Morgunblaðið - 29.09.1981, Blaðsíða 30

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1981
+
ÓLAFÍA GUORÚN JÓNSDÓTTIR
Austurgötu 21, Hafnarfiröi
lést á St. Jósefsspitalanum í Hafnarfiröi 27. sept.
Vandamenn.
+
Eíginmaður minn og faðir okkar,
ASMUNDUR EIRÍKSSON
Háeyri, Eyrarbakka
lést 26. sept. í sjúkrahúsi Selfoss.
Guölin Guöjónsdóttir,
Jóna Ásmundsdóttir,
Helga Ásmundsdóttir.
+
Maðurinn minn
JÓN ARASON
lést að Grensásdeild Borgarspitalans aðfaranótt 28. september.
Jórunn Eyjólfsdóttir.
+
Móöir okkar, tengdamóöir, fósturmóðir, amma og langamma,
SVANHVÍT PÉTURSDÓTTIR
frá Vogi, Raufarhöfn
sem lést þriöjudaginn 22. sept. veröur jarösungin 29. sept. kl.
14.00 frá Raufarhafnarkirkju.
Sígurbjörg Hólmgrímsdóttir,
Jóhann Hólmgrímsson,
Hólmfriöur Hólmgrímsdóttír,
Þuríður Hólmgrímsdóttir,
Selma Dóra Þorsteinsdóttir,
Hólmgrímur Þorsteinsson,
Kristrún Guönadóttir,
Elís Bjarnason,
Halldóra Hólmgrímsdóttir,
Þórunn Ragnarsdóttir,
Bragi Guðmundsson,
Gunnar Magnússon,
Guöjón Ágústsson,
Bryndís Torfadóttir,
Sigurbjörg Sverrisdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Konan mín og móðir okkar,
ÞORBJÖRG SIGVALDADÓTTIR
Seljalandi,
verður jarðsett miðvikudaginn 30. sept. kl. 2 e.h.
Jarðarförin fer fram aö Borg á Mýrum að ósk hinnar látnu
Kristján Magnússon og börn.
+
Utför bróöur okkar.
LÁRUSAR INGÓLFSSONAR,
leiktjaldamálara,
veröur gerð frá Dómkirkju Krists konungs, Landakoti, miðvikudag-
inn 30. þ.m.
Athöfnin hefst með sálumessu kl. 3.00 e.h. Blóm afbeöin, þeim sem
vildu minnast hans er bent á Kristskirkju.
Árni Ingólfsson,
Rósa Ingólfsdóttir,
Gyóa Ingólfsdóttir.
+ Móöir okkar og lengdamóöir,
KRISTÍN VIKTORÍA GÍSLADOTTIR,
Jaöri Garói
veröur jarðsungin frá Útskálakirkju dag 29. sept. kl. 2.00
Ólafur Haraldsson, Þórdís Malmquist,
Þórdís Haraldsdóttir, Gunnar Guóbjörnsson,
Margrét Haraldsdóttir, Magnús Kolbeinsson,
Benóný Haraldsson, Vilborg Jóhannesdóttir,
Þorbjörg Haraldsdóttir, Ingimundur Arngrimsson.
+
Útför fööur míns, fósturfööur og afa,
FRANKLINS G. HÓLMBERGSSONAR
stýrimanns, Furugerði 1,
fer fram frá Fossvogskapellu miðvikudaginn 30. september
13.30.
Georg Franklinsson,
Guójón Þorbjörnsson,
Franklin Georgsson.
kl.
+
Þakka innilega auösynda samúö og vináttu við andlát og útför
ástkærar dóttur minnar,
RÓSU LILLIAR JÓNSDÓTTUR.
Guö blessi ykkur öll.
Stefania Stefánsdóttir.
Minning:
Þórleifur Bjarna-
son rithöfundur
Fæddur 30. janúar 1908.
Dáinn 22. soptembcr 1981.
Þórleifur rithöfundur Bjarna-
son hefur slíðrað stílvopn sín.
Námsstjórinn hefur stigið niður
úr kennarastólnum. Leikarinn er
horfinn af sviðinu. — Það er eins
og veröldin hafi brugðið lit við
brottför hans, skær tónn í
hljómkviðu lífsins er þagnaður.
