Morgunblaðið - 29.09.1981, Blaðsíða 28

36 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1981
PSORIASES
húðsjúkdómurmn getur valdið hreyfihömlun
í jfrein Páls Guðmund.ssonar
um Psoriases. sem birtist hór í
hlaðinu sl. laugardag. stokkaðist
Kreinin í vinnslu. þannÍK að upp-
hafið kom inni í miðri Krein o.fl.
Þessi mistök breyttu merkinKU
ok verður Kreinin því birt hér aft-
ur í heild ok er höfundur beðinn
velvirðinKar á þessum mistökum.
í tilefni af ári fatlaðra finnst
mér tilhlýðanlegt að minnst sé
eitthvað á húðsjúkdóminn psori-
ases, sem getur verið á það slæmu
stigi, að hann getur myndast í lið-
um fólks og valdið hreyfihömlun.
Þó mun algengara sé að hann sé
eingöngu á húðinni sjálfri. Psori-
ases-húðsjúkdómurinn er einn
þeirra sjúkdóma, sem enginn veit
af hverju stafar. Víða er unnið að
rannsóknum á honum og reynt að
komast að orsök sjúkdómsins. Eitt
er þó víst að hann er ættgengur og
oftast brýst hann út á unglingsár-
unum. Yfirleitt hefur verið hægt
að rekja sjúkdóminn langt aftur í
ættir, en áður fyrr virtist hann
hafa flokkast undir exem. Sjúk-
dómurinn er margbreytilegur, og
fá tilfelli eru alveg eins. Sjúkdóm-
urinn getur verið á mjög lágu
stigi, allt frá örlitlum blettum á
olnbogum og hnjám, upp í stóra
hrúðurþakta samliggjandi fláka
um allan líkamann. Þegar sjúk-
dómurinn er á mjög háu stigi, get-
ur psoriases-sjúkdómurinn sest í
liðina, þeir bólgna og sjúklingur-
inn finnur til sárinda í þeim.
Psoriases-sjúkdómurinn getur
hæglega, á mislöngum tíma, gert
eftir Pál
Guðmundsson
liðina það stirða að ekki er hægt
að hreyfa þá.
Alltof fáir þekkja psoriases eða
hafa heyrt sjúkdóminn nefndan,
og er það bæði vegna þess að hann
hefur ekki verið kynntur nægjan-
lega, læknavísindin kunna fá ráð
gegn honum, og eins er það,.að
flestir sjúklingar fara eins leynt
með hann og þeir geta og láta sem
minnst á honum bera. Margir
sjúklingar viðurkenna ekki að þeir
séu með psoriases, segja þetta sé
bara ofnæmi eða eitthvað þess
háttar, þetta sé á svo lágu stigi, að
það skipti ekki máli, en reyndin er
sú, að viðkomandi getur steypst út
í sár á einni nóttu, og eru til dæmi
um það. En það eru líka til dæmi
þess að sjúklingar, sem hafa verið
mjög slæmir af psoriases, hafi
læknast á fáeinum dögum. Þessi
sjúkdómur er alveg óútreiknanleg-
ur. Til eru lyf sem sporna við húð-
sjúkdómnum, smyrsl sem borin
eru á sárin, og reynast misvel
fyrir sjúklingana. Mismunandi er,
hverjum hentar hvaða lyf. Sum
geta haft aukaverkanir, eins og til
dæmis kortison-lyfin, sem þynna
húðina verulgea, séu þau notuð
mikið og lengi í einu. Fólk með
psoriases-sjúkdóminn, byrjar að
nota þessi lyf, hvert af öðru, finn-
ur út hvaða lyf henta best, 'og
heldur sig síðan við þau meðan ár-
angur fæst, hugsar ekki um annað
á meðan.
