Morgunblaðið - 13.12.1985, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR13. DESEMBER1985
í raunheimi
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Það sagði mér haustið
Skákprent 1985
Það sagði mér haustið er fimmta
ljóðabók Þuríðar Guðmundsdótt-
ur. Þótt yrkisefni Þuríðar séu ekki
fjölbreytt, oft bundin tilfinningum
og nokkuð eintóna, er meiri vídd
í þessari bók en öðrum bókum
hennar.
Mörg ljóðanna eru vissulega um
einkaleg efni og afar viðkvæm sem
slík, en hér eru líka ljóð sem leita
út á við, draga upp myndir sem
geta höfðað til margra og eru
skorinorðari en tíðkast hefur í
ljóðagerð Þuríðar Guðmundsdótt-
ur. Það sagði mér haustið er
greinilega nýr áfangi í skáldskap
Þuríðar, vitni þess að um eftirtekt-
arverða þróun er að ræða hjá
henni.
Þuríður Guðmundsdóttir hefur
ekki sagt skilið við innilega tján-
ingu eins og við þekkjum ur fyrri
bókum hennar. Þetta kemur vel
fram í einu besta ljóðinu í Það
sagði mér haustið. Ljóðið nefnist
Steinn:
Steinninn var svo fallegur
þar sem hann lá
innan um lyngið, ljósið og döggina
þú tíndir hann upp
til að varðveita þessa fegurð
en þegar þú barst hann
inn i bæinn
varð hann svo einkennilega
Þuríður Guðmundsdóttir
umkomulaus
hætti að ljóma
og í lófa þínum lá
aðeins lifvana grár steinn
Það sakar ekki að Steinn minnir
á annan stein, rauða steininn hans
Guðmundar Böðvarssonar. Skáld
fjalla oft um skylda hluti. Þuríður
Guðmundsdóttir sýnir okkur sinn
stein með sínum hætti.
En næsta ljóð þótt skylt sé er
enn afdráttarlausara í tjáningu
sinni. Hugleiðing nefnist það:
í bókunum
leikhúsinu
og kvikmyndunum
gat sorgin verið nístandi átakanleg
tilkomumikil og hrífandi
jafnvel falleg
í raunheimi okkar
var hún aðeins sár
svo nístandi óbærilega sár
Það kemur á óvart að lesa eftir
Þuríði Guðmundsdóttur Ljóð til-
einkað stjórnmálum. f því er lýst
fólki sem horfir á það sama, en
sér ekki það sama, hlustar á það
sama, en heyrir ekki það sama, ber
síðan á borð hvert annað: okkar
afstæða sannleika okkar afstæðu
lygi.Þetta ljóð og fleiri eru nýjung-
ar í hinum hógværa og oft hlé-
dræga skáldskap Þuríðar Guð-
mundsdóttur. Fleiri ljóð af þessu
tagi eru til dæmis Eintal við Egó-
ið, enn er stríð, Stofa X, Hús og
Martröð. Það er löng leið frá fyrsta
ljóði bókarinnar, I dag, þar sem
ort er um angurværð haustsins, til
þessara ljóða.
Þú spyrð mig um haustið, orti
Hannes Pétursson eitt sinn. Það
sagði mér haustið yrkir Þuríður
Guðmundsdóttir. Þetta er bein-
skeyttur titill. Bókin er líka um
það sem haustið sagði skáldinu.
Það er sjaldan ástæða til að
geta útlits bóka, enda heyrir slíkt
raunverulega undir aðra en þá sem
freista þess að segja lesendum
blaða hvað sé að finna í bókum,
hvað sé á bak við titil og höfundar-
nafn. En þessi bók fer vel í hinum
smekklega og um margt athyglis-
verða ljóðabókaflokki, Skákprents.
Ekki spillir falleg kápumynd
Bjargar Þorsteinsdóttur.
MÖGNUÐ SPENNUSAGA
DAV1D OSBORN
SAMSÆRID
„ÞAD VERÐUR EKKI GEFIN ÚT BETRI BÓK I ÁR ...
... STÓRKOSTLEG SAGA” ALISTAIR MacLEAN
26933 íbúð er öryggi 26933
Hverfisgata — Snorrabraut
Laugavegur
-wí.
sí
r=l 1=11
r
Verslunar- og skrifstofuhúsn. selst tilb. undir trév., sameign og utanhúss fullfrágengiö.
• 2. hæö 88 fm skrifst.húsnæöi. Afh. 15. janúar 1986. Verö 2200 þús.
• 1. hæð 145 fm versl.húsn. Afh. 15. febrúar 1986. Verö 5150 þús.
• 2. hæö 171 fm skrifst.húsn. Verö 4600 þús.
• 3. hæð 445 fm skrifst.húsn.
• 4. hæð 422,5 fm. Selst í einum til þrem hlutum. Verð 25.500 pr. fm. Afh. 15. apríl 1986.

mSrCadurí nn
r Hafnantroll 20, *knl 20033 (Ný|a húalnu vlO Laak|artorg)
Hlööver Sigurösson hs.: 13044.
Grótar Haraldason hrt.
Hversdagslíf
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Jón Gísli Högnason: Gengnar leiðir.
II. 198 bls. Bókarforlag Odds Björns-
sonar. Akureyri, 1985.
Jón Gísli Högnason hefur stund-
um hrellt gagnrýnendur í ann-
ríkinu fyrir jólin með svo stórum
bókum að menn hafa orðið að
leggja nótt við dag til að lesa. Nú
fer hann hóflega í sakirnar — ekki
nema tvö hundruð síðna bók.
