Morgunblaðið - 29.09.1981, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1981
Hjúkrunarskorturinn
Ekki hægt að lifa af laununum nema að
til komi kvöld-, helgidaga- eða næturvinna
- segir Aldís Friðriksdóttir
„ég tel mPKÍn orsökina fyrir
hjúkrunarfraöinííaskortinum vrra
Iúk laun ok tcl að rkki sé haxt aö
lifa af þcssum launum fyrir til
da-mis rinstaslar maslur moð börn,
okki noma aó til komi kvöld-. holxi-
dasa- oða na*turvinna,“ sat;öi Aldís
Friðriksdóttir, som undanfarin ar
hofur starfart som konnari við
lljúkrunarskóla íslands. Sjálf hof-
ur Aldís vorið oina fyrirvinnan á
sínu hoimili í átta ár oftir að eÍKÍn-
maður hcnnar lést.
framfleytt mér og börnunum, sem
eru öll í skóla. Við eigum húsnæði og
bíl, sem við eignuðumst áður en
maðurinn minn dó. Þessi laun hafa
ekki gert okkur kleift að halda í
horfinu. Þetta hefur gengið hjá
okkur með ýtrustu sparsemi og því
að ég hef unnið meira eða minna í
mínum sumarleyfum. Ég hef ekki
viljað taka að mér aukavinnu, því
það hefði komið niður á heimilislíf-
inu og umönnun barnanna, en það
gefur auga leið, að manneskja sem
er ein með börn þarf að vera meira
heima hjá sér en ef tveir sjá um
uppeldi barnanna.
Það eru ekki aðeins grunnlaunin,
sem eru lág heldur finnst mér megi
setja út á það hve launaskriðið er
hægfara. Hjúkrunarfræðingar byrja
í 11. launaflokki, en þurfa síðan að
bíða í 4 ár til þess að komast upp í
12. launaflokk, síðan þurfa þeir að
bíða 2 ár eftir það til að komast upp
i 13. launaflokk og síðan í 15 ár til að
komast upp í 14. launaflokk, en síðan
komast þeir ekki hærra.
„Miðað við vinnuálag, ábyrgð og
það nám, sem liggur að baki störfum
hjúkrunarfræðinga, þá eru launin
allt of lág. Ef ég tek sjálfa mig sem
dæmi, þá á ég 6 ára nám að baki, því
ég tók fyrst próf úr Hjúkrunarskóla
íslands sem tók 3 ár, síðan fór ég í
eins árs sérnám í heilsuvernd og síð-
an í tveggja ára kennaranám auk
þess sem ég hef 10—15 ára starfs-
re.vnslu. Eftir þetta nám og stúd-
entspróf, þá er ég nú í 17. launa-
flokki samkvæmt taxta BSRB, sem
gera 8.200,- í mánaðarlaun, og er ég
því betur sett en almennir hjúkrun-
arfræðingar og þeir sem eru með
sérnám, þvi þeir síðastnefndu eru
aðeins einum launaflokki hærri en
almennir hjúkrunarfræðingar.
Það verður að segjast eins og er að
með þessum launum get ég rétt
Hvað þetta varðar ríkir töluvert
misræmi innan heilbrigðisstéttanna.
Ef við tökum til dæmis röntgen-
tækna, þá byrja þeir í 10. launaflokki
fara síðan í 11. launaflokk eftir 1 ár,
eftir tvö ár eru þeir komnir í 12.
launaflokk og eftir 3 ár í 13. launa-
flokk og eftir 4 ár í 14. launaflokk og
svo eftir 15 ár í 15. launaflokk.
Meinatæknar byrja í 12. launaflokki
eftir 6 mánuði eru þeir komnir í 13.
launaflokk eftir 1 ár í 14. launaflokk
og eftir 4 ár í 15. launaflokk og eftir
15 ár í 16. launaflokk. Þessar stéttir
eru vel komnar að sínum launum en
það sem mér finnst vera forkastan-
legt er að það skuli vera hægt að
semja svona við eina heilbrigðisstétt
en hundsa aðra.
Ég tel líka, að sú lítilsvirðing og
vanþekking, sem hjúkrunarstarfinu
er sýnd hafi áhrif á eftirsókn í þessi
störf. Því ennþá er ríkjandi sú hugs-
un, að það sé nóg fyrir hjúkrunar-
fræðing, að vera hjartahlýr og nota-
legur en það vantar skilning á því, að
hjúkrunarfræðin er sjálfstætt starf,
sem byggir á margþættri þekkingu.