Virðast húðsjúkdómalæknar ekki
láta fylgjast nægilega með notkun
sjúklinga á þessum lyfjum, eða
láta nógu góðar upplýsingar fylgja
með þeim? En eitt er það sem
hjálpar flestum og það er sólin
sjálf, geislar hennar hafa góð
áhrif á psoriases. Þess vegna fara
margir til sólarlanda til að fá
bata, en þeir, sem geta ekki komið
því við, geta farið í ljósaböð, og
hefur það fólk sem getur stundað
ljósaböð reglulega, haldið sjúk-
dómnum niðri. Það þarf góða
ljósalampa til að gagn geri, og það
þarf elju og þrautsegju til að fara
í ljós hvern dag, en það ber árang-
ur í flestum tilvikum. Það er mik-
ill misskilningur að hægt sé að
nota hvaða Ijósalampa sem er. Það
eru alveg sérstök ljós sem hjálpa
psoriases-sjúklingum, en það eru
UV-geislar eða útfjólubláir geisl-
ar, sterk ljós, og vera eins nálægt
lampanum eins og viðkomandi
þolir í stuttan tíma til að byrja
með, en auka síðan við tímann,
lýsa sérstaklega vel þá bletti sem
eru slæmir. Minnst er á þetta hér,
vegna vitneskju um, að margir ha-
fa ekki talið að ljósaböð gæfu ár-
angur, en hefur þá komið í ljós að
viðkomandi notaði ekki rétta teg-
und ljósalampa. Til að reyna
ljósaböð, tjöruböð o.fl. geta sjúkl-
ingar snúið sér til göngudeildar á
Landspítalanum eða Heilsuvernd-
arstöðvarinnar, eins er fyrir-
myndar göngudeild í heilsugæsl-
unni Kópavogi og farið í ljósaböð,
og eftir einhvern tíma ætti árang-
urinn að koma í ljós.
Eins mætti nefna, að sund hefur
mjög góð áhrif á psoriases, sér-
staklega í söltu vatni. Ættu sem
flestir psoriasessjúklingar að
stunda sund. Það að vera fáklædd-
ur og leyfa loftinu að leika um
líkamann auk sundsins er mikils
virði. En margir fyrirverða sig að
fara á opinbera sundstaði vegna
útlitsins, en vonandi er þetta að
breytast með auknum skilningi al-
mennings á psoriases. Má nefna
að margir setja salt í baðkarið
heima hjá sér, 1—2 kg og hafa
látið mjög vel af því.
Þó ekki sé vitað hvað veldur
sjúkdómnum, er vitað um margt,
sem getur aukið útbrotin. Sjúk-
dómurinn getur t.d. versnað, ef
sjúklingurinn er taugaspenntur,
neytir áfengis eða fitumikils mat-
ar, verður fyrir áfalli, slasast eða
þessháttar. Sjúklingurinn verður
sjálfur að leita þeirra aðferða sem
hjálpa honum best, og mynda
ákveðna áætlun og haga lífsvenj-
um sínum eftir því, til að gera lífið
sem bærilegast.
Margir psoriases-sjúklingar hafa
lokað sig inni í skel, sem opnast
sjaldan. Sumir hafa ef til vill sætt
sig við hlutina og gera ekkert til
að halda sjúkdómnum í skefjum,
en það er ekki rétt. Áríðandi er að
vinna öllum stundum gegn honum
og vona, að sú stund komi að
læknavísindunum takist að finna
lausn á þessu vandamáli.
Árið 1972 voru stofnuð samtök
psoriases- og exemsjúklinga, og
hafa þau samtök starfað síðan.
Nauðsyn er á því, að allir psorias-
es- og exemsjúklingar séu í þeim
samtökum og stuðli með því að
aukinni fræðslu, kynningu og bar-
áttu gegn þessum hvimleiða húð-
sjúkdómi. Félagið hefur komið
ýmsu til leiðar fyrir félagsmenn
sína, eins og því, að nú borgar
Sjúkrasamlagið ákveðin lyf fyrir
psoriases-sjúklinga. Eins hefur fé-
lagið hönd í bagga með utanlands-
ferðum til Lanzarote á heilsustöð-
ina Panorama. Ferðirnar eru á
vegum Tryggingastofnunar ríkis-
ins og hafa verið farnar 4 ferðir,
sem hafa skilað mjög góðum ár-
angri. Dvalist hefur verið í 3 vikur
og hafa sjúklingar komið heim
nær alheilir. Þarna er líka psori-
ases-fólk frá Svíþjóð og Noregi, en
Svíar sjá um rekstur heilsustöðv-
arinnar Panorama. Þarna eru
sjúklingar undir umsjón læknis og
tveggja hjúkrunarkvenna sem
fylgjast með sjúklingum og að-
stoða á allan hátt. Til Lanzarote
fara tveir 20 manna hópar, og
næstu ferðir eru eftir áramót. Nú
hafa orðið þáttaskil á starfsem-
inni, því opnuð hefur verið skrif-
stofa samtakanna, sem er opin á
mánudögum. Það er hægt að ger-
ast félagi i samtökunum, leita
upplýsinga. Vel eru þegin bréf frá
sjúklingum í fréttabréf samtak-
anna, góðar ráðleggingar og fleira.
Skrifstofan er til húsa í Síðumúla
27, opin kl. 2—5 á mánudögum, og
síminn er 83920.
