Morgunblaðið - 06.11.1985, Blaðsíða 43

MOBGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER1986
43
ingavegi og voru komnir aftur
niður í byggð innan fárra klukku-
stunda. Niðurstaða þessara er-
lendu manna, sem birt er í ramma
með síðari grein doktors Andrésar,
verður honum tilefni eftirfarandi
orða:
„Þrír bandarískir beitarsérfræð-
ingar skoðuðu gróður á Gríms-
tunguheiði nú í ágúst. Þeim blöskr-
aði mjög hinar miklu og augljósu
gróðurskemmdir og blinda þeirra
bænda sem neita að viðurkenna
og taka á þessum beitarstjórnar-
vanda."
Það er svo sem ekkert verið að
draga úr alhæfingunni — „þeir
skoðuðu gróður á Grímstungu-
heiði“ á örstuttri stundu. Það er
heldur ekki verið að draga úr
kynningunni á hinum vondu
mönnum í Sveinsstaðahreppi, eða
hvaðan skyldu þeir hafa haft
upplýsingar um blindu bændanna?
Ekki er nóg að flestum ráðum sé
beitt til að kynna íslensku þjóðinni
hve miklir landníðingar bændur í
Sveinsstaðahreppi eru að mati
landgræðslumanna — nú skyldi
það líka kynnt í löndum Ameríku.
Aðferðin sem beitt var þegar álit
hinna erlendu sérfræðinga varð
til, kemur fram í rammagreininni
áðurnefndu. Þar segir:
„Skortur á viðmiðun veldur erf-
iðleikum við dóm á ástandi svæðis-
ins þar sem hæfilega beitt eða
friðuð svæði eru ekki í næsta ná-
grenni. Beitartilraunasvæðið á
Auðkúluheiði, í um 15 km fjarlægð,
gefur samt sem áður kost á ein-
hverjum samanburði."
Skyldu þessir erlendu menn hafa
vitað að Grímstunguheiði er ekki
bara lítill blettur 15 km vestur
frá beitarhólfunum á Auðkúlu-
heiði heldur heiðarflæmi, allt að
7000 hektarar að stærð? Fyrir utan
Stórasand, en með hluta Forsælu-
dalskvísla, sem er sama upprekstr-
arlandið, telst mér til að þessi
heiðalönd séu mikið á tíunda þús-
und hektarar. Hvar skyldi svo sá
blettur vera við veginn á Grims-
tunguheiði sem er 15 km frá beit-
arhólfunum á Auðkúluheiði? Hver
sem hefur kort í fórum sínum og
þekkir til staðhátta getur fundið
að hann er nokkrum metrum frá
lembingarhólfinu sem áður er
minnst á og lengst hefur verið
notað.
Manni hlýtur að verða fyrir að
spyrja: Hvað þekktu hinir erlendu
sérfræðingar til stærðar og fjöl-
breytni Grímstunguheiðar? Skorti
ekki eitthvað á þekkingu þeirra á
þeim mönnum sem þeir nutu leið-
sagnar hjá inn á heiðina? Óraði
þá fyrir því hvernig álit þeirra
yrði notað þegar þeir væru farnir
af landi brott?
Uppljóstrun útlendinganna um
staðarval til þeirrar athugunar
sem gerð var í ferðinni sýnir í
hnotskurn þann gráa leik sem leik-
inn hefur verið á undanförnum
árum. Kunnugir, og þó enn fremur
ókunnugir, hafa látið sér nægja
að fara bílveginn sem liggur um
heiðina þar sem hún er eina hæst
og þurrlendust, þar sem nær öllu
sauðfé er sleppt á vorin, birta síðan
álit sitt um ástand heiðarinnar og
fegra síst en láta í veðri vaka að
svona líti heiðin yfirleitt út. Það
er hins vegar áberandi þegar talað
er við menn hér í upprekstrarfé-
laginu að þeir sem lengstan sam-
anburð hafa, þeir sem hafa farið
í göngur í 40-50 ár, telja að fremri
(innri) hluti heiðarinnar hafi gróið
verulega upp á þeim tíma sem
þeir hafa haft kynni af heiðinni.
