Félagsbréf - 01.05.1959, Blaðsíða 27

PÉLAGSBRÉP
25
nefnilega tekið þá á sína arma og
lætur vel að þeim á alla lund.
Bækur þeirrá eru gefnar út af for-
lögum liins opinbera, eru prent-
aðar í milljónaupplögum og greið-
ast með liáum ritlaunum. Og rík-
ið sér þeim fyrir liúsi og lieimili,
sér fyrir þeim á allan liátt sem
faðir fyrir börnum sínum. Ritliöf-
undur í Sovétríkjunum í dag er
meðal þeirra þjóðfélagsþegna, sem
bezta aðstöðu liafa. Þeir geta lif-
að algjörlega áliyggjulausu lífi, en
— og það er bara eitt lítið en.
Þessir ritböfundar verða að láta
ofurlítið í staðinn fyrir öll þessi
lífsgæði, smávegis verð, sem þeir
verða að greiða fyrir sérréttindi
sín — þeir verða að gjalda við
frelsi sitt sem ritböfundar. Verk
þeirra eiga nefnilega að vera í
þágu þjóðarinnar, eins og það er
kallað, þau eiga að vera framsæk-
m, stuðla að framförum -—- þ. e.
a- s. þeim framförum, sem eiga
a<^ gerast að áliti valdhafanna. f
rauninni er þá átt við, að þau eigi
a^ þjóna ríkisbagsmununum, sem
með öðrum orðum er ekkert ann-
að en stjórnarvöldin. En þau vita
avallt bezt, bvað ríkinu eða þjóð-
bini er fyrir beztu. Og bvers virði
eru svo öll þessi veraldargæði, þeg-
ar láta verður frelsið af hendi í
staðinn. Ég álít þ au öll einskis
virði. Fyrir hinn óánægða og
gagnrýna ritböfund er enginn
staður í Sovétríkj unum. Ef ein-
hver skrifar bók eins og Sívagó
lœkni, þá er liann rekmn úr rit-
höfundafélögunum, gerður útlæg-
ur úr samfélaginu og sviptur ver-
aldargæðum sínum. Boris Paster-
nak-málið hefur aflijúpað fyrir
öllum beiminum, fyrir þeim sem
vissu það ekki áður, hvernig frels-
inu er liáttað meðal ritliöfunda
þar eystra. Einræðisríkin þola
nefnilega enga gagnrýni. Þau þola
það 'ekki, að ágöllum þeirra og
meinsemdum sé lýst. Þetta er
stærsti veikleiki einræðisms. —
Staða þess er alltaf svo óörugg, að
ríkisvaldið óttast stöðugt hið
frjálsa orð, liinn frjálsa skáldskap,
hina frjálsu skoðun fólksins. Og
víst er það huggun á sinn bátt að
vita það, að vita, að rithöfundur
er ekki allsendis varnarlaus
mannvera, eins og stundum virð-
ist. Hann hefur engin efnisleg
völd, ekki nokkur einustu, en ef
til vill liefur hann orSiS, tunguna,
á valdi sínu, og af þeim sökum er
hann hættulegur.
Mig langar til að geta þess, að
Dr. Göbbels bannfærði á sínum
tíma bækur mínar í öllum þeim
löndum, bar sem nazistar réðu. og
ef ég á að gorta svolítið, j)á vildi
ég ekki skiota ölluin beiðursvott-
um. sem bæfit er að svna ritböf-
undi. á móti þessum heiðri.
Hið ameríska þjóðskipulag bef-
ur einnig sína alvarlegu galla, eins
og þið vitið öll, en það þolir yfir-