Morgunblaðið - 08.12.2007, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
Nei, því fer fjarri að ég sékominn með leiða á hon-um Einsa mínum,“ svar-ar rithöfundurinn Árni
Þórarinsson þegar hann er spurður
hvort hann sé ekkert kominn með
leiða á Einari blaðamanni sem Árni
hefur nú skrifað fimmtu glæpasög-
una um, Dauða trúðsins. „Ég var að
koma frá Frakklandi, þar sem Tíma
nornarinnar hefur verið ákaflega
vel tekið, og þar skrifaði einn gagn-
rýnandinn m.a. að það væri með
söknuði sem lesandinn kveddi Einar
blaðamann sem eftir 300 síður væri
orðinn einn af hans bestu vinum.
Þetta finnst mér gott. Maður fær
ekki leiða á bestu vinum sínum.
Einar er líka þannig manneskja að
hann er sífellt að þróast og breyt-
ast. Í aðra röndina eru sögurnar um
Einar þroskasaga þessa íslenska til-
brigðis við erkistefið „harðsoðni
spæjarinn“. Hann reynist ekki svo
harðsoðinn þegar skurnin er fokin.
Ég kveð Einar jafnan með söknuði
og hlakka til að sjá hann aftur.“
Skipti um sögusvið
Í Dauða trúðsins glímir Einar
blaðamaður á Síðdegisblaðinu við
ýmsar ráðgátur. „Hann fer á vit
glæpsamlegs hugarfars sem ógnar
lífi, sálarheill og velferð fólks sem
er hæst uppi jafnt sem lægst niðri,
samkvæmt mælikvörðum sam-
félagsins. Þar koma við sögu meint-
ir reimleikar og líkfundur í gömlu
yfirgefnu húsi á Akureyri, tökur á
erótísku Hollywooddrama, ofbeld-
isverk á útihátíðinni Allt í einni og
mannlíf á meðferðarstofnun, og sitt
hvað fleira sem við Einar höfum
ekki kynnt okkur áður. Sérhver
saga kallar á sínar aðferðir við að
draga fram hliðstæður og vísa til
fortíðar ekki síður en samtíðar, og
Dauði trúðsins er þar engin und-
antekning. En það fer betur á því
að lesandinn greini þær en að höf-
undurinn lýsi þeim,“ segir Árni en
hann var tilnefndur til íslensku bók-
menntaverðlaunanna 2005 fyrir síð-
ustu spennubók sína um Einar
blaðamann, Tíma nornarinnar. Í
þeirri bók lét hann Einar flytja til
Akureyrar og segir Árni ástæðuna
fyrir því vera að sig hafi langað til
að skipta um sögusvið og fjalla öðr-
um þræði um þær stórtæku breyt-
ingar sem ganga yfir landsbyggðina
um leið og það urðu kaflaskil í per-
sónusögu Einars sjálfs.
Deila ýmsum viðhorfum
Árni skrifar sögurnar af Einari í
fyrstu persónu nútíð og segist hafa
valið þann stíl til að þess að lesand-
inn komist sem næst honum og
upplifi fólk, atburði og viðbrögð
Einars við þeim milliliðalaust. „Mér
finnst sjálfum gaman að lesa fyrstu
persónu frásagnir vegna þess að
þær gera mér auðveldara að lifa
mig inn í söguna, jafnt innri heim
sögumannsins sem þann ytri. Nánd-
in verður meiri, hér og nú. En
vegna þessa frásagnarstíls verð ég
vissulega var við að fólk tengi mig
við Einar líka vegna þess að báðir
höfum við fengist við blaða-
mennsku. Ég hef ekkert á móti því,
en er ekki jafn viss um Einar. Við
deilum ýmsum viðhorfum, en ekki
öllum, og eigum stundum sameig-
inlega reynslu, en ekki alltaf. Við
erum alls ekki einn og sami mað-
urinn.“
Aldarfarsspegill
Nokkurrar þjóðfélagsgagnrýni
gætir í Dauða trúðsins og segir
Árni það vera eðli krimma sem séu
raunsæisbókmenntir að stórum
hluta. „Ráðgáturnar snúast kannski
um undantekningar frá reglunni
fremur en regluna sjálfa því alvar-
legir glæpir á borð við morð eru
sem betur fer undantekningar í
okkar þjóðfélagi. En bakgrunnurinn
er íslenskt samfélag með öllum
kostum sínum, kynjum og göllum.
