Morgunblaðið - 09.02.1982, Blaðsíða 13

MORGÚNBLAfJJÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1982
13
og að sjálfsögðu orðið gamal-
dags, en í gerð vel unnið. Næst
að aldri er G. Suite, eftir Þorkel
Sigurbjörnsson, skemmtilegt
verk, einfalt í formi og samið
1975.
Tveggja ára verk eftir Karó-
línu, In vultu solis, er einkenni-
lega fátækt verk, að mestu
stuttar tóntiltektir, frá einum
upp í nokkra tóna og með þögn-
um á milli, svo að framhald
verksins er stöðugt rofið, eins
og það sé hugsað sem röð af
sjálfstæðum „kadensum". Nýj-
asta verkið er Teikn eftir Askel
Másson, samið á þessu ári. Að
gerð er verkið áþekkt verki
Karólínu, en ekki eins sundur-
slitið. Það sem skiljanlega ein-
kennir verk Karólínu og Askels
eru akademísk vinnubrögð, sem
þau hafa ekki enn slitið sig und-
an.
Nútímaleiki slíkra vinnu-
bragða er fyrir löngu liðinn svo
að þau nægja ekki ein. Svo
nefnt sé dæmi um notkun
„kvarttóna", má nefna að kvart-
tónapíanó var smíðað í Berlín
1892 og Aloys Haba hefur samið
mikið af kvarttónatónlist og
meðal annars óperu (Móðirin),
er uppfærð var í Munchen 1931.
Þessi ellimörk nútímatónlistar
sjást best á því verki sem tón-
leikum þessum lauk með. Önnur
fiðlusónatan, eftir Béla Bartok,
er samin 1921 til ’22 og að því
leyti til merkiieg, að þetta verk
er nokkurs kona stefnuyfirlýs-
ing frá hendi tónskáldsins og
má þar heyra stórkostlega spá
um framtíðarþróun tóniistar í
heiminum. Þeir sem báru hita
og þunga þessara tónleika voru
Guðný Guðmundsdóttir og
Halldór Haraldsson. Báðum
lætur það vel að flytja tuttug-
ustu aldar tónlist og var flutn-
ingur þeirra á sprettum mjög
góður, einkum þar sem á reyndi,
eins og í Béla Bartok, þó ekki
slægi neista af stálinu í þetta
sinn.
Karc Willoch leiðlogi Hægri flokksins
í Noregi.
Hægri flokkur-
inn lofar skatta-
lækkunum
Osló. Frá Jan Krik Laure,
fréltamanni Morgunbladsins.
FORMAÐUR Hægri flokksins í Nor
egi hefur nú lofað ein.s milljarða króna
skattalækkunum á næsta ári. Hins
vegar hefur fjármálaráðherrann, Rolf
Prestshus, sem einnig tilheyrir Hægri
flokknum, ekki viljað staðfesta þá tölu.
Upprunalega lofaði Hægri flokk-
urinn kjósendum sínum skattalækk-
unum að upphæð 7 milljörðum
norskra króna fram til ársins 1985.
Hins vegar varð áfallið, er Káre
Willoch gekk út, svo mikið að ekki
varð unnt að standa við loforðið. Nú
eru Hægri menn aftur á móti komn-
ir á kreik á ný og lofa skattalækkun-
um. Að þessu sinni er þó farið var-
legar í hlutina.
Talið er að loforðið um skatta-
lækkanir sé sett fram sem eins kon-
ar sárabót fyrir vonsvikna kjósendur
flokksins. „Skattalækkanir munu
verða, en hversu miklar vitum við
ekki enn“ sagði fjármálaráðherrann
og bar til baka loforð formannsins.
Kvikmyndahátíö ’82
Járnmaðurinn
Járnmaðurinn með kross soðinn saman í Gdansk-skipasmíðastöðinni.
Kvikmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
JÁRNMAÐURINN
REGNBOGINN
Nafn á frummáli: Czlowiek z Zelaza.
Stjórn: Andrzej Wajda.
Handrit: Alexander SciborRylski.
Kvikmyndataka: Edward Klosinski.
Tónlist: Andrzej Korzynski.
Sýningartími: 140 mínútur.
Hvernig er hægt að dást að ríki
sem stjórnað er af elliheimili? Þar
sem efnahagurinn er slíkur að þrjár
fjölskyldur sameinast gjarnan um
einn Trabant og búa þar að auki
saman í þriggja/fjögurra herbergja
íbúð? Hvernig geta norðurlandabúar,
sem þurfa ekki annað en dýfa penna
í blek til að koma hugsun sinni á
framfæri, skilið samfélag þar sem
vanhugsuð setning á pappír getur
þýtt fangelsisvist? Ég held við fáum
seint skilið slíka þjóðfélagsgerð.
Hins vegar hljótum við að skilja að
fólk sem býr við fyrrgreint helsi líti
til okkar með virðingu og aðdáun.
Þess vegna kom okkur ekki á óvart er
verkamenn í Póllandi hópuðu sig
saman í verkalýðsfélagið Solidarnosc
og lýstu yfir að þeir krefðust svip-
aðra réttinda og félagar þeirra á
Norðurlöndum. Þessi réttindi þykja
okkur svo eðlileg að við erum máski
löngu búin að gleyma tilvist þeirra og
tilurð. í blásakleysi héldum við að
jafn sjálfsagðar kröfur og Solidarn-
osc lagði fram á hendur stjórnvöld-
um myndu með tíð og tíma hljóta
samþykki. Við vitum öll hvað gerðist.