Þriðji þátturinn, sem ég tel að geti
haft áhrif á hjúkrunarfræðingask-
ortinn er að töluverð vöntun er á
upprifjunarnámskeiðum fyrir hjúkr-
unarfræðinga, sem vilja koma til
starfa eftir nokkra fjarveru. í mörg-
um tilfellum er það held ég þannig,
að þeir eru hræddir við að byrja
störf að nýju, þeir vita að miklar
nýjungar hafa komið fram, því
þróunin er hröð í þessari grein.
Ég veit til þess að það er mikill
áhugi fyrir námskeiðum, bæði fyrir
þá sem vilja hefja störf að nýju og
þá sem vilja halda þekkingu sinni
við. Það hafa verið haldin 2—3 nám-
skeið eða fyrirlestrar tvo síðastliðna
vetur á vegum Hjúkrunarfélags Is-
lands og hafa þessi námskeið verið
mjög vel sótt auk þess sem nýi
hjúkrunarskólinn hefur gefið kost á
námskeiðum í lífeðlisfræði, sem
einnig hafa verið vel sótt. Möguleik-
ar til námskeiðahalds eru fremur
litlir, því Hjúkrunarfélagið sjálft
hefur ekki bolmagn til að halda slík
námskeið meðlimum sínum að
kostnaðarlausu, því hafa hjúkrunar-
fræðingarnir orðið að greiða þátt-
tökugjöld. Fyrirkomulag þessara
námskeiða er heldur ekki þannig, að
hægt sé að safna stigum með því að
sækja slík námskeið og þannig
hækka í launum eins og kennurum
gefst til dæmis kostur á auk þess
sem þeirra námskeiðshald er þeim
að kostnaðarlausu. Ég held að það sé
tími til kominn að hjúkrunarfræð-
ingar komi upprifjunarnámskeiðum
inn í sína kjarasamninga.
Ég tel einnig nauðsyiilegt að koma
á sérstöku hjúkrunarstjórnunar-
námskeiði fyrir verðandi deildar-
stjóra. Það vantar oft í þessar stöð-
ur, því hjúkrunarfræðingar eru treg-
ir til að gegna þeim, því hér er um að
ræða illa launað ábyrgðarstarf. Ef
borin eru saman laun deildarstjóra í
banka sem hafa venjulega 10—15
undirmenn, þá eru þeir með 8.799.- í
byrjunarlaun á mánuði en eftir 10
ára starf fá þeir 5% álag ofan á þessi
laun og eftir 12 ára starf 6% og eftir
15 ára starf 7% álag. Flestir deildar-
stjóranna í bönkunum eru búnir að
vinna í um 15 ár og eru því með
10.190 krónur í mánaðarlaun og er
ekki krafist neinnar sérstakrar
menntunar af þessu fólki heldur er
það starfsaldurinn sem er metinn.
Deildarstjóri á sjúkrahúsi sem ber
ábyrgð á 25—30 sjúklingum auk þess
að hafa yfirumsjón með hjúkrunar-
liðinu hann er ekki með nema 7.689,-
krónur í byrjunarlaun og hækkar
síðan tiltölulega lítið eftir það.
Deildarstjórar á göngudeild eru þó
verr settir, því þeir eru einum launa-
flokki lægri en deildarstjórar á
sjúkrahúsúm og af þessu sést meðal
annars að ábyrgð er lítt metin til
launa innan þessarar heilbrigðis-
stéttar."
IIE
♦
Vinnuálagið skapar
ófullnægju í starfi
- segir Lilja Óskarsdóttir
-IIELSTA orsökin fyrir hjúkrun-
arfra-ðingaskortinum oru lág laun
on í iiðru lagi or það hið gcysilega
vinnuálag. som skapast moðal ann-
ars af því að það oru allt of fáar
stöðuhoimildir fyrir hjúkrunar-
íra-ðinga á flostum sjúkrahúsun-
um.” sagði Lilja Oskarsdóttir
hjúkrunarfra-ðingur.
