Morgunblaðið - 13.12.1985, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ.'PÖSTUDAGUR 13. DESEMBER1985

AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ROBERT PEDERSEN
Kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd:
Nýju fötin
keisarans
Langt er nú um liðió síðan keisarar voru á meðal vor en það er þó
bót í máli að enn fyrirfinnast þeir landsfeður, sem meta það meira en
nokkuð annað að íklæðast hugsjónalegu hýjalíni. Þetta með atvinnuleys-
ið, viðskiptahallann og umhverfismálin er allt svo flókið og erfitt viður-
eignar og þess vegna er það alls ekki svo ónýtt að geta fundið upp á
einhverju nýju, nýrri dægurflugu fyrir allt fólkið.
Við erum að því leyti verr sett en
H.C. Andersen, að nú er ekki við
venjulega svikahrappa að fást,
lögreglan sér um þá, heldur við
heilan herskara af alþjóðlegum
draumóramönnum á Norðurlönd-
um, sem engu skeyta um raun-
veruleikann en láta óskhyggjuna
hlaupa með sig í gönur. Og þess-
um mönnum hefur nú tekist að
fá næstum því alla pólitísku leið-
togana til að eltast við það mýra-
ljós, sem er kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum.
Stórkostlegt segja flokksfor-
mennirnir og stefna til sín mönn-
um allt frá Kirkjunesi til Gedser.
Stórkostlegt segja mennta-
mennirnir og setjast við það með
alvöru í svip að semja drög og
ályktanir.
Ég vona hins vegar að mér
leyfist að spyrja þeirrar barna-
legu spurningar, hvort þessi hug-
mynd sé yfirleitt í nokkru, hvort
hún sé ekki bara allsber. Ég veit
að visu að þá á ég á hættu að fá
sama svarið og í ævintýrinu, „0,
sér er nú hvað, heyrið hvað sak-
leysinginn segir," en það getur þó
verið, að einn hvísli að öðrum því
sem barnið sagði.
„Eru kjarnorkuvopn í einhverju
Norðurlandanna?"
- Nei.
„Eru til þau pólitísku samtök í
Danmörku, Finnlandi, íslandi,
Noregi eða Svíþjóð sem vilja fá
kjarnorkuvopn?"
— Nei.
„Er eitthvað sem bendir til að
önnur ríki vilji af einhverjum
ástæðum hafa kjarnorkuvopn á
Norðurlöndum?"
— Nei.
Hér mætti hafa amen eftir
efninu en ég ætla þó að halda
áfram ögn lengur og vekja máls
á ýmsu sem við getum kannski
engu um ráðið.
Lítum á landakortið og virðum
fyrir okkur Norðurlöndin. Er lík-
legt að á því svæði sé kjarnorku-
vopnaðfinna?
Hér hlýtur svarið að vera já.
Fyrir nokkrum mánuðum kom
bandaríska herskipið „Utah“ til
Danmerkur og þá var mikið um
það rætt hvort kjarnorkuvopn
Robert Pedersen
væru um borð í skipinu. Nú veit
ég ekki hvort svo var en hallast
þó heldur að því. Það byggi ég á
því að sem aðilar að NATO hafa
Danir, íslendingar og Norðmenn
viðurkennt þá gagnkvæmu fæl-
ingu, sem heitir ógnarjafnvægið,
og felst í því að stórveldin hafi
kjarnorkuvopn svo víða, að
skyndiárás sé ólíklegur kostur.
Ég veit það líka að í sjónum
undan ströndum okkar sigla sov-
éskir kafbátar með kjarnorku-
vopn.
„Hugmyndin um kjarnorku-
vopnalaus Norðurlönd snýst þá
um það að bjóða fulltrúum stór-
veldanna til fundar og beita þá
þvílíkum þrýstingi að þau neyðist
til að friðlýsa Norðurlönd, gera
þau að lítilli vin í viðsjárverðum
heimi?“
— Nei, það er ekki meiningin
að því ég best veit.
Fyrir nokkrum árum settu
norsk stjórnvöld það skilyrði fyrir
viðræðum um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd, að Sovétmenn
fækkuðu kjarnorkuvopnum sín-
um á Kolaskaga og svarið kom
um hæl frá Brezhnev. Það var á
þá leið að Norðmenn væru farnir
að skipta sér af sovéskum innan-
ríkismálum.
Fyrir framan mig liggur sam-
antekt frá bandaríska sendiráð-
inu í Kaupmannahöfn þar sem í
meginatriðum er fallist á hug-
myndir manna um kjarnorku-
vopnalaus svæði en þó ýmsir fyr-
irvarar hafðir á um Norðurlönd.
Það er því ekki mikils stuðnings
að vænta úr þeirri áttinni við
hugmyndir norrænu leiðtoganna.
Þessar hugmyndir voru raunar
saltaðar um stund eftir að sovésk-
ur kafbátur búinn kjarnorku-
vopnum hafði strandað fyrir utan
Karlskrona í Svíþjóð en þegar
blaðamenn spurðu einn af frum-
kvöðlum ráðstefnunnar í Kaup-
mannahöfn nánar um þessa töf
þá svaraði hann þeim og sagði:
„Hættið nú þessu kjaftæði."
