Morgunblaðið - 13.12.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR13. DESEMBER1985
Stærsta tapið:
Minni samkeppni
— eftir Ragnar
Tómasson
Þess gætir mjög í umræðu um
Hafskipsmálið að þjóðin tapi stór-
um fjárhæðum við gjaldþrot fé-
lagsins. Allri samkeppni fylgir
áhætta og sú áhætta er réttlætt
með því að fyrir þjóðfélagið í heild
sé ávinningur samkeppninnar
meiri en kostnaðurinn. A sam-
keppni, kostum hennar og göllum,
byggir meira og minna allt hag-
kerfi hins vestræna heims.
30%lækkun farmgjalda
Á hverju ári eru greiddir ca. 4
milljarðar í farmgjöld vegna flutn-
inga með skipum til og frá íslandi.
Tap Útvegsþankans (eða þjóðar-
innar, ef við viljum notast við það
orðalag) virðist því láta nærri að
nema 10% af heildarfarmgjöldum
eins árs. Mér skilst að hagnaður
SH af útboðum á sínum flutning-
um hafi á verðlagi síðasta árs
numið ca. 100 milljónum, og eru
heildarfarmgjöld þeirra þó aðeins
um 3—400 milljónir á ári. Þannig
tókst SH með útboði, sem er auð-
vitað ekkert annað en samkeppni
í sinni skörpustu mynd, að lækka
farmgjöld um rúm 30%. Það veit
hver maður sem vill vita að sam-
keppni Hafskips og Eimskips hef-
ur verið mjög hörð enda báðum
fyrirtækjunum stjórnað af af-
bragðs fólki. Þegar á þessar tölur
er litið og til þess að áætia má að
farmgjöld skipafélaganna séu um
það bil 10% af verðmæti innfluttr-
ar vöru, þá er næsta víst að tilvera
Hafskips hefur bætt lífskjör fólks-
ins í landinu. Útlagður kostnaður
þjóðarinnar af gjaldþroti Hafskips
er minnsti hlutinn af tapi hennar.
Stærsta áfallið er að njóta ekki
lengur ávinnings samkeppninnar.
Samkeppni stór-
markaðanna
Það hefur tiðkast að hnýta í
samkeppni stórmarkaðanna. Sú
samkeppni ásamt auknu frelsi í
álagningarmálum verzlunarinnar
hefur leitt til þess að meðalálagn-
ing í matvöruverzlunum hefur
lækkað um tæp 4 prósentustig.
Áætla má að heildarsala matvöru-
verzlana landsins sé um 16 millj-
arðar á ári. Hagnaður landsmanna
af þessari auknu samkeppni verzl-
unarinnar er því nálægt 600 millj-
ónum á ári.
Flugfélögin
Þá hefur töluvert verið fjallað
um samkeppni flugfélaganna og
stöðu Arnarflugs. Ekki er langt
síðan að þáverandi forstjóri Flug-
Ragnar Tómasson
„Þegar á þessar tölur
er litið og til þess að
áætla má að farmgjöld
skipafélaganna séu um
það bil 10%af verð-
mæti innfluttrar vöru,
þá er næsta víst að til-
vera Hafskips hefur
bætt lífskjör fólksins í
landinu. Utlagður
kostnaður þjóðarinnar
af gjaldþroti Hafskips
er minnsti hlutinn af
tapi hennar. Stærsta
áfallið er að njóta ekki
lengur ávinnings sam-
keppninnar.“
leiða var lagður í einelti af íslensk-
um fjölmiðlum vegna tímabund-
inna erfiðleika félagsins. Með
markvissum vinnubrögðum tókst
að komast yfir þá erfiðleika. Eng-
inn vafi er á því að samkeppni
flugfélaganna getur verið þeim
dýr, en hitt er líka jafnvíst að fyrir
þjóðfélagið er hún kjarabót. Fyrir
hvert 1% af verði farmiða þarf
þjóðin að greiða 10 milljónir á ári.
Það er því engin goðgá að ætla að
hagnaður þjóðarinnar af sam-
keppni flugfélaganna færi henni
a.m.k. 100—200 milljónir á ári.
Ferðaskrifstofur
Með þrotlausum dugnaði kapps-
fullra manna eins og Ingólfs Guð-
brandssonar er búið að byggja upp
öflugan ferðaskrifstofurekstur,
sem gerir íslendingum kleift að
njóta slíkrar hagkvæmni í ferðum
til framandi landa að tugþúsundir
landsmanna eiga þess nú kost að
njóta þeirrar margvíslegu ánægju
og tilþreytingar sem menn gjarn-
an sækja í ferðir til landa heims.
Enginn vafi er á því að fyrir stóran
hóp fólks eru þessar ferðir mikil
lífsfylling. Án áfalla hefur rekstur
íslenzkra ferðaskrifstofa ekki ver-
ið, en vegna baráttu frumherjanna
nýtur almenningur nú þess sem
hann vildi ekki án vera.