Félagið hefur aðstoðað fólk í
innflutningi á sérstökum sólar-
lömpum, sem hæfa psoriasessjúkl-
ingum vel, og eru þeir undanþegn-
ir ýmsum gjöldum. Nánari upplýs-
ingar um þá er hægt að fá á
skrifstofu samtakanna. Mikið
starf er enn óunnið og þarf sterk
samtök til að framkvæma allar
þær hugmyndir sem uppi eru. Því
vil ég skora á alla psoriases-
sjúklinga og aðstendendur að
ganga í samtökin og stuðla að því,
að markinu verði náð; psoriases-
húðsjúkdómurinn verði sigraður.
Páll H. Guðmundsson
Áttræður:
Jóhannes G.
Jóhannesson
Það var fyrir svo sem 30 árum,
að sá sem þessar línur skrifar
fékkst ekki staðist lengur píslir
ævilangs harmonikuleysis og
hugði til kaupa á harmoniku. Það
var því nokkur vandi á höndum
ungs manns félítils og fákunnandi,
harmonikur voru í þá daga slík
munaðarvara, að til voru þeir, sem
aldrei komust í þær álnir að geta
eignast hljóðfærið kliðmjúka. Svo
er það og kunnara en frá þurfi að
segja, að margir iðkendur harm-
onikuleiks hafa aldrei talist fjár-
aflamenn miklir, og þann flokk
fyllti undirritaður. í þessum
harmonikuraunum varð mér reik-
að inná Mánagötu, þar var þá
vinnustofa Jóhannesar G. Jóhann-
essonar sem var kunnur harm-
onikuleikari og snillingur í við-
gerðum og stillingum á harm-
onikum. Það mun ekki hafa verið
laust við að mér væri nokkur ugg-
ur í brjósti þegar ég fór að hitta
þennan þekkta og mæta mann
þeirra erinda, að biðja hann út-
vega mér harmoniku bæði góða og
ódýra. Ég hygg það hljóti að hafa
verið sjálf hamingjudísin, sem
blés mér þeirri sérvisku í brjóst að
vilja endilega eignast hnappa-
harmoniku, þær voru þá taldar
gamaldags og næstum ófáanlegar.
En þarna fékk ég nú samt harm-
onikuna og það alveg eins og ég
óskaði mér. Og ekki var hún dýr
eða kjörin slæm, en það sem
mestu máli skipti fyrir mig var þó,
að þennan vordag kynntist ég
þarna á Mánagötunni einum besta
og indælasta manni, sem ég hef
fyrir hitt. Þrátt fyrir allnokkurn
aldursmun gaf Jóhannes sér tíma
til að spjalla við mig, enda urðu
komur mínar á verkstæði hans
tíðar og mér til mikillar ánægju.
Oft spilaði Jóhannes fyrir mig og
mér er enn í fersku minni meðferð
hans á lögum í svokölluðum kon-
sertstíl sem þó höfðu takt og
hrynjandi gömlu dansanna t.a.m.
Schottis akrobatic eftir Ottar
Arkre ellegar Iög eftir Einar Ny-
haug, sem ekki eru á færi annarra
en fingrafimustu spilara. Því mið-
ur gat Jóhannes ekki helgað sig
harmonikuleik sem skyldi um
margra ára skeið. Það er svo hér á
landi að harmonikunni er aðaliega
ætlað það hlutverk að á hana sé
leikið fyrir dansi eða á ferðalög-
um. Þó var sú tíðin, að snjallir
harmonikuleikarar lögðu land
undir fót og léku fyrir fullu húsi
áheyrenda. Um getu sumra þess-
ara farandspilara fer ýmsum sög-
um, en ég harma það, að Jóhann-
esi skyldi ekki gefast tóm frá
brauðstritinu til að leggja fyrir
sig harmonikuleik likt og tíðkaðist
í Noregi og Svíþjóð, þar hefði
hæfni hans fengið að njóta sín, og
ég er ekki í minnsta vafa um að
þar hefði nafn Jóhannesar G. Jó-
hannessonar verið nefnt um leið
og nöfn þekktustu snillinga þess-
ara þjóða svo sem Ragnars Sund-
quist, Svend Hylens eða Einars
Nyhaug. Þessir heiðursmenn spil-
uðu allir fremur fyrir eyru, en
fætur aðdáenda sinna og það hygg
ég að hefði átt best við Jóhannes.
