Morgunblaðið - 29.09.1981, Blaðsíða 13

/
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1981
13
Deshús
Mvndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
veittir á Austurlandi, t.d. loka-
bikar bróður hans Péturs sýslu-
manns, með gylltum steyptum
myndum, fáséður gripur, sem
enn er í eigu ættarinnar; þá er
einkaborðsilfur bróðursonar
hans Guðmundar Péturssonar —
Krossavíkursilfrið svonefnda —
sem nú er í Þjóðminjasafni ís-
lands, ennfremur kaleikur, pat-
ína og einkar fallegar oblátudós-
ir í Valþjófsstaðakirkju og sömu-
leiðis skírnarfat í Vallanes-
kirkju, einstætt verk.
Þau stílafbrigði sem koma
fram í varðveittum verkum Sig-
urðar eru síðbarrokk, regence,
rókókó og nýklassík (Loðvíks
sextánda stíll). Beindrifnar sósu-
könnur, temaskínur og kaffi-
könnur hans frá 1740—50 eru
mótaðar af miklu öryggi og
ströngu samræmi milli smá-
atríða og heildarforms. Af rók-
ókó-verkum hans skal vakin at-
hygli á sveigjudrifinni temask-
ínu í konunglega silfursafninu í
Kristjánsborgarhöll, svo og
gulldósunum sem fyrr getur og
nú eru í Listiðnaðarsafninu í
K.höfn og vega 210 grömm."
Sigurður náði háum aldri og
mun mestmegnis hafa unnið
fyrir ættingja og vini síðustu 13
ár ævi sinnar. Á þeim árum
hrakaði mjög efnahag hans og
þau urðu meinleg örlög hans að
andast fátækur og skuldugur. En
hér var sennilegast um að kenna
hlífni hans við að innheimta
skuldir, sem menn munu hafa
notfært sér svo sem oft vill verða
þá er lag er.
Það sem hér að framan hefur
verið ritað er mikið til sótt í hinn
greinargóða inngang Ole Vill-
umsen Krogs í sýningarskrá en
frjálslega farið með samhengi.
Fólk er tvímælalaust hvatt til að
festa sér skrána upplýsingagild-
isins vegna.
Sýningin stendur einungis yfir
til mánaðamóta og eru menn
hvattir til að gera sér ferð í Þjóð-
minjasafnið og skoða hina fögru
gripi gullsmiðsins Sigurðar Þor-
steinssonar frá Skriðuklaustri í
Norður-Múiasýslu.
Þjóðleikhúsið:
Hótel Paradís
Sýningarstaður: Þjóðleikhúsið.
Ilöfundur: Georges Feydeau. Þýð-
andi: Sigurður Pálsson. Lýsing:
Kristinn Daníelsson. Leikmynd
og húningar: Robin Don. Leik-
stjóri: Benedikt Árnason.
Framan á leikskrá Þjóðleik-
hússins getur að líta tvær grímur,
önnur svignar í brosi hin geiflast í
sút. Þeir þjóðleikhússmenn hafa
kosið að hefja leikárið '81—'82
með því að bregða á loft þeirri
grímunni sem lýsir af kátínu og
gleði. Hafa þeir valið leikverk sem
hvað rikulegast höfðar til skop-
skyns áhorfenda, ómengaðan
franskan farsa úr smiðju Georges
Feydeau. En sá mikli meistari á
sennilega mestan þátt í að lyfta
ærslaleiknum af skrípaleiksstig-
inu með því að flækja atburðarás-
ina þannig, að áhorfandinn veltist
ekki bara af hlátri heldur dáist að
markvissri stigmögnun hringa-
vitleysunnar, sem á endanum
kemst á stig hins fáránlega en
leysist svo allt í einu líkt og morð-
gáta í verkum Agötu Christie.
Þannig rísa og hníga verk Feydeau
með þeirri spennu sem næst í
leiksýningunni hverju sinni og
eins og sönnum farsahöfundi
sæmir snýst spennan um það
hvort framhjáhald tekst. Eða með
öðrum orðum hvort virðulegum
borgurum tekst að sleppa úr gervi
hversdagsins, án þess að missa
æruna.

eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Raunar má líkja vel heppnaðri
Feydeau-sýningu við vel lukkaðan
ástarfund. Umbúðirnar kringum
slíkan fund skipta ekki máli að-
eins að vessar tveggja mannvera
flói í sömu rás. Leiktjöld Robin
Don á Feydeau-sýningu Þjóðleik-
hússins voru svo sem nógu glæsi-
leg. Svo glæsileg að klappað var
fyrir senuskiptingunni sem verður
að telja einstætt, en samt var það
svo að vessar leikara og áhorfenda
féllu ekki í sama farveg nema við
og við. Sérstaklega fannst mér
upphafið dauflegt en á sömu mín-
-'útu og Árni Tryggvason birtist,
hófust ljúfir samfundir áhorfenda
og leikara. Eftir það rúllaði spenn-
an fyrst og fremst á snilldarlegri
leikfléttu Georges Feydeau.
