Samvinnan - 01.08.1973, Qupperneq 12

Sáttmáli
almannaíþrótta
Evrópu
A. Inngangur
1. Hugmyndin eða vígorðið „almannaíþróttir" kom fyrst fram í Menn-
ingarsamstarfsnefnd Evrópuráðsins árið 1966. Hugmyndin um almanna-
íþróttir hefur síðan þróazt og frumhugsunin skýrzt við umræður, sem
á eftir hafa fylgt, í nefndum og starfshóþum, á námskeiðum og ráð-
stefnum.
2. Almannaíþróttir ná til hvers konar líkamshreyfinga, sem eru óskyldar
daglegum störfum viðkomandi manns og hann stundar með reglubundn-
um hætti og algerlega ótilneyddur.
3. Slík skilgreining nær til mikils fjölda og margvíslegra athafna, sem
skiptast í fjóra meginþætti.
(I) HefSbundnar íþróttir
Vegna afreka meistaranna höfum við kynnzt margvíslegum iþróttum
í hefðbundinni mynd — frá knattspyrnu til skylminga og frá tennis til
frjálsra íþrótta. Hver íþróttagrein hefur sinar ákveðnu reglur, sem ein-
kenna hana, og er iðkuð innan hinna sérhæfðu marka, sem henni eru
sett, að þvi er leikvang og tíma snertir. Með því að hlíta þeim mörkum,
sem ákveðin eru af vettvangi, tíma og hegðun, keppa þátttakendur að
vissu marki eða við aðra einstaklinga, sem háðir eru sömu hömlum.
Það er viðurkenningin á slíkum reglum og átökin við ögranir innan
marka þeirra, sem eru samnefnari sundurleitustu iþrótta og sameigin-
legt viðfangsefni afburðamanna og liða, auk óbreyttra leikmanna, sem
skera sig ekki úr fjöldanum.
(II) Hreyfing á víðavangi
Þegar um athafnir af þessu tagi er að ræða, reyna þátttakendur að
fara um einhvern sérstakan „vang“ (hér er þá átt við eitthvert opið
svæði, skóglendi, fjall, vatn eða loft). Ögranirnar eru fólgnar í reglum
um, hvernig fara eigi um svæðið, og breytast nokkuð eftir sérkennum
þess, auk þess sem vindar og veður hafa nokkur áhrif.
(III) Fagurfræðilegar hreyfingar
Athafnir, þar sem einstaklingurinn þeinir athyglinni ekki sérstaklega
út á við og til svörunar á ögrunum manna eða náttúru, heldur skyggnist
inn á við og fullnægir nautn, sem fólgin er í héttbundnum líkamshreyf-
ingum, t. d. listskautahlaupi, ýmiss konar hljóðfalisleikfimi eða sundi
sér til hressingar.
(IV) Þrekathafnir
Ýmiss konar þjálfun eða hreyfingar, sem eru ekki aðallega stundaðar
til þess að menn finni tafarlausa afrekskennd eða njóti aflrænnar nautn-
ar, heldur til að hafa varanlegan árangur af æfingunum með því að bæta
eða viðhalda líkamlegu starfsþreki og auka í því sambandi tilfinninguna
fyrir alhliða „vellíðan".
4. Sem hugsjón eiga almannaíþróttir því ekkert skylt við nauðung, enda
leitast þær við að hljóta réttlætingu og viðurkenningu, af því að athafn-
irnar, sem þær ná til, geta átt erindi við allan almenning. Sem vígorð
leitast þær við að skapa viðhorf eða andrúmsloft, sem hvetur alla til
þátttöku og heimtar aðgerðir til að skapa öllum aðstöðu til þess.
