Morgunblaðið - 09.02.1982, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1982
-----------. 'TTCi "
Öryggi alræðisins?
í ræðu sveitarstjóra þar sem
hann rakti byggingarsögu
íþróttamiðstöðvarinnar kemur
fram að upphaf málsins innan
hreppsnefndar hafi verið að
þann 18. apríl 1969 hafi verið
samþykkt tillaga í hreppsnefnd
um að á vegum hreppsnefndar
yrði gerð athugun á staðsetn-
ingu íþróttahúss í Borgarnesi.
Fljótlega komu upp hugmyndir
um að byggja íþróttahús í
tengslum við sundlaugina sem
hér var fyrir og að byggja yfir
sundlaugina í leiðinni, sem síðan
var ákveðið að gera.
Því má bæta hér við að áður
en bygging íþróttahúss kemst á
dagskrá hjá hreppsnefnd hefur
farið fram mikil umræða um
nauðsyn íþróttahúss meðal
ungmennafélaga og íþrótta-
iðkenda og meðal bæjarbúa. Á
þeim tíma var hér aðeins gamla
skólaíþróttahúsið, sem var mjög
lítið og fullnægði engan veginn
kröfum sem um þetta leyti komu
upp meðal íþróttafólks og að-
standenda þeirra, sérstaklega
varð frábær árangur körfu-
knattleiksstrákanna á þessum
árum, sem oftast eru nefnd sem
gullaldarár körfuknattleiksins í
Borgarnesi, kveikjan að umræð-
unni um byggingu íþróttahúss.
Árið 1973 er síðan hafist
handa við framkvæmdir og hafa
þær staðið síðan. Að vísu var
íþróttamiðstöðin tekin í notkun
árið 1978 en húsinu var ekki end-
anlega lokið fyrr en nú.
Heildarrúmmál hússins er
13.048 rúmmetrar en flatarmál
gólfflata 2860 fermetrar.
Iþróttasalurinn er 18x33 metrar
og löglegur fyrir keppni í flest-
um íþróttagreinum nema hand-
knattleik. Sundlaugin er 8xl2'A
m að stærð. Áhorfendasvæði við
íþróttasalinn eru talin rúma 550
manns, þar af um 150 í stæði en
við sundlaugina 220 manns, og
þar af um 100 í stæði.
Byggingarkostnaður hússins
er um 20,5 milljónir króna á
verðlagi dagsins í dag. Húsið er
viðurkennt sem skólamannvirki
að um 90% hluta og greiðir rík-
issjóður um 45% af byggingar-
kostnaði hússins. íþróttasjóður
tekur einhvern þátt í þessum
10%-hluta sem ekki telst skóla-
mannvirki en framlög íþrótta-
sjóðs koma löngu eftir á og
brenna upp í verðbólgunni og
koma að litlum notum í raun.
Strax í upphafi var gert ráð
fyrir að síðar yrði byggt við hús-
ið. Átti þar að vera aðstaða fyrir
baðstofu og svæði fyrir loft- og
sólböð. Einnig hefur verið hugað
að gerð útisundlaugar við húsið.
Rekstur íþróttamiðstöðvar-
innar hefur þegar sannað gildi
sitt. Með tilkomu hennar hefur
orðið bylting í æskulýðs- og
íþróttastarfi í Borgarnesi.
HBj.
Eftir Guðmund Heiðar
Frímannsson
FYRRI GREIN
Það er stundum nefnd ráð-
stjórninni í Rússlandi til hróss, að
hún sjái þegnum sínum fyrir
vinnu. Það er eitt af því sem þeir
eiga hvað erfiðast með að átta sig
á og sætta sig við á Vesturlöndum,
þegar þeir flytjast frá ættlandi
sínu, að enginn tryggir þeim at-
vinnu, þeir verða að leita hennar
sjálfir og jafnvel eiga það á hættu
að missa hana. Það er ekki einung-
is atvinnan, sem er trygg austur
þar, heldur trúa embættismenn
ríkisins, að það sjái fyrir og upp-
fylli þarfir allra landsmanna óað-
finnanlega, þar á meðal ýmis kon-
ar minnihlutahópa. Einn slíkur
hópur er lamaðir og fatlaðir.
