Morgunblaðið - 29.09.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1981
Fyrr í sumar skoðaði und-
irritaður, sér til mikillar
ánægju í Bogasal Þjóð-
minjasafnsins, sýningu á gripum
eftir Sigurð Þorsteinsson
gullsmið (1714—1799). Ég var þá
í leyfi frá listrýnisskrifum en
fannst upplagt að vísa til sýn-
ingarinnar er ég tæki aftur til
starfa í september, ef svo færi að
aðrir yrðu ekki til að gera það.
En það er skemmst frá að segja
að frá því að ég hóf pataldurinn
aftur hefur svo fast verið sótt á
•úr mörgum áttum, að ég gleymdi
um stund hinni fágætu sýningu í
Þjóðminjasafninu enda hefur
verið hljótt um hana í fjölmiðl-
um. Helgarblöðin síðustu minntu
mig svo aftur á sýninguna en þá
í formi fréttatilkynningar, —
hrökk ég þá við og mér rann
blóðið til skyldunnar.
I öllu því sýningaflóði, sem
höfuðborgarsvæðið býr við árið
um kring vilja því miður ýmsir
merkir sýningarviðburðir hrein-
lega týnast og þá einkum ef lítill
hávaði er í kringum þá og sýn-
ingarnar settar upp yfir sumar-
mánuðina. Sýningar eru yfirleitt
vel auglýstar í fréttum fjölmiðla
í upphafi þeirra en svo er stund-
um úti um þátt fjölmiðla um leið.
Nú veit ég fátt um aðsóknina á
umrædda sýningu en hún var
harla lítil þau skipti er mig bar
þar að en sýningin mun þó ekki
týnast með öllu þótt fjölmiðlar
væru hér ekki með á nótum því
að gefin var út vönduð sýn-
ingarskrá með greinargóðu yfir-
liti um æviferil Sigurðar eftir
Ole Villumsen Krog silfurfræð-
ing frá Danmörku.
Öll þykir mér þessi sýning hin
merkilegasta og hún kemur
miklu fleirum við en einungis
fagmönnum í iðninni því að hún
er merk heimild um listrænt
upplag íslendinga á öldum áður.
Hún vekur einnig upp brennandi
spurningu þess efnis, hvenær
hafist verður handa um að koma
upp skipulögðu listiðnaðarsafni á
Islandi, — slíkt safn gæti t.d.
fyrst um sinn verið sérstök deild
í Þjóðminjasafninu, sem er aut-
ugt af gömlum listiðnaðarmun-
um. Það er mikilvægt að íslenzk-
ur listiðnaður eignist öflugan
bakhjarl, þar sem væri sterk og
Bikar með loki.
ingarskrá, að það sé þeirri rit-
gerð að þakka að við kunnum enn
í dag full skil á logagyll-
ingaraðferð 18. aldar, og jafn-
framt segir þar, að íslenzk
gullsmíðahefð eigi rætur að
rekja aftur til miðalda. — Sig-
urður hélt verkstæði í iðngrein
sinni, fyrst í leiguhúsnæði og
hafði þá þegar í vinnu tvo sveina
og einn lærling. En seinna flutt-
ist hann í eigið húsnæði við Öst-
ergade, sem var á horni þeirrar
götu og Interstræde sem var
öngstræti samhliða Brimar-
hólmi. Þar hafði hann í vinnu
þrjá sveina og fjóra lærlinga og
var verkstæðið hið næst stærsta
sinnar tegundar í Kaupmanna-
höfn. Meðal lærlinga hans var
m.a. Ari Thorvaldsen föðurbróðir
Bertels myndhöggvara. Sigurður
var og um 17 ára skeið formaður
í iðnfélagi gullsmiða í K.höfn.
„Það var þannig mikilhæfur,
virtur og efnaður iðnmeistari
sem gat haldið uppi risnu á
heimili sínu fyrir íslenzka vini og
vandamenn, sem gegndu háum
embættum á Islandi og voru
jafnframt viðskiptavinir með góð
fjárráð. Af bréfaskriftum Sig-
urðar má ráða að heimili hans
hafi í raun réttri verið íslenzkt
menningarsetur í Kaupmanna-
höfn. Hjá honum bjó Skúli
Magnússon þegar hann á fjöl-
mörgum ferðum sínum (þær
urðu 18 talsins frá 1749—1779)
dvaldist í K.höfn til að tala máli
landa sinna við konung. Lárus
Jónsson Snefjeld stúdent, bróðir
séra Hallgríms Jónssonar í Görð-
um á Akranesi, fékk inni hjá Sig-
urði þegar hann var rekinn af
Garði (þ.e. stúdentagarði háskól-
ans í K.höfn).
