Samvinnan - 01.08.1973, Síða 18

CITIUS — ALTIUS — FORTIUS
Dr. Ingimar Jónsson:
Ólympíuhugsjónin11
Síðan 1936 hefur ólympíueldurinn verið kveiktur í Ólympíu hinni fornu,
og síðan hlaupið meö kyndilinn til Ólympiuleikanna. Þessi mynd var
tekin í Ólympíu sumarið 1960.
Á Ólympíuleikunum í Helsinki 1952 unnu Zatopek-hjónin, Dana og
Emil, samtals 4 gullpeninga, hún jyrir spjótkast, hann fyrir 5 og 10
km. hlaup og maraþonhlaup, og var það í fyrsta sinn sem sami maður
vann öll þessi hlaup.
Eftir Ólympíuleikana í Miin-
chen fyrir ári urðu margir til
þess að draga gildi Ólympíu-
leikanna í efa og spá nálæg-
um endalokum þeirra. Helztu
rökin fyrir þessum spádómum
voru þau, að Ólympíuleikarnir
hefðu misst gildi sitt þar sem
þeir færu ekki lengur fram í
anda þeirrar hugsjónar, sem í
öndverðu var höfð að leiðar-
ljósi og leikarnir byggðust á.
Þátttakan væri núorðið ekki
lengur aðalatriðið, heldur það
að bera sigur úr býtum. Áhuga-
mennskunni væri ekki heldur
til að dreifa, þar sem allflestir
keppendur hefðu iþróttir að
atvinnu, og í stað drengilegrar
keppni milli einstaklinga væri
komin harðvítug barátta milli
þjóða, einkum stórþjóðanna,
um sigra og verðlaun. Smá-
þjóðir hefðu því lítið erindi á
leikana. Þessi samkeppni stór-
þjóðanna og sú virðing sem
sigurvegurum væri sýnd gerði
auk þess ekki annað en að
kynda undir þjóðarrembingi og
stórveldamikilmennsku.
Slíkir dómar, sem oftast eru
byggðir á misskilningi eða
hreinum fjandskap í garð
Ólympíuleikanna,, eru ekki
nýir af nálinni. Þeir hafa fylgt
þeim svo að segja frá upphafi.
En Ólympíuleikarnir standa
enn, og varla er ástæða til að
efast um framtíð þeirra, því
það er fjarri lagi að þeir eða
sú hugsjón, sem að baki þeim
liggur, ólympíuhugsjónin, hafi
misst þýðingu sína. Þvert á
móti mætti segja að þýðing
þeirra væri meiri nú en nokkru
sinni fyrr, einfaldlega vegna
þess að ólympíuhugsjónin er
nátengd hugsjónum friðar og
þjóðavináttu, og hlutverk Ól-
ympíuleikanna að vinna þess-
um hugsjónum fylgi og gera
þær að veruleika.
En vissulega eiga Ólympíu-
leikarnir við erfiðleika að
stríða, og margar hættur steðja
að þeim nú sem endranær. Sú
nefnd sem fer með æðsta vald
í málefnum Ólympíuleikanna,
Alþjóðaólympíunefndin, er ekki
alltaf starfi sínu vaxin, og inn-
an hennar ríkja úreltar skoð-
anir. Bissnessmenn hafa Ól-
ympíuleikana að féþúfu og
setja með því leiðinlegan svip
á þá. Þess vegna hvílir sú á-
byrgð á herðum íþróttafólks
um heim allan að vernda Ól-
ympíuleikana og tryggja að þau
vandamál, sem við er að etja,
verði þeim ekki að fjörtjóni.
íslenzkt íþróttafólk er ekki
undanskilið hvað þetta snertir.
Það þýðir hins vegar, að það
verður að gera sér betri grein
fyrir ólympíuhugsjóninni en
hingað til og leggja meiri rækt
við hana ef það ætlar sér að
gegna þessari skyldu.
Inntak ólympíuhugsjónar-
innar
Hvert er inntak ólympíuhug-
sjónarinnar? Þegar reynt er að
svara þessari spurningu, liggur
beinast við að leita til þess
manns, sem mestan þáttinn
átti í því að koma Ólympíu-
leikunum á legg, Pierre de
Coubertins. Hann hefur öðrum
fremur mótað inntak ólympíu-
hugsjónarinnar og reyndar alla
framkvæmd Ólympiuleikanna.