Enginn var Þórleifi líkur; „af ís-
lands fæddist engri snót íslenskari
seggur". Engan áttum við vin
betri, engan viðmælanda fróðari,
engan félaga skemmtilegri. — Það
var ætíð mannfagnaður að Þór-
leifi Bjarnasyni. Janvel stutt sím-
tal við Hornstrendinginn gat orðið
helgistund í musteri íslenskra
þjóðfræða og skáldlistar. Hann
var hraðkvæðasta símaskáld á ís-
landi. Orðkynngin, öguð við mál
fornritanna, Hallgríms og meist-
ara Jóns, var slík að jafnvel
óskáldleg tækniundur gátu orðið
honum kímileg yrkisefni á hverf-
ulli morgunstund. Mál féll í stuðla
en gleymdist því miður oftast.
Gleði hans var heil og sönn og
samofin ást hans á fögru mannlífi.
Skaphöfn hans var mótuð af and-
blæ og hrikaleik nyrstu stranda.
Þó var þar ekkert hrjúft og kalt,
heldur ríkti þar sú birta og heið-
ríkja sem verður á norðurslóðum
þegar sunnanátt kveður við gnípur
og glugg nóttlaus vordægrin.
Ekki átti ég nánari sálufélaga
en Þórleif Bjarnason. Við undum
tíðum við spjall en við gátum líka
þagað saman. Við settum ósjaldan
saman kveðskap að skemmta
okkur við og gat enginn séð hvað
hvor átti í þeim samsetningi. Og
fyrir kom að ég fékk að heyra sög-
ur hans áður en þær fóru gegnum
prentvélarnar.
Seint gleymi ég atviki sem varð
á útmánuðum fyrir hálfum öðrum
áratug. Við Þórarinn Ólafsson
vorum á leið heim úr skólanum að
lokinni kennslu á laugardegi. Sem
við göngum framhjá húsi Þórleifs
er barið í glugga og okkur bent að
koma inn. Þar settumst við að
fótskör sagnameistarans og
hlýddum bergnumdir á fyrstu
drögin að Þeirri grunnu lukku,
sem hét að vísu öðru nafni þá.
Seint komum við Þórarinn heim
þann daginn en höfðum lifað
stórbrotinn harmleik, skynjað
með skáldinu hörð örlög og
grimm, séð í nýju ljósi manninn
og konuna á þeim víðáttumiklu
auðnum þar sem forfeður okkar
háðu stríðið fyrir lífi sínu.
Kannski fann ég aldrei betur en
þá hve römm sú taug var sem batt
rithöfundinn Þórleif Bjarnason
bernskuslóðum sínum og sögu og
menningu fólksins sem byggt hef-
ur land vort frá öndverðu. Var ég
þó kunnugur verkum hans er þetta
bar við.
Þórleifur Jakob Bjarnason
fæddist 30. janúar 1908 í Hælavík
á Hornströndum. Foreldrar hans
voru Ingibjörg Guðnadóttir,
Kjartanssonar, bónda í Hælavík,
og Bjarni Gíslason, húsmaður á
Látrum í Aðalvík, Gíslasonar,
bónda í Sunddal og Hafnarhólmi í
Kaldrananeshreppi. Þórleifur ólst
upp hjá móðurforeldrum sínum í
Hælavík eins og segir frá í bók
hans, Hjá afa og ömmu. Hann
lauk kennaraprófi 1929 og stund-
aði nám við Kennaraháskólann í
Kaupmannahöfn 1934—1935. Þór-
leifur var kennari i Mosvalla-
hreppi í Önundarfirði 1929—1930,
við Barnaskólann á Suðureyri
1930—1931, Barnaskólann á ísa-
firði 1931—1943 og stundakennari
við Gagnfræðaskólann þar. Hann
var námstjóri á Vestfjörðum og
síðar á Vesturlandi öllu frá 1943
til 1972.
Þórleifur Bjarnason kvæntist
Sigríði, dóttur Þóru Jónsdóttur
Hjartar og Friðriks skólastjóra
Hjartar, 15. september 1935.
