Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 48

46
FELAGSBREF
Miltons og Messías Klopstocks, og lifði liann þó hvorki að sjá þessar
öndvegisþýðingar né ljóðmæli sín gefin út í lieild. -—■ — Þannig liefur
þessu og verið farið með skáld og rithöfunda annarra þjóða og lilutur
þeirra jafnvel stundum verið enn lakari, því að skráðu þeir ekki sín
ágætustu verk í fangelsum og tukthúsum, Marco Poloi, Villon, Cerv-
antes, Oscar Wilde og nú síðast Djilas, og liver verða svo afdrif Paster-
naks um það, er yfir lýkur?
Það liafa líka verið fleiri en íslenzkir, sem fengið hafa smáskorin
höfundarlaun. Sagt er, að Edgar Allan Poe hafi fengið 10 dali fyrir
kvæðið sitt Hrafninn og sjálfur Mozart fékk aðeins 50 dúkata fyrir
sitt Requiem. Trúlega hafa flestir rithöfundar evrópskir búið við frem-
ur þröngan kost, ef undan eru skildir ævintýraprinsar bókmenntaheims-
ins Voltaire og Goethe og svoi metsöluliöfundar og Nobelsprinsar 20.
aldarinnar.
Þá geymir saga íslenzkra bókaútgefenda og bókaútgáfu einnig sína
döpru kapítula. Fyrsti forleggjari landsins, Jón Arason, var tekinn af
lífi. — — í bréfi Þorláks biskups frá 17. öld til Óla Worms prófessors
við Hafnarliáskóla segir, „að fáir séu þeir í landinu, sem girnist það,
sem út sé gefið, bæði vegna fátæktar og liugsunarleysis ejða fyrirlitn-
ingar á þess liáttar vöru“.------Og í lok 18. aldar segir um iitgáfu
Hrappseyjarforlags: „Þegar peningsfellir og harðindi gerðu fólkið ör-
eiga og svo kjarklaust, að það hvorki gat né vildi kaupa bækur, var
drift prentverksins ekki teljandi“.------Tiltölulega mikilvirkasti ís-
lenzki útgefandinn fyrr og síðar, Magnús Stepliensen, lenti í langvar-
andi málaþrasi vegna útgáfustarfsemi sinnar og hafði af mannorðstjón
og eigna. Það glaðnar eiginlega ekki til í bókaútgáfunni fyrr eai undir
aldamót, þegar Sigurður Kristjánsson getur státað af því að skjóta
skjólshúsi yfir sjálfan Landsbankann, svo ótrúlegt sem slíkt samband
banka og bókaútgefanda hljómar í eyrum okkar, sem í dag fáumst
við útgáfustarf.
En víkjum nú að viðhorfinu til bókamia sjálfra. Það er auðvitað
jafn margbreytilegt og mennirnir. Tvennar eru þó öfgamar. Það eru
þá fyrst „biblíófílamir“ svonefndu, sem ýmist geta verið bókelskir,
meinliægir bókavinir, eða dálítið liættulegir bókaormar, en hámarki
nær svo þessi kennd í „biblíómaníunni“, eða bókaæðinu, þegar menn
verða hlátt áfram bókóðir. Slík var ástríða Galdra-Lofts og löngun til
þess að komast yfir „Bók máttarins“, Rauðskinnu Gottskálks grimma.
Enginn liefur þó lýst þessu fyrirbæri betur en franski rithöfundurinn
Gustave Flaubert gerir í smásögunni „Biblíómanía“. Sú saga styðst við