Erum að fæla dugmikið
fólk frá atvinnurekstri
íslenzk þjóð hefur alla tíð þurft
að búa við stórar sveiflur í at-
vinnumálum. Við höfum kosið að
rifa seglin í framleiðslu land-
. . . það er
stíllá
þessu hjá
Sheldon
. . . þetta
er bara
dúndur-
reyfari!
Eftir Hailey,
Ja!
Verðkr. 975,00.
Verðkr. 975,00.
Aðrar útgáfubækur Bókaforlags Odds Björnssonar 1985:
GUÐJÓN SVEINSSON: Glaumbæingar samirvið sig. Verð kr. 675,00.
JÓN GÍSLI HÖGNASON: Gengnar leiðir II. Verð kr. 975,00.
JÓNAS THORDARSON Vestur-íslenzkar æviskrár V. Verð kr. 2.250,00.
búnaðarvara. Gnægtarbúr sjávar
stendur okkur ekki jafnopið og
áður. Augljós forsenda bættra lífs-
kjara er því nýsköpun í íslenzku
atvinnulífi. Ekkert er okkur mikil-
vægara en að til forystu í atvinnu-
málum veljist okkar beztu menn.
Með óvægnu umtali erum við að
fæla dugmikið fólk frá því að
leggja fyrir sig störf í atvinnulíf-
inu. Forstjóri Arnarflugs segir í
blaðaviðtali að hann sé búinn að
fá sig fullsaddan af því álagi og
þeim erli sem því fylgi að sinna
svo krefjandi starfi. Það má vel
koma fram að persónulega tel ég,
eftir þó nokkur kynni af þúsundum
manna, að stjórnarformaður Haf-
skips, Ragnar Kjartansson, sé
einhver vammlausasti, atorku-
samasti og skipulagðasti maður
sem ég hef kynnst. Ég veit að þetta
eru stór orð, en þau skulu standa.
Stórvirki verda ekki
til í nefndum
Við stöndum á krossgötum.
Hvert ætlum við að stefna í ís-
lenzku atvinnulífi? Stórvirki verða
ekki til í nefndum. Þau verða til í
hugum og höndum einstaklinga,
sem þrá og þora. Einstaklingar
eins og Thor Jensen, Einar Guð-
finnsson, Haraldur Böðvarsson,
Einar ríki Sigurðsson og fleiri
látnir frumkvöðlar í íslenzku at-
vinnulífi þekktu ekki uppgjöf. Þeir
fóru ekki varhluta af áföllum, en
það vildi okkur til happs að þeir
bjuggu yfir þessari þráhyggju
allra mikilmenna. Eða hvað halda
menn að samtíð Halldórs Laxness
og Jóhannesar Kjarvals, á fyrri
hluta þessarar aldar, hafi haldið
um þá ætlan ungra fullhuga að
lifa af list sinni? Er hugsanlegt
að Pálmi Jónsson í Hagkaupum
hafi átt meiri þátt í að bæta lífs-
kjör þjóðarinnar, en allar nefndir,
ráð og stjórnir til samans? Öll
barátta, öll áhætta hefur tvær
hliðar, sigur eða tap. Án áhættu
vinnst enginn sigur. Óll okkar saga
er saga baráttu. Allir okkar sigrar
eru sigrar baráttu og áhættu.
4'/2 milljarður í
skuldabréfum
Nú er svo komið hjá okkar þjóð
að fjármagnið, afl þeirra hluta sem
gera þarf, streymir frá atvinnu-
rekstri og í fjárfestingu í skulda-
bréfum, keyptum með afföllum.
Talið er að af ca. 70 milljarða
sparifé landsmanna séu ca. 4 millj-
arðar í verðtryggðum spariskír-
teinum ríkissjóðs en um 4Vi millj-
arður í affallaskuldabréfum. Sá
markaður hefur meira en tvöfald-
ast á síðasta ári. Fái maður arð
af hlutabréfi í fyrirtæki er hann
skattlagður. Afföll af keyptum
skuldabréfum eru hinsvegar skatt-
frjáls. Viljandi eða óviljandi erum
við að beina öllu okkar sparifé i
skuldabréfakaup og frá atvinnulíf-
inu, jafnframt því sem við teljum
metnaðarfullt og dugmikið fólk
frá því að freista gæfunnar í at-
vinnurekstri. Linnulaust mega ís-
lenzkir atvinnurekendur sitja
undir rætnum svívirðingum í fjöl-
miðlum, án þess að til varnar sé
tekið. Meira að segja Sjálfstæðis-
flokkurinn skal ætíð þurfa að líta
undan þegar rætt er um hag og
aðbúnað atvinnurekstrar í
landinu. Það er trúlega ekki talið
vinsælt viðfangsefni, svona utan
landsfunda. Félagsmálapakkarnir
eru vinsælli. En hver á að borga
þá? Hvernig var ekki ævintýrið
um litlu gulu hænuna?
Höfundur er lögfræöingur og rek-
ur fasteignasöluna Húsakaup.
VJterkurog
L/ hagkvæmur
auglýsingamiðill!