En leikfléttur Feydeau gliðna ef
leikstjóra og leikurum tekst ekki
vefa þær í þéttan, óbrotinn vef. Að
mínu mati er þessi sýning Þjóð-
leikhússins á L’Hotel du Libre-
Echange rós í hnappagati leik-
stjórans Benedikts Árnasonar,
einnig tæknimanna leikhússins,
sérstaklega Ijósameistarans
Kristins Daníelssonar. Hlýtur að
þurfa mikla skipulagsgáfu til að
láta jafn flókið sigurverk og þessa
sýningu ganga snurðulaust í að-
eins tveim þáttum. Ber að þakka
það sem vel er gert. En án leikara
ekkert leikverk.
Róbért Arnfinnsson ber hita og
þunga þessa verks sem herra
Dinglet. Afburða tæknilegur leik-
ari Róbert, en eins og skorti hér
sanna leikgleði. Hvað um það þá
heldur Róbert þráðum leiksins í
hendi sér líkt og snjail miðherji.
Bessi Bjarnason fer með hlutverk
Pyodeur. Fannst mér Bessi full
gustmikill, sömuleiðis Þóra Frið-
riksdóttir * sem oflék hressilega
Angelique konu Dinglet. Árni
Tryggvason er eins og áður er sagt
bráðfyndinn í þessu stykki. En
pálminn er í höndum Sigríðar
Þorvaldsdóttur, sem er sniðin í
hlutverk Marsellíu hinnar blóð-
ríku eiginkonu Pyodeur. Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir er einnig
býsna blómleg og skemmtileg sem
vinnukonan Viktoría. Að lokum vil
ég nefna Randver Þorláksson.
Hann virðist lítið þurfa að hafa
fyrir hlutverki hins óspjallaða
stúdents Maxim. Aðeins leikarar
áttu sinn þátt í fremur léttum
heildarsvip sýningarinnar.
Þá er aðeins eftir að þakka
skáldmenninu og Parísarfréttarit-
aranum Sigurði Pálssyni fyrir
leikandi snörun textans. Hér
sannast enn einu sinni að án góðs
texta rísa fáar sýningar.
Dinglet-hjónin (Þóra Friðriksdóttir og Róbert Arnfinnsson) og Mathiu (Árni Tryggvason).
E i
i k i
Bókin er ljóst og lipurlega skrifuð
og blessunarlega laus við þá mærð
og röfl, sem oft er fylgifiskur bóka
um skólamál og menntun.
En vandinn við þessa bók kemur
ekki í ljós, fyrr en farið er að
spyrja um grundvallaratriði. Þá
reynir á réttlætingu þessara
breytinga. Og þá kemur líka í ljós
alvarlegasti galli bókarinnar. í
henni er ekki að finna neina
knýjandi nauðsyn þess, að
kennsluháttum sé breytt. í kafla,
sem nefnist „Hvers vegna?" (bls.
18—24) rekur höfundur fimm rök
fyrir þessum breytingum. En eng-
in þeirra standast sæmilega skoð-
un. Fyrstu rökin eru, að skólasaga
og uppeldisheimspeki hnígi öll í
átt að „opnurn" skóla, eða
takmarkaðri mynd' hans, „opinni"
skólastofu. En þótt hugsuðir fyrri
tíma hafi látið í ljósi svipaðar
skoðanir og nú eru efst á baugi, þá
eru það engin rök fyrir þessum
skoðunum. Önnur rök eru sótt í
nýjar kenningar í uppeldis- og
þroskasálarfræði, og er Piaget
nefndur til sögunnar. En það er í
bezta falli vafasamt, að einhlítt sé,
að kenningar Piaget styðji ein-
hverja tiltekna nýskipan í skóla-
málum. Þriðju rökin eru sótt í
mannúðarsálarfræði, og sam-
Ingvar Sigurgeirsson.
kvæmt þeim eiga markmið skóla-
starfs að vera, að nemendur læri
að skilja og þekkja eigin tilfinn-
ingar og annarra og veita þeim
útrás á „heilbrigðan hátt“. (Bls.