Þeir sjá ekki ofnýtingu á heiðinni,
fremur en kindurnar sem þrífast
þar betur en í meðallagi, ef frá er
talið svæði umhverfis lembingar-
hólfið áðurnefnda og landræma
sunnan heiðargirðingarinnar.
Athyglisvert er að nú finnst fé í
göngum víðs vegar um Stórasand
og farið er að leita Sandinn allan
meira og minna því annað er ekki
forsvaranlegt, a.m.k. ef veðrátta
er mild um gangnaleytið. Fyrir um
30-40 árum voru stórir flákar af
Sandinum ekki leitaðir — það þótti
tilgangslaust því þar væri ekki fé.
A undanförnum árum hefur
óspart verið hampað framan í
alþjóð myndum og fleiri upplýs-
ingum sem hafa átt að sýna hversu
herfilega bændur færu með landið.
Eru þá myndírnar gjarnan teknar
þar sem fénaður safnast sérstak-
lega saman en síðan beitt villandi
alhæfingum til að fá fólk til að
trúa því að þær séu dæmigerðar
fyrir stór afréttarlönd. í átt við
þessa iðju er samlíking þeirra
Sveins Runólfssonar og Andrésar
Arnalds á Grímstunguheiði og
horhólfunum á Auðkúluheiði.
í síðari grein sinni hvetur doktor
Andrés bændur almennt til að
skoða beitartilraunir og upp-
græðsluframkvæmdir á Auðkúlu-
heiði. Ég vil taka undir þessi orð
doktorsins. Ég beið reyndar ekki
eftir bændaförinni sem fram fór
3. september, heldur fór við fyrsta
tækifæri, einkum til að sjá það
land sem sagt er líta út að gróður-
fari heldur skár en Grímstungu-
heiði en gefur af sér horkjöt meðan
Grímstunguheiði gefur meira en
meðaldilka á húnvetnskan mæli-
kvarða. Skemmst er frá því að
segja að eftir að hafa skoðað hor-
hólfið teldi ég það samviskusök að
hafa þar nokkra skepnu eins og
það leit út í lok ágústmánaðar ef
ekki kæmi til vísindalegur tilgang-
ur. Þótt nú sé lokið beitartilraun-
um í hólfunum á Auðkúluheiði,
eftir því sem upplýst er, verður
þar til sýnis næstu árin svo gjör-
skemmt land að ég hef aldrei séð
eins útleikinn álíka stóran blett
þar sem fénaður hefur frjálsa
umferð. Ég undrast þá óskamm-
feilni sem þarf til að líkja þessu
við nokkurt afréttarland
En það er fleira sem hægt er
að virða fyrir sér á Auðkúluheiði
en gjörspilltan gróður og van-
haldið sauðfé horholfsins fræga.
Þar blasir einnig við hvernig
sinnuflókakenningin er í fram-
kvæmd þótt við verðum eflaust að
bíða í nokkur ár eftir lokaniður-
stöðunni, eða e.t.v. forðar virkjun-
arlónið okkur frá að horfa á niður-
stöðuna. Éinnig eru þarna á döf-
inni uppgræðsluframkvæmdir á
ógirtu landi. Þar getur að líta
framkvæmdir sem eru í samræmi
við störf og stefnu íslenskra bænda
í hundrað ár. Sú íslensk atvinnu-
stétt sem öðrum fremur hefur
fórnað sér til að skila eftirkomend-
unum betra landi, hóflega nýttu,
ræktuðu íslandi, hefur aldrei
stefnt að því að „éta upp höfuðstól
framtíðar sinnar," eins og dokt-
ornum þóknast að lýsa því með
sinni „hógværð". Það hefur verið
háttur íslenskra bænda að snúast
við vandanum þar sem hann er, án
villandi alhæfinga til að koma
höggi á þá sem vilja finna meðal-
veginn og varðveita bæði gróður
og mannlíf.
Það er umhugsunarvert hvern
vitnisburð það ber réttlætiskennd
doktors Andrésar að hann tekur á
sig krók til að senda tóninn þeim
sveitungum mínum tveimur, sem
ráku hross sín á Haukagilsheiði í
byrjun ágústmánaðar í sumar, af
því að það hefur verið haft eftir
þeim í blaðaviðtali að þeir væru
ekki landlausir menn. Veit doktor-
inn ekki að góðir bændur miða
stærð búa sinna við að heimalönd
dugi vel til beitar fyrir bústofninn
utan afréttartíma? Þeir miða við
að heimalöndin nái að spretta um
afréttartímann svo að þau þoli það
álag sem á þeim er allt að 5/6
hlutum ársins. Skyldi doktor
Andrés vita að í hinum góðu lönd-
um þessara tveggja bænda í
Sveinsstaðahreppi gengur mikill
fjöldi fénaðar sem ýmsir eiga,
meðal annars úr Áshreppi, án þess
að landeigendur hafi tekið þar
nokkurt gjald fyrir. En þegar þeir
félagar reka nokkra tugi hrossa á
heiði og hyggjast þar með nýta
hlut jarða sinna í heiðinni eru
þeirra hross umsvifalaust rekin til
byggða aftur af mönnum sem eiga
sauðfé í þúsundatali á heiðunum í
allt að helmingi lengri tíma en
hrossunum var ætlað að vera þar.
Jafnframt voru svo annarra hross
sem ofan rákust aftur rekin til
heiðar. Þó að svona aðfarir sam-
rýmist, að því er virðist, réttlætis-
kennd doktorsins, væri fróðlegt að
kynnast því hvort svo er um allan
almenning í landinu.
Er Helja tíl?
eftir séra Jón
Habets
Er Helja til?
Má ég spyrja um það, eða er
betra að stinga höfðinu í sandinn
eins og strútur? í guðspjalli ræðir
um „helvíti, þar sem ormarnir
ekki deyja og eldurinn ekki
slokknar". Nú virðist, sem margir
kristnir menn trúi ekki, að helviti
sé til. Heyrum þá, hvernig þeir
rökstyðja sannfæringu sína. Þeir
spyrja t.d.: Er Guð ekki kærleiki?
Vér eigum að játa það, því að Bibl-
ían sjálf, þ.e. Jóhannes postuli,
segir það. Þeir halda áfram: Elsk-
ar Guð þá menn ekki meira en
móðir börn sín? Vér eigum líka að
játa það. Þá kemur það, sem þeir
telja sönnun, að helvíti sé ekki til.
Þeir leiða rök að því, að móðir
myndi ekki fyrirdæma börn sín að
eilífu. Þá mun Guð því síður gera
það. Rökin virðast óræk. En er það
víst? Það er ljóst, að spurningin er
mikilvæg, því að örlög vor eftir
dauðann eru í veði.
Sjáum þá fyrst, hvort Biblían
gefi skýringu. Finnum vér t.d.
slíka texta í bókum Gamla testa-
mentisins? Jú. Spámaðurinn Jes-
aja talar þegar um dóm hins efsta
dags. Hann segir (66,24): „Þeir
munu ganga út og sjá hræ þeirra
manna, er rofið hafa trú við mig.
Því að ormur þeirra mun ekki
deyja og eldur þeirra ekki slokkna,
og þeir munu viðurstyggð vera
öllu holdi."
í Daníelsbók segir (12,2): „Og
margir þeirra, sem sofa í dufti
jarðarinnar munu upp vakna,
sumir til eilífs lífs, sumir til
smánar, til eilífrar andstyggðar."
Og í Júdítarbók segir ennfremur
(16,18): „Vei þeim þjóðum, sem
rísa gegn kyni mínu. Drottinn,
hinn alvaldi mun refsa þeim á
dómsdegi, er hann hleypir eldi og
ormum í hold þeirra svo að þeir
æpi af kvölum að eilífu." En ef til
vill tökum vér texta Gamla testa-
mentisins ekki svo alvarlega og
viljum heldur heyra, hvað Nýja
testamentið segir. Hvað segir Jes-
ús sjálfur eða postularnir um hel-
víti? Textarnir eru of margir til
þess að hægt sé að vitna til allra. í
Matteusarguðspjalli segir Jesús í
sex textum að í helvíti sé grátur
og gnístran tanna, t.d. í 13,41.42:
„Mannssonurinn mun senda engla
sína og þeir munu safna úr ríki
hans öllum, sem hneykslun og
ranglæti fremja, og kasta þeim í
eldsofninn. Þar verður grátur og
gnístran tanna.“ Jesús talar þrisv-
ar um myrkur í helvíti, t.d. í
dæmisögunni um talenturnar.
Hann segir (Mt. 25,30): Rekið
þennan ónýta þjón út í ystu myrk-
ur.“ Jesús segir ennfremur (Mk.
9,43—47): „Betra er þér handar-
vana inn að ganga til lífsins ...
betra er þér höltum inn að ganga
til lífsins ... betra er þér eineygð-
um inn að ganga í Guðs ríki en
hafa báðar hendur, eða hafa báða
fætur og hafa bæði augu og verða
kastað í helvíti."
Opinberun Jóhannesar talar um
díki elds og brennisteins, þar sem
„dýrið og falsspámaðurinn munu
kvaldir verða dag og nótt um aldir
alda“. (20,10). Hann segir einnig
(1,8): „Én fyrir hugdeiga og van-
trúaða og viðurstyggilega og
manndrápara og frillulífsmenn og
töframenn, skurðgoðadýrkendur
og alla lygara er staður búinn í
Séra Jón Habets
„Hvað er þá helvíti? í
stuttu máli getum vér
sagt: Helvíti er þjáning
sálar, sem hafnar þrá-
kelknislega Guði, þó
hún viti og kenni, að
Guð sé nauðsynlegur
fyrir hamingju sína.
Hvernig er það mögu-
legt? Hvers vegna þolir
Guð það? Svariö virðist
kannski þverstætt. Guð
umber það, því Hann er
kærleikur og þvingun er
á móti kærleika.“
díkinu, sem logar af eldi og
brennisteini. Það er hinn annar
dauði.“
Páll postuli talar ekki öðruvísi.
Hann segir t.d. (Fl. 3,18—19):
„Margir breyta eins og óvinir
kross Krists. Afdrif þeirra er glöt-
un.“ Síðara bréf til Þessaloníkam-
anna segir (1,9): „Jesús kemur í
logandi eldi og lætur hegningu
koma yfir þá... sem hlýða ekki
fagnaðarerindinu um Drottin vorn
Jesú. Þeir munu sæta hegningu,
eilífri glötun, fjarri augliti Drott-
ins, og fjarri dýrð hans og mætti,
á þeim degi, er hann kemur..."
Nú er mögulegt að hugsa sér, að
vér skiljum textana ekki, svo sem
vera ber. Þá er spurningin: hver er
þá opinber útskýring kirkjunnar?
Hvað segir hún um tilveru heljar?
í trúarjátningu þeirri, sem kennd
er við Aþanasíus og talin er vera
kannski frá fjórðu öld, segir: „Við
endurkomu hans (Jesú) munu allir
menn rísa upp með líkömum sín-
um, og þeir sem gott hafa gert
munu ganga inn til eilífs lífs, en
þeir sem illt hafa gert, í eilífan
eld.“ Fjórða Laternanska Kirkju-
þingið (1215) segir svo: Allir menn
munu rísa upp í líkömum sínum,
til að fá, samkvæmt góðum eða
illum verkum sínum, þessir með
djöflinum eilífa refsingu, en hinir
með Kristi eilífa dýrð. Trúarfélag
kaþólsku kirkjunnar í Róm full-
yrti líka í bréfinu frá 1979 að eilíf
refsing fyrir syndara sé til.
Vér sjáum, að kirkjan er sam-
mála Biblíunni um að helvíti sé til.