Krimminn getur því verið dágóður
aldarfarsspegill. Hann ýkir kannski
og stækkar og skerpir línur en
þjóðfélagsþróunin flæðir um hann
og gegnum hann. Mér finnst ekki
verra ef krimmi örvar tilfinningu
lesandans fyrir réttlæti og ranglæti,
en hann á ekki að vera pólitísk pré-
dikun. Umfram allt á hann að
skemmta lesandanum með spenn-
andi ráðgátu og helst dálitlum húm-
or, en honum má gjarnan liggja
eitthvað á hjarta.“
Byrjaður á nýju ævintýri
Vinsælt er að gera kvikmyndir
eftir glæpasögum um þessar mund-
ir og spurður hvort von sé á Einari
blaðamanni á hvíta tjaldið segir
Árni nú annarra að svara því en það
gæti alveg komið til þess að hann
birtist á skjánum.
Mikils áhuga hefur gætt erlendis
frá á Dauða trúðsins eftir velgengni
Tíma nornarinnar sem hefur verið
seld til tíu landa. Franska forlagið
Métalié gefur Dauða trúðsins út á
næsta ári og eru samningaviðræður
um útgáfuréttinn einnig í gangi við
aðila í Hollandi, Þýskalandi, Dan-
mörku, Svíþjóð, Finnlandi og Nor-
egi.
Árni segir ýmislegt vera í deigl-
unni hjá sér. „Fyrir utan að vera
byrjaður að púsla saman hug-
myndum um næsta ævintýri Einars
blaðamanns get ég nefnt að við
samstarfsmaður minn og vinur til
langs tíma, Páll Kristinn Pálsson,
eigum hlut í spennuþáttaröðinni
Pressa sem Stöð 2 frumsýnir síðar í
mánuðinum. Og sitt hvað fleira er á
döfinni af því tagi sem vonandi
kemur í ljós síðar.“
Krimmanum má gjarnan
liggja eitthvað á hjarta
Árni Þórarinsson
sendir frá sér
Dauða trúðsins
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Krimmahöfundur Árni segir sig og Einar blaðamann, aðalsöguhetjuna í
glæpasögum sínum, eiga ýmislegt sameiginlegt.
SAFN við Laugaveg lýkur starfsemi
sinni í núverandi húsnæði með
glæsibrag. Safnið á töluvert af lista-
verkum eftir Kristján Guðmunds-
son, verk í minni kantinum miðað við
efnislega stærð en ágætt yfirlit yfir
viðfangsefni listamannsins allt frá
áttunda áratugnum. Á sýningunni
kemur líka skemmtilega á óvart að
þar má sjá nokkur verk frá þessu
ári, Kristján heldur augljóslega
áfram á sinni braut og kemur sífellt
á óvart.
Það sem er einna mest heillandi í
list Kristjáns er að mínu mati annars
vegar vinna hans með tímaþáttinn í
teikningum, þar sem tif tímans verð-
ur óvænt eins og þriðja víddin í verk-
inu. Hins vegar minnist ég þess að
hafa gripið andann á lofti þegar ég
sá teikningar hans í skúlptúraformi
á sínum tíma, sjaldan hef ég séð jafn
hreina og klára umbyltingu formsins
og viðtekinna hugmynda. Teikningin
er aðal Kristjáns og birtist á ótrú-
lega margbreytilegan hátt í verkum
hans þó að hvergi komi fram hvort
maðurinn sé drátthagur, enda búinn
að sýna endanlega fram á að slíkt
þarf ekki til.
Sýningin í Safni er innileg eins og
margar sýningar þar hafa verið,
húsnæðið spilar vel með verkunum
og býður upp á að hvert og eitt njóti
sín. Fyrir unnendur listar Kristjáns
býður sýningin mann velkominn,
maður heilsar þessum verkum eins
og gömlum vinum og þau eru órjúf-
anlegur þáttur íslenskar listasögu.
Fyrir yngri kynslóðina er frumleiki
hans í efnisnotkun, einfaldleiki
verka og hnitmiðuð hugsun, ásamt
næmri ljóðrænni tilfinningu upp-
lifun sem enginn ætti að missa af.
Framtíð Safns hefur verið til um-
ræðu, en enginn vafi leikur á mik-
ilvægi þess að almenningur fái að
njóta þessa einstaka listaverkasafns.
Á starfstímanum hefur Safn sýnt
fram á metnaðarfulla sýning-
arstefnu þar sem bæði lítt reyndir
og reyndir listamenn hafa fengið að
njóta sín, þær sýningar sem hér hafa
verið hafa sannarlega auðgað mynd-
listarlífið í landinu.
Næmur „Fyrir unnendur listar Kristjáns býður sýningin mann velkominn.“
Tímalínur
MYNDLIST
Safn við Laugaveg
Til 31. des. Opið mið. til fös. 14-18 og
lau. og sun. 14-17. Aðgangur ókeypis.
Verk eftir Kristján Guðmundsson
Ragna Sigurðardóttir