Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 23

PÉLAGSBRÉP
21
legt mínum eigin lieiðri að taka
á móti viðurkenningu frá þeim.
Sá sem vill vera heiðarlegur mað-
ur, tekur ekki á móti neinu end-
urgjaldi af hálfu neinna persóna
eða einstakra aðila, ef vafi leikur
á um lieiðarleik þeirra og ráð-
vendni.
Sá ritliöfundur, sem boðinn er
einliver sómi eða lieiðurstitill, á
að skoða liug sinn og spyrja sig,
hvort liann hafi ekki brugðizt
sjálfum sér og hlutverki sínu. Á
meðan hann kemur miskunnar-
laust fram sem mnsjónarmaður
gagnvart stjórnarvöldunum, er
engin hætta á, að liann fái slík
hoð. Aldrei liafa verið til nokkur
stjórnarvöld, sem þótt hefur vænt
um gagnrýni eða hafa verðlaunað
gagnrýnendur sína. Það liggur því
i eðli málsins, að uppreisnargjarn
rithöfundur kemst í andstöðu við
allt opinbert í þjóðfélaginu. Hann
getur ekki vænzt viðurkenningar
andstæðinga sinna og hann getur
ekki verið svo einfaldur að búast
við sæmd og lofi frá þeim, sem
hann heiðrar með fjandskap sín-
um. Hann liefur einu sinni valið
sér sína braut og liún beinir hon-
urn að öðru marki.
En flestir nútíma ritliöfundar
virðast liafa farið inn á allt aðra
braut — þá sem fyrr eða síðar
leiðir þá til hinna miklu sæmda
°g háu lieiðurstitla. Þeim virðist
1 mun að hljóta opinbera viður-
kenningu þjóðfélagsins þegar í
lifanda lífi. Það eru jafnvel til rit-
höfundar, sem skreyta sig orðum.
Það er þeirra mál algjörlega, og
það að taka við orðu er hægt að
skoða frá mannlegu sjónarmiði
sem geðfellda afstöðu, klæðilega
hæversku embættismanns. Sjálfur
Ibsen átti sínar barnalegu hliðar
— hann hafði fulla skúffu af orð-
um. Til er ýmiss konar metnað-
argirni, en frá mínu sjónarmiði
finnst mér þó, að metnaður rit-
höfundar verði að vera að ein-
liverju leyti frábrugðinn þeim,
sem embættismenn Hans hátignar
konungsins eru fullir af.
Metnaður Strindbergs t. d. var
öðruvísi en Ibsens. Svíþjóð hefur
átt einn þjóðfélagsgagnrýnanda í
fremstu röð, á við Voltaire: Ágúst
Strindberg. Fyrir mér er hann
nærtækasta dæmið um hlutskipti
hins uppreisnargjama skálds. Eft-
ir útkomu bókanna RauSa her-
bergisins, Hins nýja ríkis og Gift-
ast var liann ákærður, bannfærð-
ur og ofsóttur af Svíþjóð Oscars
annars, þar sem skáld, starfsbróð-
ir hans, sat í konungsstóli. í mörg
ár neyddist liann til að lifa land-
flótta. Hann var mesti rithöfund-
ur sinnar samtíðar í Svíþjóð, en
auðvitað var lionum aldrei sýndur
neinn sómi af hálfu liins opinbera
og hann lilaut enga titla. Hann
varð ekki einu sinni heiðursdokt-
or. Og hvernig liljómar það ann-
ars? Doktor Ágúst Strindberg.
Hljómar það ekki andstæðukennt?