Alexandra Loukyaenko, sem er
háttsettur embættismaður í fé-
lagsmálaráðuneyti Úkraínu, sagði
á evrópsku þingi um endurhæf-
ingu fatlaðra árið 1977: „Þegar við
veitum fötluðum félagslega aðstoð
leysum við tvennan vanda: við
tryggjum velferð þeirra og þeir
geta unnið nytsöm störf. Fatlaðir
hafa sömu grundvallarmann-
réttindi til starfs, frístunda og
menntunar og aðrir þegnarÞað
eru jafnvel til dæmi um embætt-
ismenn ráðstjórnarinnar, sem
ganga svo langt að hæfa, engir
fatlaðir séu til í Ráðstjórnarríkj-
unum. Það er rétt að skyggnast
svolítið um meðal þeirra, sem eru
fatlaðir í Ráðstjórnarríkjunumm.
(Þær upplýsingar, sem hér koma
fram, eru byggðar á grein eftir
Steven Marc Glick: Silencing the
disabled (Að þagga niður í fötluð-
um), sem birtist í tímaritinu Index
on Censorship, 5. hefti, október
1981.)
Áður en lengra er haldið, er ef
til vill rétt að huga að því, hvers
vegna það er þess virði að kynnast
kjörum fatlaðra í Ráðstjórnar-
ríkjunum. Ein ástæðan er, að upp-
lýsingarnar, sem berast þaðan,
eru mjög af skornum skammti, og
þess vegna ber að fagna hverju
því, sem birtist. Sakharof hefur
orð á þeirri ástæðu, sem mestu
skiptir, á einum stað: „Veruleiki
þessara landa (sósíalískra landa
Austur-Evrópu, innskot mitt) er
sögulegt fyrirbrigði, sem Vestur-
landabúar skilja mjög illa. Það er
ekki hægt að skilja félagsleg, hag-
ræn og menningarleg einkenni
þessa veruleika í gegnum rúðu á
ferðamannarútu eða af opinberum
pappírum." Ef hugsað er að lífi og
starfi þeirra, sem eru fatlaðir,
eins og þeir segja sjálfir frá því,
upplýsumst við um félagsleg ein-
kenni veruleikans undir ráðstjórn.
En þá kemur líka í 1 jós allt önnur
mynd en sú, sem embættismenn
ríkisins gefa. Hún er miklu nær
því, eins og Halldór Laxness orðar
það í Skeggræðum gegnum tíðina,
að í þessu mannfélagi sé „grimmd-
arfullt bófafélag að verki, ekki síð-
ur illskeytt en fasistar Þýzka-
lands; a.m.k. sama manngerðin."
Það er kannski rétt að taka fram,
að yfirvöld í Ráðstjórnarríkjunum
beita ekki útrýmingu skipulega í
viðureign sinni vð fatlaða, þeim er
ekki smalað saman og þeir teknir
af lífi unnvörpum. En þau gera
þeim flest annað til miska, sem
þeim er unnt. Hér er því bitamun-
ur en ekki fjár. Það kann því að
vera, að einhver skilji þetta þjóð-
félag ögn betur, þegar hann hefur
heyrt af því, hvernig það fer með
þá þegna sína, sem sízt geta borið
hönd fyrir höfuð sér.
Síðastliðið ár var ár fatlaðra.
Hér á landi, sem og annars staðar
á Vesturlöndum, vöktu fjölda-
margir athygli á því, sem betur
mætti fara í'atlæti við fatlað fólk.
Vakin var athygli á, að þeir eiga
erfitt með að komast út og inn í
flestar opinberar byggingar,
vegna þess að stigar liggja að
þeim, og séu til staðar lyftur til að
„Það kann að vera að
einhver skilji þetta þjóð-
félag ögn betur, þegar
hann hefur heyrt af því
hvernig það fer með þá
þegna sína, sem síst
geta borið hönd fyrir
höfuð sér.“
komast á milli hæða, þá eru þær
gjarnan svo þröngar, að inn í þær
verður ekki komizt í hjólastól. Sal-
erni á veitingastöðum eru ekki
skipulögð fyrir fatlaða. Oft fá fatl-
aðir ekki vinnu vegna vantrúar at-
vinnurekenda á því, að þeir geri
leyst störf sín af hendi, eins og
æskilegt telst. Það hefur ekki
nokkur maður haft neitt við það
að athuga, að athygli sé vakin á
því, að fatlaðir búa ekki við sömu
aðstöðu og aðrir þegnar og að tillit
þurfi að taka til þeirra, eins og
frekast er unnt.