Trúhneigð og mannbótahugur
Sigurðar og Péturs bróður hans
(sýslumanns á Austurlandi)
kemur glöggt fram í útgáfu
þeirra á sálmabók á íslenzku er
út kom 1746 „... ad Forlagi
Brædranna Sigurdar og Pjeturs
Þorstenssona". Áhugi þeirra á
ætt sinni og sögu hennar (en þeir
voru meðal best ættuðu manna á
íslandi og m.a. afkomendur Guð-
brandar biskups Þorlákssonar)
varð til þess að Hannes biskup
Finnsson sem var, ásamt Bjarna
Pálssyni landlækni, Ólafi Stef-
ánssyni stiftamtmanni og Magn-
úsi Stephensen konferensráði,
meðal nánustu vina Sigurðar, tók
saman ættartölu þeirra 1776.
í ÞJÓÐMINJASAFNI
lifandi stofnun er ynni að fram-
gangi listiðnaðar hérlendis.
— Sigurður Þorsteinsson gull-
smiður var einn hinn virtasti at-
hafnamaður í gull- og silf-
ursmíðafaginu í Kaupmanna-
höfn um sína daga og maður skil-
ur það vel er gripirnir á sýning-
unni eru skoðaðir því að þeir eru
hver öðrum fegurri. Sigurður
mun hafa gengið hefðbundnar
leiðir í faginu og gert það mjög
vel enda hafði hann til að bera
yfirgripsmikla þekkingu á tækni-
sviðinu. Hann skrifaði m.a. í
leiðbeiningarskyni til landa
sinna ritgerð í fyrsta árgang
Lærdómslistafélagsins 1781.
„Um Gyllingu, sem skal vera góð
og varanleg" segir svo í sýn-
Oblátudósir
Loks gáfu bræðurnir út árið 1795
ritið „... Thorsten Sivertsen
Slægt og Levnet".
— Grundvöllurinn undir starf-
semi Sigurðar út á við var fram-
leiðsla verkstæðisins fyrir hirð-
ina, aðalinn, kirkjuna og borg-
arastétt Kaupmannahafnar, svo
og ættingja, vandamenn og vini
meðal embættismanna á Islandi.
Af verkum hans er nú kunnugt
um einar gulldósir og á þriðja
hundrað silfurmuni, en þar af
eru um 50 í íslenzkum kirkjum,
íslenzkum söfnum og í eigu ein-
staklinga, sem enn í dag varð-
veita það sem forfeður þeirra
keyptu af landa sínum, hinum
virta gullsmið í Kaupmannahöfn.
Flestir bestu gripirnir eru varð-
Að vitkast, þrosk-
ast og læra í skóla
Skólastofan
llolundur: Ingvar Sigurgeirsson
Útgefandi: Iðunn
Ritroð Kennaraháskóla íslands
og lóunnar 1981.