I nýjustu mynd Pólverjans Andrz-
ej Wajda „Czlowiek z Zelaza“ er fjall-
að um baráttu landa hans fyrir eðli-
legum mannréttindum. Við sjáum
hvernig verkamenn skipasmíða-
stöðvarinnar í Gdansk hefja á loft
hvít og rauð og blá blóm til merkis
um það lýðræði sem þeir vilja að
blómstri í hinu pólska samfélagi. Við
sjáum líka gegnum eldri frétta-
myndir hvernig T-57-skriðdrekar
stórabróður tættu sundur með
skriðbeltunum hin marglitu blóm er
eitt sinn voru borin út á götur Búda
pest. En Andrzej Wajda lætur ekki
nægja í „Czlowied z Zelaza“ að
bregða upp svipmyndum af barátt-
unni við skriðbeltin. Hann skýrir
hvers vegna fór sem fór í Póllandi.
Þannig lýsir hann í einu atriði mynd-
arinnar hvernig hin pólska þjóðfé-
lagsgerð bregst við ögrun: Agnieszku
heitir stúlka ung og fögur. Hún starf-
ar sem kvikmyndastjóri hjá pólska
sjónvarpinu. Agnieszku mætir dag
einn hjá yfirmanninum og biður um
filmur og tökuvél; hún hafi í hyggju
að gera örstutta heimildarkvikmynd
um verkamann, Birnu að nafni, sem
fallið hafði í óeirðunum við skipa-
smíðastöðina í Gdansk. Yfirmaður-
inn bregst ókvæða við þessari bón og
hrifsar af Agnieszu fréttamanna-
passann en tilkynnir um leið að héð-
an í frá sé hún svipt öllum réttindum
sem fréttamaður. Hún muni aldrei
framar starfa sem kvikmynda-
gerðarmaður, hann muni sjá til þess
með einu símtali.
Ég veit ekki hvort þarf að skýra
nánar hvað hér gerðist? Ég held að
menn ættu að sjá mynd Wajda til að
skynja þá ógn sem stendur af hand-
höfum hins miðstýrða valds, þar sem
eitt símtal getur svipt manneskju til-
verurétti. Yfirmaður sjónvarpsins
var svo sem enginn óþokki. Hann var
bara varðhundur sem gelti við hall-
arhliðið. Munurinn á honum og
varðhundunum í hinu vestræna kerfi
er hinsvegar sá að þegar hann gelti
geltu allir hinir varðhundarnir um
leið. Auðvitað lenda menn hér á vest-
urlöndum í þvi að missa starf vegna
árekstra við kerfið en þá er oftast
hægt að leita á önnur mið. I hinu
miðstýrða kerfi þýðir árekstur við
valdið útskúfun.
Ég hef í þessari grein fjallað um
boðskap „Czlowied z Zelaza“ fremur
en um tæknileg atriði. Mér finnst
þau ekki skipta máli í þessari mynd.
Það skiptir raunar engu hvort kvik-
myndatakan er nákvæm eða óná-
kvæm, lýsingin listræn eða klaufaleg
eða hljóðsetningin í lagi. Ekkert af
þessu skiptir máli því hér er ekki um
kvikmynd aö ræða þar sem barist er
við formið. í „Czlowiek z Zelaza“
opnast nefnilega mannkynssagan
fyrir áhorfandanum. Myndaugað
fylgir eftir heimssögulegum viðburð-
um og áhorfandinn greinir ekki á
milli Lech Walesa og kvikm.vnda-
rgerðarmannsins Agnieszku sem að
framan var lýst. Er næsta furðulegt
að fylgjast með hvernig atburðirnir
hrífa leikarana og þeir sveiflast frá
stjórnsviði Wajda yfir á svið sögunn-
ar, eina stundina í rullunni og þá
næstu líkt og varnarlaus peð á
skákborði. Fannst mér í lok myndar-
innar ég þekkja persónulega það fólk
sem þarna barðist við að skreppa
ekki útúr hlutverkunum. Brá mér því
heldur ónotalega er vinur minn
spurði mig á leið út úr bíóinu: „Hvað
heldurðu að hafi orðið um leikar-
ana?“
Attþú
þér draum ?
Ljúft er að láta sig dreyma
og enn Ijúfara að láta þá rætast
Peir sem spila meö
í HHÍ 82 þurfa ekki aö
láta koma sér á óvart þó
jafnvel lygilegustu draumar
Vinningaskrá:
þeirra geti ræst. 9 @ 9 — 200.000- 50.000,- 1.800.000- 450.000-
Hvernig líst þér á 9 — 30.000,- 270.000-
198 — 20 000,- 3.960.000,-
aö vera meö 1.053 — 7.500,- 7.897.500,-
þegarviö drögum 27.198 — 106.074 — 1.500- 750,- 40.797.000- 79.555.500 -
út 136 milljónir
króna?
r
■•••■•■■
•••■ •••■
■■■• ••••
•••■• ••••• ••*•
•■•*•■•• ••••••■•
•■•■ ■••■ ••■•• • •••• • ••••
•■•■ •■■■ ••■•■ ••••• j
134.550
450
135.000
3.000,-
134.730.000,-
1.350.000-
136.080.000-
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLA ÍSLANDS
hefur vinninginn