Það er nefnilega þannig að
þegar norrænir stjórnmálamenn
standa augliti til auglitis við
raunveruleika neyðast þeir til að
hætta við óskhyggjuna.
Við getum kannski leyft okkur
að vera dálítið stór í sniðum og
taka Færeyjar, ísland og Græn-
land inn í umræðuna um kjarn-
orkuvopnalaust svæði. Um það er
einmitt til samantekt eftir fyrr-
um yfirmann danska herráðsins,
G.K. Kristensen, sem er að vísu
á öndverðum meiði við aðra yfir-
menn hersins. „Samningur er í
sjónmáli ef pólitískur vilji er fyrir
hendi," heitir álitsgerðin hans
Kristensens, sem vill lýsa því yfir
að allt Norður-Atlantshafið sé
kjarnorkuvopnalaust. Lesendur
hljóta þó að spyrja þessarar sak-
lausu spurningar: Ef það er rétt
að kjarnorkuvopn séu í hafinu við
ísland, í hafinu undan Noregi og
í Norður-Atlantshafi, eins og G.K.
Kristensen bendir á, hver á þá
að flytja þau á brott?
í baráttunni fyrir kjarnorku-
vopnalausum Norðurlöndum er til
einn hópur, sem alls ekki er hægt
að saka um óskhyggju, og helsti
talsmaður hans er Gert Petersen
(sem er þingmaður fyrir sósíalska
þjóðarflokkinn). Hann veit það
alveg fyrir að ef danska þingið
lýsir því yfir, að Danmörk verði
kjarnorkuvopalaus, ekki aðeins á
friðartímum, heldur einnig á
ófriðartímum, þá er í raun verið
að lýsa yfir úrsögn úr Atlants-
hafsbandalaginu og Gert Peter-
sen hefur að sjálfsögðu fullan rétt
til að berjast fyrir því. Við gætum
auðvitað brugðist við úrsögninni
með því að tvöfalda herskyldutím-
ann og þrefalda útgjöldin til varn-
armála. En hver vill það? Örugg-
lega ekki Gert Petersen.
Undir lok skrúðgöngunnar rann
það upp fyrir keisaranum í ævin-
týrinu hvernig í öllu lá og við
skulum vona, okkar sjálfra vegna,
að þannig verði það einnig með
norrænu þjóðarleiðtogana, að þeir
fari að takast á við raunveruleg
vandamál, ekki bara við hrein
ævintýri.
Höíundur situr á dan.ska þinginu
fyrirjafnaðarmenn. Grein hans
birtist ídanska blaðinu Aktuelt.
Að gefnu tilefni
Hugleiðing um þýðingu á bók
eftir Gabriel García Marques
t Morgunblaðinu sunnudaginn
1. des. sl. er ritdómur um bókina
„Af jarðarför landsmóðurinnar
gömlu“ í þýðingu Þorgeirs Þor-
geirssonar rith. Þennan ritdóm
skrifar Jóhanna Kristjónsdóttir.
Hún segir: „Þorgeir Þorgeirsson
tekur nú við af Guðbergi Bergssyni
sem þýðandi Marques á íslensku.
Ég veit ekki hvort Þorgeir þýðir
beint úr spænsku og hef ekki held-
ur tök á að bera þýðingu hans
saman við frummálið. En íslensk-
an á bókinni er óaðfinnanleg og
raunar vel það. Óvanalega kjarn-
yrt og safaríkt mál eins og Mar-
ques sæmir." Já, svo mörg eru þau
orð og þó nokkru fleiri sem koma
fyrir í ritdóminum. Ég get því
miður ekki tekið undir þessi orð,
svo ekki sé meira sagt. Mun ég hér
færa nokkur dæmi úr fyrstu sög-
unni til athugunar. Af nægu er að
taka í sögunum, en ekki unnt að
tilfæra í stuttum athugasemdum.
Fyrsta sagan heitir á frummál-
inu: „La siesta del martes". Á ís-
lensku: „Þriðjudagslúrinn prests-
ins“, (leturbr. mín).
í annarri línu segir: „— brunaði
inná bananaekrur sem teyðgu sig
beggjavegna út í fjarskann —“. Á
spænskunni: „Penetró en las plat-
anciones de banano, simétricas e
interminables —“. Þetta gæti ég
hugsað mér þannig á íslensku:
(lestin) sniglaðist í gegnum ban-
anaekrurnar, eins á báða bóga og
endalausar". Miðað við alla at-
burðarás sögunnar er hæpið að
einn einasti hlutir bruni eða þjóti
áfram. Þeir sem til þekkja vita
raunar að fólkið, sem Marquez lýs-
ir, getur ekki ferðast með hraðlest-
um. Myndin verður óraunsæ í þýð-
ingu Þ.Þ.