„Þetta vinnuálag veldur því í
mörgum tilfellum, að það er ekki
hægt að veita þá hjúkrunarmeðferð
sem talið er að sjúklingnum sé
nauðsynleg. Athuganir i Bandaríkj-
unum hafa leitt það í ljós að það má
stytta legutíma og fækka endur-
komum, ef veitt er fullnægjandi
hjúkrunarmeðferð. Þannig er það
bæði slæmt fyrir sjúklinginn og
óhagkvæmt rekstrarlega, ef ekki
vinnst tími til að veita sjúklingun-
um þá þjónustu sem þarf.
Það má líka segja að vinnuálagið
komi niður á aðstandendum sjúkl-
inganna, því hjúkrunarfræðingarnir
hafa lítinn tíma til að ræða við þá
um ástand sjúklingsins en skilning-
ur þeirra er mjög mikilvægur, því
rólegir aðstandendur geta hjálpað
mikið til í erfiðum veikindatilfell-
um.
Þegar hjúkrunarfræðingar finna,
að þeir hafa ekki nógu mikinn tíma
fyrir sjúklingana, þá fara þeir oft
heim með slæma samvisku og finnst
þeir hefðu getað gert betur, sem
skapar ófullnægju í starfi. Það get-
ur líka skapast daglegur kvíði fyrir
því að komast ekki yfir allt sem þarf
að gera á meðan á vaktinni stendur,
sem engum er hollt til lengdar.
Vinnuálagið má sjá í ýmsum
myndum. Þar eð vöntun er á hjúkr-
unarfræðingum og stöðuleyfi eru of
fá, þá getur komið upp sú staða til
dæmis ef einhver hjúkrunarfræð-
inganna á viðkomandi deild veikist,
að sá sem er að ljúka einni vakt
verður að taka aðra vakt einfaldlega
vegna þess að annars getur skapast
hálfgert neyðarástand. Hjúkrunar-
fræðingar telja, að þegar skapast
slíkt ástand, þá geti þeir alls ekki
Lilja
Óskars-
dóttir
gengið út og sagt: „Ja, þetta kemur
mér ekki við, ég er búin að ljúka
mínum vinnutíma," heldur telja þeir
það siðferðilega skyldu sína að
fialda áfram störfum. Upp kemur
líka sú staða, að færri hjúkrunar-
fræðingar eru á vakt en nauðsynlegt
væri. Þó að svo sé fá hjúkrunar-
fræðingarnir sem vinna við slík
skilyrði engar aukagreiðslur, sem
samsvara því aukna álagi sem er á
störfum þeirra og er það gífurlegt
óréttlæti.
Vinnuálagið lýsir sér líka þannig,
að hjúkrunarfræðingar hafa til
dæmis engan tíma til að fletta upp í
bók þegar þeir eru að störfum á
deildunum, til að kynna sér einhver
ákveðin tilfelli betur. Hjúkrunar-
fræðin er orðin vísindagrein í há-
skóla og breytingar eru orðnar
hraðar og alltaf er að bætast við
aukin þekking. Við þurfum því ekk-
ert síður en læknarnir að hafa tæki-
færi til að glöggva okkur betur á því
sem við erum að gera. Læknarnir
eru aftur á móti í þeirri aðstöðu, að
geta gengið út af deildinni og geta
sest inn á sína skrifstofu og flett
upp í bók sér til glöggvunar og
sjúklingum til aukins öryggis.
Hjúkrunarfræðingar hafa í fyrsta
lagi ekkert slíkt afdrep né tækifæri
*
Veizlusiðir
Egils á Borg
eftir Siphvat Björg-
vinsson, alþm.
Stjórnmál á íslandi hafa tekið
mikilli öfugþróun á síðustu fáum
misserum. Þjóðmálabaráttan hef-
ur stöðugt orðið persónulegri. Þar
er jafnvel ekki tekist á um, hvaða
einstaklingur af þeim, sem um er
deilt, sé bestur eða hæfastur —
heldur hver sé óhæfastur og lak-
astur og verstur að innræti. Menn
taka ekki afstöðu með, heldur á
móti.