5. Mörgum mun þykja almannaíþróttir skemmtilegar, og þátttaka mun
tryggja mönnum umbun, sem fólgin er í einfaldri, eðlilegri ánægju. En
laði þær menn almennt, mun árangurinn af þátttöku og verða margvísleg-
ur, og einstaklingurinn getur stefnt að fjölþættum markmiðum eða á-
nægjuatriðum með aðild sinni. Til dæmis:
(i) Markmið hans getur verið bætt lífeðlisfræðilegt líkamsstarf, og
umbun hans verður þé fólgin í þeirri einföldu vissu, að hann geti lagt á
sig erfiðar athafnir án þess að verða miður sín. Eða, á hinn bóginn,
að ánægja hans stafi af þvi, að hann finni fyrir meiri vellíðan-
(ii) Þátttakandinn getur leitað tilfinningaútrásar, sem hann á ekki
kost á við vinnu sína eða I einkalífi;
(iii) Þótt þátttakandi finni ekki fyrir sérstakri löngun til að stunda
líkamsrækt eða öðlast tilfinningalega útrás, geta ýmsar athafnir samt
reynzt honum skemmtileg tómstundaiðja og hressandi aðferð við að
eyða frístundum sínum;
(iv) Hann getur leitað út fyrir iþróttina sjálfa til að komast í sambönd
og félagslíf, sem hún hefur í för með sér, eða, hins vegar, hagnýtt sér
fyrirheit hennar um einveru og hvild fr|á ys og amstri borgarlífsins;
(v) Iðkunin ein getur verið algerlega fullnægjandi í sjálfri sér. Með
þjálfun vaxandi leikni getur kviknað aukin sjálfsþekking iðkandans og
skýrari skilgreining hans á sjálfum sér.
6. Þetta eru valdir matsþættir frá sjónarmiði einstaklinga, sem „skyggn-
ast út“ og meta gildi íþróttarinnar í sambandi við einkalíf sitt. Samhliða
þessu má setja matsatriði, þar sem „skyggnzt er inn“ og athuguð fé-
lagsleg framlög almannaíþrótta á vettvangi atvinnuhátta og daglegs lífs
í Evrópu í dag. Til dæmis:
(i) Það er almennt viðurkennt, að sóttarfar I Evrópu hefur gerbreytzt
eftir striðið og er enn í örri þróun. Betri lífsskilyrði, bættir hollustuhættir
og framfarir í læknavísindum hafa birzt í því, að tekizt hefur að halda
smitsjúkdómum að mestu í skefjum, en því hefur aftur fylgt hærri meðal-
aldur. Hrörnunarkvillar hafa komið I stað smitsjúkdóma sem dánaror-
sakir í þeim iðnvæddu löndum, sem lengst eru á veg komin. Krabba-
mein, hjartaæðasjúkdómar og heilaæðaéföll eru mjög áberandi að þessu
leyti, svo að tveir síðar töldu þættirnir orsaka samtals um 45% allra
dauðsfalla í iðnvæddum þjóðfélögum. (Ph. Reville: „Physical Activity and
Prevention of Disease", CCC, 1970). Er jafnvel fullyrt, að í sumum lönd-
um eigi hjarta- og æðasjúkdómar sök á fleiri dauðsföllum en allir aðrir
sjúkdómar samanlagt. (P. Ástrand: „Exercise and Health", CCC, 1969).
Þessi öra aukning hefur verið kennd margvíslegum orsökum, svo sem
streitu, reykingum, mataræði og hóglífi. Enginn vafi leikur á því, að
hæfilega mikil líkamshreyfing getur gegnt mikilvægu hlutverki til varn-
ar og lækninga á hjarta- og heilaæðasjúkdómum. Hinir þættirnir — streita,
reykingar og mataræði — geta jafnvel verið í óþeinu sambandi við
líkamlegt athafnaleysi manna.
Greiðslur fyrir sjúkrahúsþjónustu, læknishjálp og lyf hafa farið hækk-
andi (miðað við hundraðshluta þjóðarframleiðslu) í Evrópu, og því hefur
verið haldið fram, að aukin líkamleg athafnasemi gæti dregið úr frekari
hækkun slíkra útgjalda, jafnframt því sem hún verkaði örvandi á þjóðar-
framleiðsluna með því að draga úr fjarvistum úr vinnu og auka fram-
leiðni, þótt menn hafi ekki getað gert sér grein fyrir tölfræðilegum á-
hrifum hennar. (Rit Revilles, sem fyrr er getið).
(ii) Það er á allra vitorði, að ofbeldisglæpum hefur farið ört fjölgandi
eftir styrjöldina, einkum meðal lægri aldursflokka. Þau flóknu atriði, sem
verkað geta á það fyrirbæri (og aðra þætti afbrigðilegrar framkomu), eru
til gagngerrar athugunar í ýmsum löndum. Við þessar glæparannsóknir
styðjast menn við minni upplýsingar, sem einangra og samræma einstök
12