22.). Nú fylgir því ærinn vandi að
skilgreina, hvað er heilbrigður
háttur á að láta tilfinningar sínar
í ljósi, og er erfitt að sjá, hvernig
„opin“ skólastofa gerir það fremur
en hefðbundið skólahld. Og hvað
felst í því að þekkja tilfinningar
sínar? Eru tilfinningar hvers og
eins honum ekki nokkurn veginn
augljósar? Eða hvað? En það, sem
mestu skiptir hér, er, að þessi nýja
skipan er fyrst og fremst breyting
á því, hvernig nemendur afla sér
upplýsinga og um hvað. Ef lesend-
ur bókarinnar skoða dæmin um
verkefni, sem nefnd eru, þá felast
þau langflest, ef ekki öll, í að afla
sér upplýsinga á einhverju sviði,
en ekki að fást við tilfinningar
hvers annars. Að þessu leytinu er
nýja skipanin lítið, ef þá nokkurt,
frávik frá hefðbundinni skólaskip-
an. Tvenn rök nefnir höfundur í
viðbót máli sínu til stuðnings, og
lúta þau að breytingum á samfél-
aginu. En breytingar á samfélag-
inu má fullt eins nota til þess að
réttlæta ríkjandi skipan. Er ekki
einhvers staðar þörf á stöðugleika
í öllum breytingunum? Það verður
því ekki séð, að höfundur hafi með
nokkrum hætti réttlætt þær
breytingar, sem hann leggur til.
Þess ber að geta, að höfundur
tekur kennurum vara fyrir því að
fylgja hugmyndum þessarar bók-
ar, ef þeir eru mótfallnir þeim.
„P’orsendur breytinganna verða að
vera hluti af viðhorfum kennarans
— hann verður að viðurkenna þau
meginsjónarmið sem hinar nýju
aðferðir byggja á.“ (Bls. 92.) Það á
því að vera komið undir mati
hvers og eins kennara, hvort
ástæða er til breytinga. Það er að
vísu lofsvert, að höfundur skuli
ekki boða hina nýju skipan með
meiri ákafa en raun ber vitni. En
það getur vart verið nein knýjandi
nauðsyn til breytinga, ef ekki
liggja til þeirra veigameiri ástæð-
ur, en hér eru raktar. Eða er ef til
vill hugsunin sú að gera breyt-
ingarnar fyrst og síðan að athuga,
hvort viðhorfin breytist ekki?
En það eru aðrar spurningar,
sem vakna við lestur þessarar
bókar. Til að mynda er ekki ljóst,
hvort nemendum ber að vinna
verkefni af öllum gerðum, sem
boðið er upp á, eða geta þeir notað
allan sinn tíma í lestur, til dæmis.
Það virðist vera, að seinni mögu-
leikinn sé útilokaður, en það
kemur aldrei skýrt fram. Annað
er svigrúmið, sem nemendur hafa.
Þeir hafa svigrúm til að velja um
þær tegundir af verkefnum, sem
boðið er upp á, og annað ekki.
Vonin er sú, að þetta val valdi því,
að nemendur verði ábyrgari í
verkum sínum. En er einhver von
til þess, að þeim, sem leiðist í
skóla og hafa lítinn sem engan
áhuga á að læra, fækki, vegna þess
að þeir fá úr einhverju að vélja?
Manni þætti það líklegra fyrir-
fram, en þessa er ekki getið í
bókinni, og enginn virðist hafa
haft fyrir því að athuga þetta. En
ef nemandi hefur ekki áhuga á
þeim verkefnum, sem verið er að
vinna og vill helzt ekki gera neitt?
Þá eru sömu gömlu ráðin: „Það
verður að segja honum að setjast
niður, gera eins og honum er sagt
og standa ekki upp fyrr en að
verki loknu." (Bls. 117.) Ég skal
játa, að þetta finnst mér heiðar-
legt svar, en vandinn, sem við
kennaranum blasir, hefur lítið
breytzt. Hvenær skyldu nemendur
sjá í gegnum allt þetta tal um
frjálst val í grunnskóla?
Einu ástæðurnar, sem gætu
vegið verulega þungt sem rök fyrir
þessum breytingum, eru: að nýja
skipanin skilaði betri og hæfari
nemendum en áður, að nemendur
væru ánægðari en áður við vinnu
sína, og að nemendur yrðu betra
og menntaðra fólk en áður. En á
þessi rök er ekki minnzt í þessari
bók. Það er ástæða til að taka það
fram, að það kann að vera mögu-
legt að leiða þessi rök að hinni
nýju skipan. Ég hef ekkert sagt
um það. En kannski er þetta bara
nýjasta tízka meðal skólamanna,
og eina, sem hægt er að gera, er að
bíða, þangað til henni linnir.