Heimili þeirra stóð á ísafirði til
1954, síðan á Akranesi til 1971 og
loks í Reykjavík til dauðadags Sig-
ríðar, 1972. Nokkrum árum eftir
lát hennar fluttist Þórleifur til
Akureyrar og andaðist þar. Þau
hjónin eignuðust fjögur börn:
Þóru, bókavörð, sem búsett er í
Jessheim í Noregi og gift Christi-
an Mothes lækni, Hörð, tannlækni
á Akuréyri, kvæntan Svanfríði
Larsen kennara; Friðrik, kennara
að Káratanga í Vestur-Eyjafjalla-
hreppi, kvæntan Sigríði Sigurð-
ardóttur skólastjóra; og Björn,
skólastjóra að Húsabakka í Svarf-
aðardal, kvæntan Júlíönu Lárus-
dóttur kennara. Barnabörn þeirra
eru nú tólf. Sigríður Hjartar var
mikil mannkostakona og heimili
þeirra Þórleifs myndarlegt menn-
ingarsetur, griðastaður og gleði-
staður fjölmargra vina þeirra.
Þau voru bæði dugmiklir og
starfsamir templarar og sönnuðu
með því umhverfi, sem þau bjuggu
sér, og þeim hugblæ sem fylgdi
þeim að fegurst er lífið, gleðin
dýpst og hamingjan sönnust ef
hafnað er gervigleði og sýndar-
kæti sem fákænt fólk heldur sig
öðlast við neyslu vímuefna.
Þórleifur Bjarnason var kennari
af Guðs náð. Nemendur hans
gamlir hafa tjáð mér að kennslu-
stundir hans sumar séu þeim
ógleymanlegar. Hugsunin var
skýr, orðfærið máttugt og yfir
vötnum sveif heiðrík birta mann-
ástar og víðfeðmrar þekkingar.
Hann var vel undir námstjórnina
búinn. Þar kom að haldi traust
þekking á skólastarfi, fjölþætt
reynsla af kennslu við ýmiss kon-
ar aðstæður og óvenjulega næmur
skilningur á mannlegu eðlL Hon-
um tókst að sameina fólk til átaka
í skólamálum og mun verka hans
lengi sjá staði um Vestfirði,
Bcgiðafjarðarbyggðir og Borgar-
fjörð. Hann var og snjall fyrirles-
ari. Arlegir haustfundir kennara
með honum urðu bæði fróðlegir og
skemmtilegir, nánast stutt nám-
skeið sem juku víðsýni, skerptu
skilning og hvöttu til dáða.
Þórleifur Bjarnason var list-
hneigður á marga grein. Hann var
söngvinn vel og hafði yndi af
hljómlist. Leikari var hann ágæt-
ur og fjölhæfur mjög. Mér er ein-
kum minnistæð túlkun hans á
Jóni Hreggviðssyni. Þar fór sam-
an kunnátta frásagnameistara og
framsagnarsnillings og djúpur
skilningur á eðlisþáttum Jóns og
aðstæðum og einkennum þeirra
tíma sem meitluðu hann og mót-
+
Þökkum innilega auösýnda samúö viö andlát og útför eiginmanns
míns, fööur okkar, tengdafööur og afa,
ÞÓRARINS GUÐMUNDSSONAR
frá Sandprýöi.
Guörún Júlíusdóttir,
börn, tongdabörn og barnabörn.
uðu úr harðasta kjarna þess
kynstofns sem hjarði við ysta haf.
— Þórleifur hafði og rödd úr hvers
manns barka. Sú saga mun nærri
sanni sem hér mun sögð því til
staðfestingar: Á allra fyrstu árum
hljóðupptöku hjá Ríkisútvarpinu
mun náinn vinur hans og læri-
meistari á marga lund, Guðmund-
ur G. Hagalín rithöfundur, hafa
lesið inn á band eða stálþráð hér
syðra. Nokkru síðar hélt hann
vestur með strandferðaskipi.
