Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 63

FÉLAGSBRÉP
61
þeim sárustu broddana og notað þær
jafnvel til framdráttar málefnum, setn
ltinir djörfu árgalar höfðu barizt harð-
ast gegn.
Þótt merkilegt megi heita, hafa ævi-
sögu þessa ástsæla og áhrifamikla skálds
ekki verið gerð rækileg skil fyrri en
tneð þessari hók B.B. á aldarafmæli
þess. Sigurður Nordal skrifaði auðvitað
nterka ritgerð unt skáldið og verk þess,
• fjórðu útgáfu Þyrna 1943, og leitaði
þar „á ýnisunt stöðum .... dýpra inn
t skáldið en aðrir ltafa freistað áður og
síðan“v eins og Bjarni Benediktsson
kemst að orði (161). En að því lilaut
að draga, að ýtarlegar yrði ritað um
Þorstein, og nú hefir B.B. tekizt það
hlutverk á liendur nteð myndarskap.
Höfundur er að vísu svo hæverskur, i
eftinnála, að kalla hók sína „drög“ að-
eins, og satt er það, að tnarga þætti í
ævi Þorsteins mætti hetur fylla, enda
eru ekki öll kurl komin til grafar enn,
söktttn þess ltve skammt er liðið frá
dauða ltans (sbr. Árhækur Lærðaskól-
ans, sent ekki má opna fyrri en á næsta
ári (hls. 26), og hréf Þ.E. til Guðrúnar
Jónsdóttur, sent B.B. segir vera í vörzlu
nherramanns eins í Reykjavík" (bls. 20
nnt.). En þessi minnisvarði, sent B.B.
hefir reist skáldinu á aldarafmæli þess,
er myndarlegur og góðra gjalda verður,
°g þegar höf. segir, að sig „dreymi að
nta síðar ævisögu Þorsteins Erlingsson-
ar — meiri hók og betri en þessa“,
Þarf ]iað ekki að fella neinn skugga á
bessa bók ltans.
Þessi bók Bjarna frá Hofteigi um
Þorstein Erlingsson fjallar að verulegu
leyti um trúmálaskoðanir ltatts og þjóð-
^élagsskoðanir, og er það að vonum, svo
ríkir voru þessir þættir báðir í lífi
6káldsins og kenningu. Meðan Þ.E. var
sjálfur á lífi ntun ltonmn einkmn ltafa
verið legið á hálsi fyrir ádcilur ltans á
kirkju og kristindóm, vegna þess að
þær snertu almenning meira þá en nú,
og þjóðfélagsádeilur Þorsteins skildu
menn almennt ekki; af þeint samtíma-
mönnum hans, sem um hann skrifuðu,
virðist Einar Benediktsson einn hafa
skilið, ltvað ltann var að fara: „Fagn-
aðarhoðskapur liinnar nýjtt lteimsmenn-
ingar ltreif Þorstein eins og marga aðra
algjörlega undir merki sín og hin póli-
tiska fruntskrá jafnaðamtanna varð trú-
arjátning ltans ....“ (147—148). Fyrstu
áratugina eftir lát Þ.E. var það í góðri
tízku meðal hókhneigðs og hugsandi
fólks að slá harðar hrýnur út af trúar-
skoðunum ltans, þjóðfélagsskoðanir ltans
voru enn flestum íslendingunt fjarlæg-
ari og torskildari. „Við erum aðeins
rúntri öld of sneinma á fótum, Siglivat-
ur“, sagði Þorsteinn líka sjálfur.
Á síðari áratugum ltafa sttmir stjórn-
ntálaskriffinnar gert grátbroslegar til-
raunir til að draga löngu liðin skáld og
skörunga í pólitíska dilka, málstað sín-
um til framdráttar, og gera því skóna
hvar þessir merkismenn, sem nú eru
af heimi gengnir, mundu ltafa skipað
sér í flokka nú. Viðleitni þessi er oft
spaugileg, en sjaldan stórmannleg. Bjarni
fellur ekki fyrir þessari freistingu í hók
sinni, og er maður að meiri, því að
kunnugt er, að hann hefir sæmilega ein-
dregnar stjórnmálaskoðanir. Honum
nægir að sanna, svo að eigi verður um
villzt, að Þ.E. var eindreginn jafnaðar-
maður, sósíalisti, allt frá Hafnarárum
sínum og til dauðadags. Ályktun liöf. á
bls. 189 nm. er hárrétt: ,J'eir sem lesa
um sósíaldemókrataflokka á fyrri tíð
inega því ekki, án nánari athugunar,
jafna þeint við sósíaldemókrataflokka