekkert?
Frá Einari Ólafssyni:
Í MARKAÐSÞJÓÐFÉLAGI verður
hagkvæm nýting auðlinda yfirleitt of-
an á og eru nytjar sjávar við Ísland
þar engin undantekning.
Það er svo samningsmáttur aðila
sem stjórnar því hvernig arðinum af
nýtingu þessara auðlinda er skipt.
Í vestrænum löndum er samnings-
máttur almennings sterkur og arður-
inn af nýtingu náttúruauðlinda renn-
ur til almennings með því að ríkið
selur nýtingarréttinn til hæstbjóð-
anda. Þetta hefur verið gert með rétt-
indi til olíuborana í Norðursjó, meng-
unarkvóta og útvarpsrásir í
Bandaríkjunum og þriðju kynslóð
farsíma í Evrópu.
Á Íslandi er samningsmáttur al-
mennings aftur á móti veikur og hef-
ur ríkisvaldið úthlutað arðinum af
sjávarnytjum til tiltölulega fárra að-
ila. Hvernig stendur á því?
Fólk lætur stjórnast af eigin hags-
munum og eru stjórnmálamenn þar
engin undantekning. Öll reynum við
svo að hafa áhrif á þessa stjórnmála-
menn til að fá þá til að verja okkar
hagsmuni. Á Íslandi, ólíkt öllum öðr-
um vestrænum löndum, getum við
stutt stjórnmálamenn með leynileg-
um fjárframlögum. Það er öflug að-
ferð því stjórnmálamennirnir þurfa
ekki að hafa áhyggjur af því hvaða
áhrif þessi framlög hafa á aðra kjós-
endur. Aðrir kjósendur vita ekkert af
þeim.
Kvótaeigendur eru yfirleitt efnaðir
og eiga mikla hagsmuni undir stjórn-
málamönnum. Það er því skynsam-
legt af þeim að eyða háum fjárhæðum
í að tryggja sér fylgi stjórnmála-
manna. Hvort þeir eru að því og hvort
það er ástæða sterkrar samnings-
stöðu kvótaeigenda vitum við ekki.
Það sem við þó vitum er að þeir tveir
hægrisinnuðu þingmenn sem hvað
mest hafa verið áberandi í andstöðu
sinni við gjafakvótann, Pétur Blöndal
og Sverrir Hermannsson, eru nokkuð
efnaðir og því eflaust erfiðara að hafa
áhrif á þá með fjárframlögum.
GUÐMUNDUR ÖRN JÓNSSON,
Laugalind 1, Kópavogi.
Ein króna,
eitt atkvæði
Frá Guðmundi Erni Jónssyni: