Morgunblaðið - 13.12.1985, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR13. DESEMBER1985
23
Arnungar
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Knut Ödegárd: Arnungar. Heimir
Pálsson þýddi. Örn og Örlygur, 1985.
llObls.
Hér er á ferðinni stutt skáld-
saga, sem styðst að nokkru við
sögulegar heimildir. Arnungar er
kenniheiti höfðingjaættar einnar
í Noregi á mótum heiðni og krist-
ins siðar. Aðalsöguhetjan er Ari,
ungur piltur af Arnungaætt er
kynnist við kristna trú og lendir í
átökunum milli heiðni og kristni
nokkrum áratugum fyrir kristni-
töku í Noregi.
Sumar persónur eru kunnar úr
sögunni svo sem Eiríkur blóðöx,
Haraldur hárfagri, Hákon Hlaða-
jarl, Hákon Aðalsteinsfóstri o.fl.
Sumar aðrar persónur eru skáld-
skapur. Þá eru sumir atburðir
byggðir á sögulegum fróðleik, aðrir
ekki.
Saga þessi er hefðbundin
spennusaga, hlaðin drama og róm-
antík, en með alvarlegum undir-
tóni. Mér skilst að hún sé einkum
ætluð börnum og unglingum, að
vísu „á öllum aldri“ eins og segir
á bókarkápu. Og víst geta fullorðn-
ir haft ánægju af henni, ef þeir
eru mátulega bernskir í huga sín-
um, eins og hollt er að sem flestir
séu.
Knut Ödegárd er norskur maður
eins og nafn hans bendir til, en
hann er búsettur hérlendis og
forstjóri Norræna hússins í
Revkjavík. Sagður er hann kunnur
í heimalandi sinu sem ljóðskáld
og þýðandi. Þessi bók hans er
ágætlega vel skrifuð og engin við-
vaningsbragur þar á. Hann er
bersýnilega ágætlega vel að sér í
fornsögunum. Stundum gætir
skáldlegra tilþrifa, en varla fær
sagan talist til bókmenntalegra
stórvirkja, enda ósennilegt að til
þess sé ætlast. Ég hygg að hún sé
framar öðru hugsuð sem skemmti-
leg og fræðandi bók fyrir stálpuð
börn og unglinga. Hún stendur
fyllilega undir því.
Raunar er líklega fullsnemmt
að leggja eiiíhvern dóm á þetta
skáldverk. Útgefendur segja að
hún sé „fyrsta skáldsagan í flokki".
Sagan
Bókmentir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jón Björnsson: Valtýr á grænni teyju,
2. útg.
Útg. AB. 1985
DREGIZT hefur, svo að til vansa
er, að fjalla lítillega um aðra út-
gáfu einnar þekktustu bókar Jóns
Björnssonar, Valtýr á grænni
treyju, sem kom út fyrir mörgum
mánuðum. Fyrsta útgáfan kom úr
1951 og seinna var flutt í Þjóðleik-
húsinu leikverk efti sögunni svo
að augljóslega hefur hún höfðað
til lesenda.
Hún gerist á þeim tímum þegar
Struense hefur tekið völdin í
Danaveldi og Skúli Magnússon
fógeti er að hasla sér völl á Is-
landi. Víða úti í heimi eru nýjar
túlkanir á trúarsetningum að
ryðja sér til rúms, en á íslandi er
samt flest óumbreytanlegt að því
er virðist vera. Spilling embættis-
mannastéttarinnar, einkum sýnist
mér sýslumennirnir hreint afleit-
ir, veður uppi og lágt er risið á
alþýðu manna. Kröpp kjör og ótta-
leg lífsbarátta mótar mannfólkið
Knut Ödegárd
Jón Björnsson
og almenningsálitið sveigist fram
og til baka eftir því hvernig sýslu-
mennirnir blása.
En þetta er ekki fyrst og fremst
þjóðlífssaga, þetta er sagan um
manneskjuna Valtý á Eyjólfsstöð-
um sem verður fyrir því að vera
saklaus grunaður, og sakfelldur,
um morð og þjófnað. Þar á mesta
sök sá armi þrjótur Jón sýslumað-
ur Arngeirsson, sem verður fórn-
Virðist mér að hún geti naumast
verið nema skammt fram gengin.
Þýðing Heimis Pálssdonar er
prýðileg. Stíll lipur og málfar
ágætt. Nokkrar skemmtilegar
myndir eru þar og gerðar af Oy-
vind Hansen.
Mjög auðvelt er að mæla með
þessari litlu bók sem lesefni fyrir
börn og unglinga. Hún getur t.a.m.
hæglega vakið forvitni unglinga á
að líta í Heimskringlu og e.t.v.
fleiri fornrit, og er þá nokkuð
unnið. Líklegt þykir mér að hér
sé vinsæll bókaflokkur hollrar og
skemmtilegrar lesningar í uppsigl-
ingu.
arlamb fljótfærnis og dómgreind-
arleysis og getur síðan ekki stöðu
sinnar vegna annað en haldið mál-
inu til streitu. Þrátt fyrir að séra
Jón Stefánsson reynist Valtý og
fjölskyldu hans betri en enginn og
biðji fyrir sýslumanni.
Þetta er saga um mikið óréttlæti
og mikla hetjulund og auðvitað
kemur í ljós að lokum að Valtýr
hefur dáið saklaus og sýslumaður
drekkir sér í hugarvíli sínu. Og er
hér stiklað á stóru og varla það.
Því að atburðirnir eru margir í
sögunni sem ógetið er.
Sagan er vel skrifuð af miklum
krafti, og hún er að mörgu leyti
mæta vel læsileg. Ekki eru menn
sjálfum sér samkvæmir í hugsun-
um frá einni síðu til annars, það
á einkum við um Jón sýslumann
og þarf kannski engan að undra
að hann sveiflist til i hugsunum,
orðum og athöfnum. Enda þarf
maður ekkert að láta þetta trufla
sig. Jón Björnsson er góður sögu-
maður og lýsingar hans á þeim
hörmungum sem yfir land og.lýð
dynja eftir að Valtýr er látinn eru
gerðar af myndrænum krafti og
miklum metnaði.
um (ó)réttlætið
ÞÚ
KAUPIR EKKI
KÖTTINN
í SEKKNUM
EFÞÚKAUPIR
STJÖRIMU-
JÓLAKORTIN
FALLEG
VÖNDUÐ
ÓDYR
LITBRÁ HF.
SÍMAR 229 30 - 22865
100 ÁIU VIM i;ill) eftir Brian Pilking-
ton og Þráin Bertelsson. Barnabókin sem sló í gegn á síðasta
ári og hlaut verðlaun Fræðsluráðs Reykjavíkur sem besta
barnabókin 1984. Þessi bók hefur nú þegar verið þýdd
á nokkur tungumál og er komin út í Danmörku. Vönduð
bók handa vandlátum lesendum.
Verö kr. 385r
ÞAÐVAROG.. • Úrval útvarpsþátta Þráins
Bertelssonar, sem notið hafa fádæma vinsæida undanfarin
ár. I þessum þáttum sem birtast nú á prenti í fyrsta sinn
kemur Þráinn víða við og fjallar um ýmsar hliðar mannlífsins
á sinn einlæga og glettna hátt.
Verð kr. 1095r