Sama persónulega heiftúðin
skín út úr fjölmiðlaumfjöllun um
þjóðmál. I blöðunum er ekki leng-
ur fjaliað um stjórnmálin, heldur
um stjórnmálamenn. Oft með
sama hætti, stóryrðum, uppnefn-
um og svívirðingum. Blöðin virð-
ast ekki hafa áhuga fyrir málefn-
um eða árangri í stjórnmálum,
bara manninum. Fyrirlitning,
andúð og skinhelgi drýpur úr
pennum.
Miklir karlar ...
Of margt fjölmiðlafólk heldur,
að alvörublaðamennska; rann-
sóknarblaðamennska; felist helst í
því að setja sjálfan sig í dómara-
sæti og tala með fyrirlitningu eða
sóðalegu orðbragði um kunna
menn.
Alltaf eru til einhverjir, sem
þykir voða sniðugt að uppnefna
kunna borgara og kalla þá ein-
feldninga, ræfla eða þorpara. Of
margir fjölmiðlar skrifa og tala
fyrir slíkan smekk. Allt of margt
fjölmiðlafólk nýtur þess of opin-
skátt að sleppa vísvitandi stjórn á
orðavali sinu um náungann.
Mörgum finnst þeir verða mikl-
ir karlar með því að uppnefna
Gunnar, skíta í Geir, sparka í
Kjartan, svívirða Svavar og sletta
á Steingrím.
Tvöfalt .siðjíæði
Tvöfalt siðgæði í fjölmiðlaheim-
inum kemur svo fram í því, að
fjölmiðlungar standast ekki reið-
ari en ef vikið er að þeim sjálfum
með áþekku orðbragði og þeir ým-
ist hafa notað um aðra eða haft
milligöngu um að flytjaóðrum. Þá
ætlar allt af göflunum að ganga.
Stjórn Blaðamannafélags íslands
ályktar, að krefjast verði, að rit-
stjóri virði siðareglur Blaða-
mannafélagsins, þegar fjallað sé
um fjölmiðla og fréttamenn.
Hvernig ber að skilja þetta? Að í
lagi sé að „slaufa" siðareglunum,
þegar fjallað er um aðra? Eins og
einn fjölmiðlamaðurinn sagi við
mig í fúlustu alvöru: „Það gegnir
auðvitað aljt öðru piáli, ef skít er
hreytt í fréttamann útvarps en
stjórnmálamann. Fréttamaðurinn
getur ekki borið hönd fyrir höfuð
sér!“
Það er víst orð að sönnu — eða
hitt þó heldur.
Aðgát skal höfð
Vel má vera að freistandi sé að
viðhafa köpuryrði, uppnefni og
svívirðingar um kunna menn, en
ég fæ nú ekki séð að neinn vaxi af
því — hvorki fjölmiðill né fjöl-
miðlungar. Rannsóknablaða-
mennska felst ekki í því að grafa
upp ljótustu orð tungunnar til
þess að nota á opinberum vett-
vangi um annað fólk. Enginn fjöl-
miðlungur verður maður af meiri
fyrir að kynda undir illgirninni,
sem er þjóðarlöstur íslendinga. Sá
óhemjuskapur og það hömluleysi,
ásamt skorti á sjálfsvirðingu, sem
hefur um of einkennt umfjöllun
fjölmiðla um þjóðmálin upp á síð-
kastið, mætti hverfa að skaðlausu.
Ábyrgir ritstjórar verða að kenna
„Tvöfalt siðgæði í fjöl-
miðlaheiminum kemur
svo fram í því, að fjöl-
miðlungar standast
ekki reiðari en ef vikið
er að þeim sjálfum með
áþekku orðhragði og
þeir ýmist hafa notað
um aðra eða haft milli-
jfönjfu um að flytja öðr-
um. I>á ætlar allt af
^öflum að ganga.“
nýgræðingum í blaðamannastétt
almenna mannasiði í skrifum.
Voldugustu fjölmiðlar þjóðarinn-
ar mega ekki taka að sér það hlut-
verk að gerast milligöngumenn
óstýrilátra einstaklinga um að
ausa fólk úti í bæ auri og svívirð-
ingum frammi fyrir þjóðinni.
Egill Skalla-Grímsson var mik-
ill maður og skáld. Veislusiðir
hans voru þó ekki fyrir fyrir-
myndar. Óskandi væri, að íslensk-
ir fjölmiðlar og fjölmiðlungar
ræktuðu með sér annað framferði
skáldsins en það, er hann hafði til
þess að spilla veislum.