En málið horfir öðru vísi við,
þegar menn búa ekki við lýðræð-
isskipulag, heldur alræði. Þá er
ekki lengur sjálfsagt að vekja at-
hygli á kjörum þeirra, sem ver eru
staddir, vegna þess að það er
opinber trúarsetning, að engir
menn þar hafi það slæmt, engir
fatlaðir séu til. Ef til eru félög,
sérstsaklega stofnuð til að vera
hagsmuni minnihlutahópa, þá eru
þau ógnun við ríkið, því að það ver
hagsmuni allra, og samkvæmt
kenningunni á öllum að vera borg-
ið undir ráðstjórn. Ef slíkum fé-
lögum er ekki splundrað með lög-
regluaðgerðum, þá er nánast
ómögulegt fyrir þau að koma upp-
lýsingum á framfæri um bágindi
félagsmanna sinna. Eitt lykilat-
riðið í völdum Kommúnistaflokks
Ráðstjórnarríkjanna er stjórn og
ritskoðun á öllum fjölmiðlum
landsmanna. Hann getur ráðið
því, hvaða mynd íbúarnir gera sér
af ástandinu í landinu. Og þar sem
flokkurinn telur það sjálfsögð
fyrirfram gefin sannindi, að engir
hagsmunir geti brotið í bága við
hagsmuni flokksins, þá bannar
hann allar upplýsingar, sem falla
ekki að opinberum fyrirmælum.
Þeir, sem hafa aðra sögu að segja,
verða því að fara aðrar leiðir, gefa
út rit ólöglega í landinu eða leita á
náðir erlendra fréttastofnana.
Lýðræði Vesturlanda er stundum
eina von þegna ráðstjórnarinnar.
Þrír fatlaðir ofurhugar í Ráð-
stjórnarríkjunum stofnuðu and-
ófshóp fatlaðra 20. maí 1978. Þeir
heita: Jurí Kiselev, Valeri Fefelov
og Fæzulla Kusænov. Þeir eru all-
ir fatlaðir. Jurí Kiselev missti
báða fæturna i vinnuslysi árið
1949. Valeri Fefelov er algerlega
lamaður á fótum eftir vinnuslys.
Fæzulla Kusænov er algerlega
lamaður frá mitti, eftir að bak
hans brotnaði. Markmiðin með
stofnun hópsins eru þrjú. I fyrsta
lagi að safna og dreifa upplýsing-
um um fatlaða í Ráðstjórnarríkj-
unum. í öðru lagi að fara fram á
bætt félagslegt öryggi í Ráð-
stjórnarríkjunum. Ef það tækist
ekki, að höfða þá til almennings-
álitsins í veröldinni. I þriðja lagi
að stofna til sambands við
alþjóðastofnanir fatlaðra. Þessum
hóp hefur tekizt að gefa út, ólög-
lega eins og gefur að skilja, tíu
tölublöð af upplýsingariti, alls um
300 síður, þar sem safnað er sam-
an upplýsingum um kjör fatlaðra.
Fyrir 150 árum síðan sagði Al-
exis de Tocquevillé í gagnrýni
sinni á lýðræðið: „Nú um stundir á
kúgaður borgari einungis eina leið
til að verja sig: hann getur skotið
máli sínu til þjóðarinnar, og ef
hún daufheyrist, þá til mannkyns-
ins alls. Blöðin veita honum eina
tækifærið til að gera þetta.“ Þótt
blöðin og aðrir fjölmiðlar í lýð-
ræðisríkjum bregðist stundum
skyldum sínum, þá er rétt að allir
taki eftir því, að þau eru oft ekki
einungis eina von þegna þeirra
gegn eigin yfirvöldum, heldur eru
þau eina von allra þeirra, sem
þurfa að þola alræði. Aðra leið
eiga þeir ekki. Þess vegna ber
okkur að leggja við hlustirnar,
þegar þeir lýsa kjörum sínum. Það
er þeirra von.

6 LETTAR CATUR
B/ERil
Hefur sölufólk Sunnudagsgátunnar
komið til þín?
Ef svo er ekki þá geturðu átt von á því hvenær
sem er. Og ef svo ólíklega færi að
þú hittir ekki sölufölk okkar - þá er að fara á
næsta sölustað - þeir eru
fjölmargir - allir merktir.
KOR
LANGHOLTSKIRKJU
Sölufólk okkar er flest úr íþróttafélögunum og
sölulaun þess renna þeint í félagssjóð.
Sláið margar flugur í einu höggi - takið þátt i
skemmtilegum leik þar sem þiö getið unnið
stóran vinning - styrkið kórinn til áfram-
haldandi öflugs menningarstarfs - og styðjið
félagsstarfsemi hverfisinsog bæjarfélagsins..