Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 47

BIRGIR KJARAN
UM BÆKUR OG MENN
Erindi flutt í úlv.'ir()s|)i)‘lliiiuiu Í bókamarkiu'Hnum
20. dc.scinbor 1U5IÍ
Ég hefi verið beðinn um að segja liér nokkur orð um bækur og
menn. Geta það varla orðið mörg orð né mikill vísdómur á svo stuttum
Iima, sem til ráðstöfunar er. Bókaútgefandinn er nokkurs konar
liður milli bóka og manna, eða nánar greint á milli rithöfundanna
°g lesendanna. Þessir þrír aðiljar, liöfundur, lesandi og bókin sjálf,
eru því sennilega töluvert fyrirferðarmeiri þættir í lífi bókaútgefand-
ans en annarra manna. Að þjóna þeim þrem er lífskúnst bókaútgef-
andans. Þeir eru bans mæða, metnaður og mörg ánægjustundin. Fara
Éér á eftir fáeinir molar þeirrar reynslu.
í íslenzkri bóka- og bókmenntasögu skiptast á skin og skuggar, eins
°g gjarnan vill verða í öllu mannlífi. — Sagan, Ijóðið og síðan bókin
Éafa lengi verið tryggir förunautar íslendingsins. Hjá öðrum framandi
Þjóðum báru menn tignarbeitið mikli, eins og Karl mikli og Friðrik
mikli. — Hjá íslendingum var virðingarnafnið ,,fróði“, sva sem þeir
^áni Sæmundur og Ari. í fornsöguþættinum af íslendingnum sögu-
fróða segir: „Konungur spurði, ef hann kynni nokkur fræði, en liann
lézt kunna sögur“. — — Og þegar Hallfreðm: vandræðaskáld gekk
^yrir Ölaf konung Tryggvason, sagði konungur: „Ertu skáldið?“ Hami
8egir: „Kann ek yrkja“. — Kjör og örlög íslenzkra skálda og raunar
einnig íslenzkra bókaútgefenda liafa verið með ýmsum liætti. Höfimd-
Jrlaun Ara fróða voru lieimsfrægð, þótt seint kæmu, því að íslendinga-
°°k beið í rösk 500 ár síns forleggjara. Nóbelsprís Snorra Sturlusonar
Var aftaka. Stefnir Þorgilsson orti vísu. Sigvalda Dana-jarli mislíkaði
|iún og lét taka Stefni af lífi „ok var þdtta ein lians dauðasök“, segir
1 Atefnisþætti. Níu öldum síðar tóku Danir annað íslenzkt skáld, Guð-
lriund Kamban, af lífi.
■ !>au voru lieldur ekki alltaf sérlega uppörvandi vinnuskilyrðin, sem
PJoðin bjó ritliöfundum sínum. Mátti ekki Oddur Gottskálksson hýrast
* Pjósi við þýðingu Nýja testamentisins, og krókloppinn með vettlinga
'l höndum þýddi klerkurinn að Bægisá meistaraverkin Paradísarmissi