í þessu sambandi er nauð-
synlegt að gera sér grein fyrir,
að Coubertin var ungur að ár-
um þegar fyrstu Ólympíuleik-
arnir voru haldnir og skoðanir
hans ekki fullmótaðar hvað ól-
ympíuhugsjónina áhrærir. Það
sem upphaflega vakti fyrir
honum með endurnýjun Ól-
ympíuleikanna var einungis að
ná fram endurbótum á hinu
borgaralega uppeldi með hjálp
íþrótta og líkamsuppeldis, líkt
og margir aðrir uppeldisfröm-
uðir höfðu reynt á undan hon-
um. Ólympíuhugsjónin var því
í augum Coubertins fyrst og
fremst uppeldishugsjón með
hinn alhliða fullþroskaða per-
sónuleika að markmiði. Fyrir-
mynd Coubertins var uppeldis-
hugsjón Forn-Grikkja: kalako-
gaþía.
í ræðu sem Coubertin flutti
i London 1908, meðan á fjórðu
Ólympíuleikunum stóð, skýrði
hann inntak ólympíuhugsjón-
arinnar á þessa leið: „Ólympíu-
hugsjónin er í okkar augum
áætlun um ákafa vöðvaþjálf-
un (Muskelubung — aths. I. J.),
sem byggist annars vegar á
drengskap — þér kallið það
hér svo hnitmiðað fair play —
og hins vegar á fagurfræði,
dýrkun hins fagra og geð-
fellda.“2)
Með hinni áköfu vöðvaþjálf-
un á Coubertin við keppnis-
íþróttir (aþletisma), og það
fer ekki á milli mála að hann
leit á þær sem aðaldriffjöður
ólympíuhugsjónarinnar. Hon-
um var ljóst, að keppnisíþróttir
stefndu, samkvæmt eðli sinu,
að framförum og héldu á loft
merki líkamlegrar getu hverju
sinni. Þess vegna vildi Cou-
bertin líta á einkunnarorð Ól-
ympíuleikanna, „Citius, altius,
fortius" (hraðar, hærra, sterk-
ar), sem kjörorð keppnis-
íþrótta. Coubertin gerði sér
hins vegar vel grein fyrir því,
að keppnisíþróttir gætu auð-
veldlega farið út í öfgar, að
sú hætta væri fólgin í þeim
sjálfum. Þessari hættu yrði því
að bægja frá. Það væri hægt
að gera með því að hafa stjóm
á keppnisíþróttum. Það er ein-
mitt eitt af aðalhlutverkum ól-
ympíuhugsjónarinnar. Hún
gerir það á þann veg að leggja
siðferðilegt mat á íþrótta-
afrek, og þetta mat styðst við
drengskap og riddaramennsku.
Drengskapurinn er fólginn í
því að virða leikreglur og í þeim
skilningi að í ólympískri keppni
sé ekki aðalatriðið að hafa
sigrað, heldur að hafa gert sitt
bezta. Riddaramennskan hins
vegar, sem keppendur leggja
áherzlu á með handtáki sínu
fyrir keppni, gerir kröfur til að
jafnvel hin harðasta keppni
fari fram í anda vináttu og
gagnkvæmrar hjálpsemi.
Nátengt þessu hlutverki ól-
ympíuhugsjónarinnar er ann-
að hlutverk hennar, sem að á-
liti Coubertins er það að gefa
keppnisíþróttum fagurfræði-
legt gildi. Þetta þýðir að ól-
ympíuhugsjónin skipar íþrótt-
um við hliðina á listum og vís-
indum. Coubertin vildi og lagði
áherzlu á, að listir ættu að
göfga íþróttir og hefja þær til
æðra veldis. Þetta hafði hann í
huga þegar hann kom á keppni
í listgreinum á Ólympíuleikun-
um. Og sami tilgangur liggur
að baki hátíðleik setningar- og
lokaathafnar Ólympíuleikanna,
sem hefur hrífandi áhrif á
keppendur og áhorfendur og
gerir um leið íþróttakeppni að
18