Kvöld eitt situr hann í sal með
öðrum farþegum og glymur þar í
viðtæki. Allt í einu þýtur Hagalín
k fætur eftir að hafa lagt við
hlustir andartak og mælir stund-
arhatt: „Er nú Þolleifur minn far-
inn að herma eftir mér í Útvarpið
tíka?“
Listgáfa Þórleifs kom þó best
fram í ritverkum hans. Það er
trúa mín að þeirra vegna muni
hans lengst minnst og lengur en
flestra þeirra samtíðarmanna
hans sem meira fór fyrir á ritvell-
inum og hærra var tildrað. Fyrsta
rit Þórleifs var Hornstrendinga-
bók, sem út kom 1943 og á ný í
þrem bindum 1976. Um hana sagði
Þórbergur Þórðarson í frægum
ritdómi: „Hornstrendingabók er
óvenjulegt verk í bókmenntum
vorum. Hún er rituð af meira and-
ans fjöri og hærri íþrótt í frásögn,
stíl og máli en við eigum að venj-
ast..." En allt um þetta hrós
töldu ýmsir ritdóm Þórbergs
niðursallandi gagnrýni á hæfi-
leika Þórleifs Bjarnasonar til rit-
mennsku. Og flestum hefur sést
yfir það alveg fram á vora daga að
Þórbergur beitti í þessum ritdómi
sínum þeirri aðferð sem Rússar
tóku upp löngu síðar: Að skamma
Albani fyrir ávirðingar Kínverja.
Skáldsagan, Svo kom vorið, kom
út 1946 og fyrsta bindi sagna-
bálksins mikla um mannlíf á
Hornströndum á öldinni, sem leið,
kom út 1948 og nefndist Hvað
sagði tröllið? Annað bindið, Tröll-
ið sagði... kom út tíu árum síðar
en þriðja bindinu auðnaðist Þór-
leifi ekki að ljúka. Þessi saga er
einstæð í íslenskum bókmenntum.
Hrikalegt umhverfi er ógnþrungið
baksvið stórbrotinna persóna. Má
undarlegt heita að íslenskir
kvikmyndamenn skuli ekki hafa
komið auga á þetta verk. Enn rit-
aði Þórleifur heimildaskáldsög-
una, Þá grunnu lukku, sem minnst
hefur verið á framar í grein þess-
ari og út kom 1978. — Tvö smá-
sagnasöfn sendi Þórleifur frá sér,
Þrettán spor, 1955, og Hreggbarin
fjöll, 1974. — Hjá áfa og ömmu er
minningabók, þýðar frásagnir og
ljúfar af veröld sem var. Hún kom
út 1960. — Þá skrifaði Þórleifur
þrjú rit sagnfræðilegs efnis. ís-
landssaga hans kom út í tveim
bindum 1968 og 1969, Aldahvörf —
Ellefta öldin í sögu íslendinga —
1974 og Sléttuhreppur — fyrrum
Aðalvíkursveit, sem hann samdi
með Kristni Kristmundssyni
skólameistara, kom út 1971.
Ærið verk einum manni sýnist
það sem þegar hefur verið talið.
Þö eru ekki nærri öll kurl komin
til grafar. Meðan Þórleifur var
kennari stundaði hann jafnan
önnur störf á sumrum, lengst af
síldarmat. Og efan á allt þetta
bætti hann umfangsmiklum fé-
lagsstörfum. Áður hefur lítillega
verið drepið á þátttöku hans í
bindindishreyfingunni. Þar gegndi
hann mörgum störfum og mikilv-
ægum. Hann var umdæmistempl-
ar á Vestfjörðum um árabil og
formaður Áfengísvarnanefndar
Akraness og Félags áfengisvarna-
nefnda í Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslu um skeið. Formaður Bind-
indisfélags íslenskra kennara var
hann eitt kjörtímabil, enda gerði
hann sér manna best ljóst að for-
dæmið er tvímælalaust árang-
ursríkast, ef temja á ungu fólki
hollar venjur og heilnæma lifnað-
arhætti. Fátt fyrirleit hann meira
en tilraunir einfeldninga eða
leigupenna til að tengja áfengis-
drykkju manndómi eða menningu.
Hann sá flottræfilsháttinn á
drykkjusiðunum og gerði óspart
grín að þeirri andlegu fátækt sem
birtist í því að þykja fínt að „vera
með“ í drykkjunni. — Þórleifur
var jafnaðarmaður og tók á ísa-
firði virkan þátt í stjórnmálum og