Neðst á bls. 7 (fyrstu síðu sög-
unnar) er þessi setning: „Annan
farangur höfðu þær ekki.“ Þetta
er hrein aukasetning. Innskot
Þorgeirs. Marquez segir hnitmiðað
frá (fátækt) útliti mæðgnanna.
Engu þarf við að bæta.
Nokkru síðar segir Þ.Þ.: „Braut-
arstöðin alveg mannlaus. í forsælu
möndlutrjánna handanvið götuna
hvergi opið nema á biljardinum."
Er þetta „óaðfinnanlegt" og raun-
ar vel það — kjarnyrt og safaríkt
mál? Svo segir Jóhanna Kristjóns-
dóttir. Mín tilfinning ekki. Er þá
þessi þýðing vel í stíl við orðalag
frá Marques? Dæmi hver fyrir sig
en Marquez orðar þetta þannig:
„No había nadie en la estación.
Del otra lado de la calle, en la
acera sombreada por los almend-
ros, sólo estaba abierto el salón
de billar."
Þetta gæti verið þannig: Enginn
var á stöðinni. Handan götunnar
var hliðarstígurinn í forsælu
möndlutrjánna og aðeins opið á
knattborðsstofunni.
Annað stíldæmi: „— sem voru
flest í stíl við bananahöndlunar-
byggingarnar." Hérna virðist mér
Þ.Þ. vera kominn í stíl við hið
margrómaða stofnanamálfar.

Jón Ármann Héðinsson
Marquez segir: „— sobre el modelo
de la compania bananera."
Lokasetningar þessarar sögu eru
þannig: „Bíðið nú sólarlagsins,
sagði prestur. Þið bráðnið í þessum
hita, bætir systir hans við. Hún
stóð hreyfingarlaus innst í forstof-
unni. Bíðiði, ég skal lána ykkur
sólhlíf. — Nei takk, sagði konan.
Við björgumst svona. Hún rétti
telpunni hönd og þær leiddust útá
götuna." (bls. 15.) Á spænskunni:
— Espenerena que baje el sol —
dijoel padre.
— Se van a derretir — dijo su
hermana, inmóvil en el fondo de
la sala. — Espérense y les presto
un sombrilla. — Gracias — replicó
la mujer. Asi vamos bien. Tomó a
la nina de la mano y salió a la calle.
Þetta má t.d. þýða þannig: Bíðið
lækkandi sólar, sagði presturinn.
— Þið lyppist niður — muldraði
systir hans, hreyfingarlaus innst
í forstofunni. Bíðið við og hún lán-
aði þeim sólhlíf. — Takk, sagði
konan — við förum svona.
Hún greip í hönd telpunnar og
þær héldu út á götuna.
Ekki veit ég hvort þýtt er beint
úr frummálinu en víða kemur fram
verulega breytt form í stíl og gæti
það bent til að þýtt væri af öðru
máli. Tekið er fram að hluti kostn-
aðar við þýðingu er greiddur úr
Þýðingarsjóði.
Þó ég finni hér nokkuð að þýð-
ingu Þorgeirs Þorgeirssonar, má
ekki taka þessar línur þannig, að
ég dæmi úr leik þessa bók. Fengur
er að henni og margt vel gert.
Hinu er ekki að leyna, að sæmandi
er að leggja meiri vinnu í verkið
og nálgast með því stíl og anda
smásagna Marquezar.
Höfundur er fyrrrerandi alþingis-
maður.
Kambódía:
Kínverjar aðstoða
andspyrnuöflin
, PekinK, 12. desember. AP.
NORODOM Sihanouk, leiðtogi and-
spyrnuhreyflngarinnar í Kambódíu,
skýrði frá því í dag að Kínverjar
hefðu ákveðið að veita hreyflngunni
aukna hernaðaraðstoð. Vilja Kínverj-
ar með þessu búa andspyrnuöflin
sem bezt undir átök, sem væntanleg
eru við Víetnama á þurrkatíma, sem
senn gengur í hönd.
Sihanouk sagði Kínverja jafn-
framt hafa heitið því að hrella
Víetnama áfram meðfram landa-
mærum Kína og Víetnam, til þess
að Víetnamar neyðist til að halda
hluta beztu herfylkja sinna á þeim
slóðum. Fylkingar kambódísku
andspyrnuaflanna, sem eru þrjár,
reyna að heimta föðurlandið úr
klóm Víetnama, sem lögðu það
undir sig 1978.
Sihanouk bar í dag mikið lofsyrði
á kíverska leiðtoga og aðstoð þeirra
við andspyrnuöflin í Kambódíu.
Bretar aðilar að
geimvarnaáætlun
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra Bretlands, og Caspar Wein-
berger, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, takast í hendur er
Weinberger kom til búxtaöar for-
sætisráðherrans í Downing-stræti
10. Weinberger var í Bretlandi til
að undirrita samning við Thatcher
um að Bretar taki þátt í geim-
varnaráætlun Bandaríkjanna.
AP/Símamynd