En getum vér einnig sagt, hvað
helja er? Ég held það. Fyrst og
fremst er það nauðsynlegt, ^ð vér
reynum ekki að skilja Guð, sál og
helvíti með ímyndunarafli. Vér
getum ekki það, sem ekki er hlut-
stætt, heldur andlegt eða yfirnátt-
úrulegt, greint með augum, eyr-
um, né höndum. Heimspekingar
fyrir Krist, eins og Plato og
Aristoteles vissu það þegar vel. Ef
Biblían eða vér sjálfir notum þó
ímynd, myndir eða persónugerv-
ingu sem Guð, sál og helju, þá vit-
Einkar merkileg er sú niður-
staða doktors Andrésar að ítalan
skerði ekki lífsafkomu bænda í
Sveinsstaðahreppi. Þó vefengir
hann ekki að minnka yrði sauð-
fjár- og hrossabú um helming og
margir yrðu að bregða búi er ítalan
gengi í gildi. Hvað er þarna á
ferðinni — ný kenning? Gægist
þarna fram stórbændapólitík síð-
ustu ára í öðru veldi? Á að setja
fáa á sem lifa vel? Eða er þarna
endurfædd sú hugsun sem birtist
í þessum gömlu hendingum:
„Svo kemur vetur í annað sinn
og þá skaltu lifa, Jarpur minn.“
Höfundur er kennari og bóndi að
Brekku í Sveinsstaðahreppi í Aust-
ur-Húnavatnssýslu.
Slátrun lokið
í Borgarnesi:
Meðalfallþungi
dilka heldur
meiri en í fyrra
Sufholti, 4. nóvember.
SAUÐFJÁRSLÁTRUN hjá Kaup-
félagi Borgfirðinga í Borgarnesi lauk
endanlega 29. október sl. Alls var
slátrað 64.126 fjár, þar af voru 58.006
dilkar.
Er þetta heldur meiri slátrun
en í fyrra, en þá var alls slátrað
62.506 fjár, en hins vegar mikil
fækkun frá því sem var fyrir 5-6
árum, þegar slátrun var um og
yfir 80.000 fjár.
Meðalfallþungi dilka var í fyrra
14,29 kg en í ár 14,42 kg og varð
flokkun kjötsins nú venju fremur
góð. Alls starfa um 180 manns við
sauðfjárslátrunina. Nú stendur
yfir stórgripaslátrun sem lýkur
væntanlega í þessum mánuði.
Fréttaritari.
um vér að vér náum ekki veruleik-
anum. Vér vitum t.d. að Guð skóp
ekki með höndum sínum manninn
úr leiri jarðar, því að Guð hefur
ekki hendur eins og leirkerasmið-
ur. Sérstaklega bækur Gamla
testamentisins nota oft persónu-
gervingu, eins og Guð hefði mann-
legt hjarta með mannlegum hrær-
ingum skynsemdar og hjarta, en
tilvera náttúru Guðs er óbreytan-
leg. Ef vér tölum nú um helvíti
eigum vér einnig að vísa burt
myndum eins og eldi, brennisteini,
gráti, gnístran tanna o.s.frv. Hafa
myndir um helju þá ekki þýðingu
eða nytsemi? Jú, þær benda á
eitthvað hræðilegt og það er rétt
því helvíti er það.
Hvað er þá helvíti? í stuttu máli
getum vér sagt: Helvíti er þjáning
sálar, sem hafnar þrákelknislega
Guði, þó hún viti og kenni, að Guð
sé nauðsynlegur fyrir hamingju
sína. Hvernig er það mögulegt?
Hvers vegna þolir Guð það? Svar-
ið virðist kannski þverstætt. Guð
umber það, því Hann er kærleikur
og þvingun er á móti kærleika.
Kærleiki og þvingun eru ósam-
rýmanleg. Guð væri ekki lengur
kærleiki, ekki lengur Guð ef Hann
myndi þvinga manninn, sem Hann
skapaði frjálsan. Einnig maðurinn
myndi ekki lengur vera maður,
heldur eins konar vélmenni, ef
Guð myndi þvinga hann til að
elska. Það væri í mótsögn við eðli
kærleikans. Ef vér skiljum það, þá
sjáum vér, að það er ekki Guð sem
setur manninn í helvíti, heldur
maðurinn sjálfur. Vér eigum að
skilja, að Guð gerir ekki annað en
virða frelsi mannsins, einnig eftir
dauðann. Helvíti er þess vegna
þjáning sálar, sem maðurinn þver-
úðarfullt vill þó ekki breyta. Ef
einhver getur þó ekki trúað, þá er
best að fara eftir ráðum stærð-
fræðingsins Pascals, þ.e. að leggja
sig ekki f hættu og lifa eins og
helja væri til.
Höfundur er kaþólskur prestur í
Stykkishólmi.