Nú er það ekki svo að skilja að
Jóhannes hafi ekki notið vinsælda
bæði sem harmonikuleikari og
lagahöfundur, öðru nær, það er
stór hópur fólks, sem í dag sendir
honum árnaðaróskir og þakkir
fyrir það sem hann hefur veitt því
af sínum nægtabrunni takts og
tóna, að ógleymdum þeim fjölda,
sem um áratuga skeið sótti til
hans alla þjónustu við hljóðfæri
sín. Ég hygg að oft hafi tímakaup
Jóhannesar mælst lágt við að
halda í nothæfu ástandi þeim
fornaldar harmonikum þöndum til
hins ítrasta bæði á sjó og landi og
höfðu verið smíðaðar á fyrri helm-
ingi aldarinnar. Það er reyndar
kapítuli í sögu harmonikunnar á
Islandi hverja útvegi menn höfðu
til að eignast hljóðfæri. Sumar
komu harmonikurnar í kolaboxum
togaranna huldar augum toll-
varða, sem skyldu gera góssið upp-
tækt og krefjast hárra tolla. Éða
þá allt gamla harmonikuruslið,
sem keypt var erlendis, og var not-
að meðan nokkurn tón mátti
kreista úr þeim. Síðan var send
skáhöll taska til Jóhannesar G.
Jóhannessonar og bréf eða munn-
leg beiðni um að nú yrði gert vel
og fljótt við gripinn, en þess getið
í leiðinni að ekki mætti nú gera of
mikið því instrumentið væri nú
bara til heimabrúks. Ekki hef ég
þetta eftir Jóhannesi, hann er
maður af hjarta lítillátur og talar
sjaldan um sín verk, en okkur sem
voru eilífir augnakarlar á vinnu-
stofu hans var vel ljóst að oft jaðr-
aði starfsemi hans við að vera góð-
gerðarstofnun. Ég sjálfur var
vissulega einn af þiggjendum
þessa örlætis, og vil nota þetta
tækifæri til að bera fram mínar
einlægustu þakkir fyrir veitta
greiða fyrr og síðar. Ég hef lítið
talað um málefni, sem skipta
einkalíf Jóhannesar, þau eru mér
lítt kunn, þó veit ég að hann átti
yndislega konu, Telmu, sem lést
fyrir allmörgum árum. Og barna-
láni hefur hann átt að fagna, því
eins og segir: eplin falla sjaldnast
langt frá eikinni, og eru hér orð að
sönnu. Ég vil að lokum tilfæra
sögu, sem sagði mér Aðalsteinn
Símonarson formaður félags
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi fréttatilkynning frá
Útveg.sbanka íslands:
Að undanförnu hafa farið fram
viðræður milli bankastjóra Lands-
bankans og Útvegsbankans um
yfirtöku Landsbankans á útibúi
Útvegsbankans á Seyðisfirði.
harmonikuunnenda í Borgarfirði:
Sumarið ’80 voru hér á ferð nær 20
félagar harmonikuklúbbsins í
Bardufoss í Noregi, þeir léku fyrir
Borgfirðinga og heimamenn spil-
uðu fyrir þá. Jóhannes G. Jóhann-
esson, sem hefur starfað með fé-
laginu kom frá Borgarnesi þar
sem hann býr nú, og vitaskuld
varð hann að taka lagið, og er ekki
að orðlengja það, hinir norsku
gestir urðu svo hugfangnir af leik
Jóhannesar og persónu hans allri,
að þeir linntu ekki látum fyrr en
hann féllst á að ferðast með þeim
norður um land hvar hann var
hrókur alls fagnaðar, spilaði,
samdi lög og hefur eitt þeirra
samið á Hveraföllum þegar náð
miklum vinsældum' meðal harm-
onikyunnenda. Og eftir því við-
móti sem hinir norsku gestir
sýndu honum í kveðjuhófi hér í
Reykjavík og ég sá sjálfur, mátti
glöggt greina að hann hafði unnið
hug og hjarta hvers manns, — eða
var á öðru von? Til hamingju með
daginn, lifðu heill.
Högni Jónsson
Samningar hafa nú tekist um
það, að Landsbankinn taki við
rekstri útibúsins þann 1. október
nk. Stjórn Útvegsbankans þakkar
viðskiptavinum á liðnum árum og
væntir þess, að Landsbankinn
megi framvegis njóta sömu vin-
semdar og skilnings og Útvegs-
bankinn hefur hingað til notið
Hjartans þakkir færi ég öllum þeim sem
glöddu mig með heimsóknum, gjöfum, blóm-
um, skeytum, og hlýju handtaki, á 70 ára
afmælinu, sem var 14.9. 1981.
Lifið heil.
Gísli Ólafsson,
Efstasundi 45.
EF ÞAÐERFRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU

AUGLYSINGA-
SÍMINN KR:
22480
Landsbankinn tekur við
rekstri útibús Útvegs-
bankans á Seyðisfirði