Það hefur ekki farið framhjá
neinum, sem hefur haft afskipti af
skólakerfinu á síðustu árum, að
þar hafa átt sér stað breytingar,
sumar all miklar. Nýjar kennslu-
bækur hafa verið upp teknar í stað
gamalla, kennsluhættir hafa
breytt um svip. Nú virðast kenn-
arar leggja meira upp úr því að
umgangast nemendur sína, kynn-
ast þeim og skilja þarfir þeirra og
vilja, en áður var. Sá siður hefur
verið á undanhaldi, að kennarar
yfirheyrðu nemendur, ávítuðu þá,
ef þeir kunnu ekki, en hrósuðu
þeim, ef þeir kunnu. Skólar hafa
orðið ögn öðruvísi staðir, en áður
var. Þannig hefur þetta að
minnsta kosti átt að líta út. -
Þótt breytingar hafi átt sér
stað, þá hefur vart orðið nein
bylting. Það er komin hefð í
íslenzka skóla, og það er ekki létt
verk að breyta henni og tekur
nokkurn tíma. Eitt er, sem mér
hefur fundizt nokkuð sérkennilegt
við þessar breytingar. Það hefur
oft verið eriftt að átta sig á
aðstæðunum, sem liggja til breyt-
inganna og það hefur stundum
verið erfitt að fá aðgang að
opinberum gögnum, sem ættu þó
að yera öllum þeimil. Þannig hygg
ég, að hafi verið farið um þá
breytingu, sem kom með sam-
ræmdu grunnskólaprófi, þegar
einkunnakvarðinn og hlutföll
nemendahópsins á honum voru
ákvörðuð fyrirfram. Ákvörðun um
þetta var tilkynnt frá ráðuneyti
Bókmenntir
eftir GUÐMUND
H. FRÍMANNSSON
um haustið, skýringalítið eða
skýringalaust, og síðan dundi
þetta yfir skóla landsins um vorið,
og kennarar kunnu lítil eða engin
skil á því sem var að gerast. í
þeirri bók, sem hér er til umræðu,
er greint frá breytingum, sem
orðið hafa og eru að ganga yfir, á
skipulagningu starfs í skólastof-
um í grunnskóla, hvernig horfið er
frá þeirri reglu, að nemandinn
sitji við eigið borð og vinni sína
vinnu þar og hlýði á kennarann,
þegar svo ber undir. Þegar ég hóf
að iesa þessa bók, vonaðist ég eftir
því að finna þar ástæður fyrir því,
hvers vegna bæri að hverfa frá
þeirri reglu, sem ríkt hefur, og
taka upp nýja skipan.
Áður en reynt verður að meta,
hvort höfundi takist að sannfæra
efasemdarmenn, þá er ástæða til
að fara nokkrum orðum um efni
bókarinnar.
Markmið þessarar bókar er að
lýsa því, sem nefnt hefur verið
„opin“ skólastofa. Höfundur við-
urkennir, að þetta sé vandræðaleg
nafngift, svo að ekki sé meira sagt.
Sjálfur leggur hann til orðið
„valstofa". (Bls. 14.) Ég skal játa,
að mér‘ finnst það litlu betra, en
það gefur þó betri hugmynd um,
hvað hér um ræðir. Það, sem
gerist við breytinguna úr hefð-
bundinni skólastofu í „opna“, er,
að nemendum er gefinn kostur á
að velja sér verkefni í miklu
ríkara mæli, en nú er í hefðbund-
inni skipan. Við þessa breytingu
gerist tvennt til viðbótar í valinu.
Nemendur hætta að sitja við eigin
borð í skipulegum röðum, eins og
tíðkazt hefur, en stofunni er skipt
í svæði, og á hverju svæði fást
nemendur við tiltekin verkefni: á
einum stað er föndrað, öðrum
lesið, enn öðrum fengizt við nátt-
úrufræði og á fjórða staðnum
fræðast þeir um samfélagsfræði
og móðurmál. Stundum eru þessi
svæði hólfuð af með léttum skil-
rúmum, en það er ekki nauðsyn-
legt. Hugmyndin er síðan sú, að
nemendur velji sér verkefni og
dreifist eftir vali sínu um stofuna.
Hin breytingin er sú, að stunda-
skrá verður óregluleg og ræðst að
miklu eða mestu leyti af því, hve
langan tíma tekur að vinna verk-
efnin. Þó hafa nemendur ekki
ótakmarkaðan tíma til að vinna
hvert verkefni. Hann takmarkast
af samkomulagi kennara og nem
enda. Það er ástæða til að nefna
eitt enn. Þegar nemendur hafa
lokið tilteknu verkefni, þá kynna
þeir niðurstöður verkefnisins fyrir
öðrum nemendum og kennara með
þeim hætti, sem þeir kjósa: með
myndasýningu, fyrirlestri eða öðr-
um hætti, sem þeim dettur í hug.
í þessari bók er mikið af góðum
ábendingum og ráðleggingum til
þeirra kennara, sem vilja breyta
kennslu sinni og stefna að
„opinni" kennslustofu. Það er
mjög greinilegt, að höfundur hef-
ur prófað þessa kennslutilhögun
sjálfur og lcitað upplýsinga hjá
þeim, sem það hafa gert. Það má
því hafa af bókinni umtalsvert
gagn, jafnvel þótt menn séu henni
ósammála í grundvallaratriðum.