Þættirnir í bók þessari eru líka
færri og lengri en stundum áður
og þar af leiðandi ýtarlegri. Ég
hef áður kveðið upp úr um það sem
mér þykir helst ábótavant í þátt-
um Jóns Gísla og nenni ekki að
endurtaka það hér og nú þó það
eigi sumt við enn. Þetta eru sem
fyrr æviþættir og mannlífsmyndir
og lýsir höfundur vinnubrögðum
sínum svo í upphafsorðum:
Jón Gísli Högnason
„Þættirnir hafa allir verið sagð-
ir inn á segulband (kassettu). Við
afritun var reynt að gæta þess, að
orðalag og frásögn sé þeirra er
söguna segja, svo að sá er les
skynji persónuleika og sálarlíf
viðmælanda, og helst að honum
finnist að þarna sé hann lifandi
kominn. Sú var að minnsta kosti
ætlun mín.“
Ekki hygg ég að Jón Gísli sé
einn um þessi vinnubrögð. Þau
hafa sína kosti og galla. Orðin
segja ekki allt. Hitt vegur líka
mikið hvernig þau eru sögð, hvaða
kækir og áherslur fylgja, einnig
hreyfingar, málrómur, svipbrigði,
þannig að aldrei er sjálfgefið að
töluð orð skili sér í rituðu máli á
þann veg sem Jón Gísli ætlast til.
Auk þess kemur oft fyrir að maður,
sem segir frá, sveigi út af leið,
endurtaki, hætti við í hálfri setn-
ingu, tafsi, gleymi og komi síðar
að því sem hann í raun vildi sagt
hafa. Hins vegar lífgar það jafnan
endursögn ef orðum sögumanns er
fylgt að svo miklu leyti sem það
fer vel í rituðum texta. Út af fyrir
sig væri fróðlegt að fá í hendur
bæði segulband og texta og bera
saman. Þá væri hægt að leggja
dóm á vinnubrögð höfundar, fyrr
ekki.
Sögumenn Jóns Gísla er fólk á
efra aldri, sumt-fallið frá nú er
bókin kemur út. Skemmst er frá
að segja að þetta eru ekki frásögur
af stórviðburðum heldur réttar og
sléttar sögur úr lífsbaráttunni.
Að fatast flugið
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Dóra Stefánsdóttir:
Breiðholtsstrákur fer í sveit.
Myndir: Kristinn G. Jóhannsson.
Saga fyrir börn og unglinga.
Bókaútgáfan Skjaldborg.
Akureyri 1985.
Hér kveður nýr höfundur sér
hljóðs.
Breiðholtsstrákurinn Páll er
sendur í sveit, líklega norður í
land. Bærinn heitir Egilsá.
Móðir Páls er einstæð, útivinn-
andi móðir sem með hjálp Félags-
málastofnunar fær sveitadvöl fyr-
ir átta ára drenginn sinn. Hjónin
á bænum, Pétur og Hulda, eru ung
og hressileg. Ekki síst húsmóðirin,
sem er dugmikil og grófyrt. Þau
eiga tvö börn, tíu ára dreng og
fimm ára telpu. Tekjur sínar
drýgja þau með því að taka börn
til sumardvalar frá Flagsmála-
stofnun, en auk Páls eru þar tólf
ára piltur og þrettán ára stúlka,
sem hafa einnig verið þar undan-
farin sumur. í sveitinni fær Páll
fyrst að vita að hann er einnig á
vegum þessarar stofnunar. Það er
honum nokkurt áfall.
Sveitalífið er heillandi og
skemmtilegt. Höfundur leiðir Pál
til ótal verkefna og atburða, hon-
um framandi. Skýrt og skilmerki-
lega lýsir höfundur sumarstörfum
á sveitabæ nútímans þar sem vélar
og tækni hafa gert innrás sína.
Páll er virkur í önnum dagsins.
Meira að segja mjólkar hann með
húsmóðurinni. Hún talar við hann
eins og fullorðinn mann og hann
tekur þátt í vandamálum daganna.
Seint um sumarið kemur móðir
Páls í heimsókn. Hún hleður
áhyggjum sínum á litlar herðar.
Hún kynntist manni þegar Páll var
farinn í sveitina. Nú er hún ófrísk
og maðurinn er farinn. Páll verður
að hjálpa henni. Hann tók um
höndina á mömmu sinni og sagði
borginmannlega: „Ég skal hjálpa
þér. Þú skalt engar áhyggjur hafa.
Við spjörum okkur."
Þótt ítarlega sé sagt frá sveita-
störfum og öllu því sem gerist á
sumardvalardögum Páls, og þeir
Ljóðabók eft-
ir Hugrúnu
OFFSETSTOFAN á Akureyri hefur
gefið út Ijóðabókina Rís nú sól eftir
Hugrúnu.
Þetta er sjöunda ljóðabók Hug-
rúnar, en hún hefur einnig sent
frá sér barna- og unglingabækur,
skáldsögur, smásögur og æviþætti,
þannig að bækur hennar eru orðn-
ar um þrjátíu talsins.
í þessari nýju bók eru 49 ljóð. Á
kápusíðu segir m.a.: „Hún yrkir
sem fyrr með rími og stuðlum og
ljóð hennar eru þrungin af trú og
rómantík. Yrkisefnin eru margvís-
leg. Hún kemur víða við og glettnin
skín sums staðar gegnum alvör-
una.“
Rís nú sól er 57 blaðsíður.