Náttúrufræðingurinn - 1960, Síða 35

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
201
Haukur S. Tómasson:
Snæbýlisheiði
Inngangur
Óvíða á íslandi ha£a öfl þau, sem jarðlög mynda og landslag
móta, verið afkastameiri en í Vestur-Skaftafellssýslu síðan í lok
ísaldar. Hin ungu stórkostlegu náttúrufyrirbæri, sem þarna finnast,
Eldgjá og Lakagígar, Landbrots- og Álftavershólar, Vatna- og Mýr-
dalsjökull, svo nokkur séu nefnd, hafa því aðallega vakið athygli
jarðfræðinga, sem um þessi héruð hafa ferðazt. En lítinn gaum
hafa þeir gefið þeim vitnisburði um ísaldarlok, sem þama er að
finna í mótun landslags og í jarðlögum, sem ætla mætti, að séu frá
þeim tíma. Það er heldur ekki neitt sérlega girnilegt að rannsaka
sögu jöklanna og afstöðubreytingar láðs og lagar í ísaldarlok á þessu
svæði, því megnið af jarðmyndunum á láglendi frá þeim tíma er
nú falið undir hraunum og ungum söndum.
Ég hef valið mér til rannsóknar þann eina stóra dal, sem hvorki
jökulár eða hraun hafa runnið yfir síðan í ísaldarlok, ásamt heiðar-
tanga jreim, sem liggur vestan dalsins.
Eini jarðfræðingurinn, sem ég veit til að hafi lýst þessum heiðar-
tanga, er Þorvaldur Thoroddsen í Ferðabók (1914, bls. 147), en
hans lýsing er svona: „Skaftatunga heitir byggðin milli Hólmsár
og Skaftár; hálendisröndin skerst þar í sundur, og standa bæirnir
í lægðunum. Fram úr hálendinu við Svartahnúksfjöll og Bláfjöll
gengur breiður heiðartangi niður milli Hólmsár og Tungufljóts,
niður að Hrífunesi. Eru brattar brúnir á heiði þessari bæði að
vestan og austan. Heiðartanginn hefir ýms nöfn, eftir næstu bæjurn
og örnefnum, en einna yfirgripsmesta nafnið mun vera Ljótarstaðar-
heiði og er því réttast að kalla tangann allan því nafni. Austan við
heiðina gengur grösugur dalur norður á bóginn, og rennur Tungu-
fljót eftir honum.“