Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 24

22
PÉLAGSBRÉF
Nóbelsverðlaununum var út-
lilutað 11 sinnum, meðan Agúst
Strindberg lifði, en það var geng-
ið frambjá lionum öll þau 11
skipti. Hann fékk aldrei þessi
verðlaun. Og það er mjög eðlilegt
og auðskilið: Sænsku akademí-
unni var ókunnugt nm tilveru
Ágústs Strindbergs — opinber-
lega. Hann hafði Evrópufrægð, en
akademíunni var liaim ókunnur.
Hún vissi ekki, að liann lifði, ekki
heldur að hann dó, og hún sendi
engan krans á kistu hans.
En örlög Strindbergs í Svíþjóð
eru ekki á neinn bátt einstök eða
merkileg. f rauninni liefur hið
sama lient marga aðra ritliöfunda
í öðrum löndum. Margir af upp-
reisnarmönnum heimsbókmennt-
anna liafa hlotið sama hlutskipti
og Strindberg. Þannig er eðlilegt,
að sambandinu milli þjóðfélags-
ins og liins mótþróafulla ritliöf-
undar sé liáttað. Það er ekki yfir
neinu að kvarta, aðeins að viður-
kenna staðreynd. Ef uppreisnar-
maðurinn Strindberg hefði verið
uppi í Svíþjóð vorra daga og ráð-
izt jafnofsalega og hamslaust á
máttarstólpa þjóðfélagsins, þá
hefðu afleiðingarnar orðið þær
sömu fyrir liann og á tímum Osc-
ars annars. Auðvitað hefði liann
lent í árekstrum við alla, sem með
völd fara, auðvitað liefði liann
gert sig ótækan frá opinberu sjón-
armiði. Þjóðin liefði lesið skáldið,
en þjóðarheimilið myndi aldrei
liafa gengizt við honum. Að vísu
hefur þjóðfélagið breytzt nær al-
gjörlega á síðustu hmidrað árum,
en fólkið, sem lifir í því, er ó-
breytt. Yissir frumeiginleikar
mannsilis verða að eilífu hinir
sömu. Eða álítur nokkur, að
hræsni, svik, heimska, hugleysi og
opinber ósannindi liafi liorfið frá
okkur, sem búum í þessum heimi
í dag? Meðal þeirra, sem með völd
fara í þjóðfélögum vorra daga, er
að sjálfsögðu að minnsta kosti
jafnmargar hræsnandi, liuglausar,
metnaðar-, alits- og titlasjúkar
sálir, eins og til voru í sömu stétt-
um á fyrri tímum.
En árið 1949, fyrir níu árum,
voru þeir allir dauðir, sem Strind-
berg hafði liýtt og hætt, og þá,
á 100 ára fæðingardegi hans, var
hægt að hylla hann opinberlega.
Nú var hann hættulaus. Nú liéldu
opinberar stofnanir stórveizlur
honum til heiðurs. Og hverjir sátu
við háborðið, er liann var hylltur?
Auðvitað hinir stóru í þjóðfélag-
inu, einmitt sama manngerðin,
sem Strindberg hafði ráðizt gegn
•—- froðusnakkarnir, hræsnararnir,
tækifærisræðumennimir — allir
þeir, sem liann fyrirleit svo inni-
lega. Þú ert falskur eins og tæki-
færisræðumaður, skrifaði hann
Björnson.
Dæmið um Strindberg lýsir
ágætlega skáldinu sem uppreisn-