Morgunblaðið - 23.09.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJÚDAGUR 23. SEPTEMBER 1986
Enn um gjald-
skrá tannlækna
eftir Helga V.
Jónsson
Að undanfömu hafa tannlæknar
ítrekað gert grein fyrir sjónarmið-
um sínum varðandi samninga við
Tryggingastofnun ríkisins og gjald-
skrá þá, er heilbrigðisráðherra setti
eins og boðið er í 44. grein almanna-
tryggingalaga. Undirritaður telur
að yfirleitt hljóti það að teljast
óheppilegt að samninganefndir
skiptist á skoðunum í fjölmiðlum
meðan samningar hafa ekki tekist
og geti slíkt aðeins torveldað endan-
lega samninga. Þar sem nú síðast
formaður gjaldskrámefndar Tann-
læknafélags íslands (TFÍ), Ólafur
G. Karlsson, hefur tvívegis kosið
þá leið og sent frá sér greinargerð-
ir í Morgunblaðið, þykir mér rétt
að fram komi sjónarmið samninga-
nefndar Tryggingastofnunar ríkis-
ins (TR), enda tel ég að almenning-
ur eigi rétt á að sjá þau, eins og
málum er háttað.
Hlutverk samninga-
nefndar TR
Hlutverk samninganefndar TR
að því er varðar tannlækna er að
leitast við að ná samningum við þá
um gjaldskrá fyrir þjónustu þeirra
við sjúklinga sem tryggðir eru sam-
kvæmt almannatryggingalögum.
Samkvæmt því sem tannlæknar
hafa upplýst á samningafundum
nær slík gjaldskrá til 10—15%
starfa þeirra. Samninganefnd TR
fjallar ekki um aðra gjaldtöku tann-
lækna, þ.e. gjaldskrá þeirra vegna
þjónustu við sjúklinga, sem ekki
njóta endurgreiðslna frá sjúkra-
tryggingum.
Seinagangur samninga
Tannlæknar hafa gjaman kastað
allri ábyrgð á seinagangi í samn-
ingamálum á samninganefnd TR,
en stjóm TFÍ á hér ekki minni sök
þegar eftirfarandi er virt:
Hinn 19. apríl 1975 var gerður
samningur milli TFÍ og TR um
greiðslur fyrir tannlæknaþjónustu.
Var samningur þessi ótímabundinn,
en uppsegjanlegur.
Á árinu 1979 í framhaldi af
breytingum á lögum um almanna-
tryggingar kom í ljós að ákvæði
samningsins um uppgjör, þar með
taldar kvittanir tannlækna, sem TFl
átti að semja samkvæmt samningn-
um, var ófullnægjandi. Lagði
tryggingatannlæknir fram tillögu
að kvittun í janúar 1979, en tillaga
hans fékk dræmar undirtektir hjá
tannlæknum sem og umræður um
breytingar á samningnum yfirleitt.
Hinn 30. september 1980 sagði
TR upp samningnum, þar sem allar
tilraunir til að fá ákvæðum samn-
ingsins um uppgjör breytt höfðu
reynst árangurslausar. Samkomu-
lag varð þó um að samningurinn
skyldi gilda meðan viðræður færu
fram um nýjan samning.
í október 1981 sendi trygginga-
tannlæknir frá sér drög að endur-
bættri gjaldskrá þar sem
aðgerðarliðir voru skilgreindir.
Drög þessi voru síðan rædd í starfs-
hópum tannlæknafélagsins og
athugasemdir og breytingartillögur
sendar tryggingatannlækni. Gerð
gjaldskrárinnar var komin vel áleið-
is er stjóm TFÍ tilkynnti Trygginga-
stofnuninni, hinn 12. ágúst 1983,
að fé'agið hefði stöðvað samninga-
viðræður vegna þess að stofnunin
hefði greitt reikninga frá erlendum
tannlækni, sem starfsleyfi hafði á
íslandi.
Viðræður samninganefnda TR
og TFÍ hófust ekki aftur fyrr en
23. júlí 1985 í framhaldi af einhliða
hækkun TFÍ á gjaldskrá tannlækna
1. mars 1985. Var gerður bráða-
birgðasamningur, er gilda skyldi til
1. desember 1985, en þá var gert
ráð fyrir að samkomulag hefði
náðst um nýja gjaldskrá.
Gangnr samninga-
viðræðna
Fljótlega kom í ljós að tannlækn-
ar gerðu sér vonir um verulegar
hækkanir á greiðslum úr hendi
sjúkratrygginga. Það stóð samn-
inganefnd TR hinsvegar mjög fyrir
þrifum, að nefndin átti og á enn í
miklum erfiðleikum með að gera
sér grein fyrir hvort kröfur tann-
lækna séu sanngjamar af eftir-
greindum ástæðum:
Engar upplýsingar liggja fyrir
um tekjur tannlækna.
Ófullnægjandi upplýsingar liggja
fyrir um fjölda þeirra vinnustunda
tannlækna, sem með sanngimi má
gera ráð fyrir að þeir geti selt út.
Engar upplýsingar liggja fyrir
um hversu langan tíma einstök
læknisverk taka.
Rekstrarkostnaður tannlækna-
stofa virðist mjög mismunandi.
Af ofangreindum ástæðum var í
samningaviðræðum byggt á ein-
hliða upplýsingum frá TFÍ, en af
hálfu samninganefndar TR var
ákveðið að leitast við að hafa gjald-
skrár tannlækna í nágrannlöndun-
um til samanburðar, ef það yrði
mögulegt.
Júlíus K. Valdimarsson
„Það er þess vegna ekk-
ert óeðlilegl þótt
manngildissinnaðir
menn viða um heim
velti fyrir sér nýjum
leiðum — nýrri hug-
myndafræði sem hæfa
mundi hinu nýja og
spennandi tækniþjóð-
félagi...“
hans til greina og tryggði réttlæti
fyrir alla. Einn sá möguleiki sem
helst virðist laga sig að þörfum hins
nýja þjóðfélags eru samvinnufélög
Helgp V. Jónsson
„Þar sem nú síðast
formaður gjaldskrár-
nefndar Tannlæknafé-
lags íslands (TFÍ),
Olafur G. Karlsson,
hefur tvívegis kosið þá
leið og sent frá sér
greinargerðir í Morg-
unblaðið, þykir mér
rétt að fram komi sjón-
armið samninganefnd-
ar T ryggingastofnunar
ríkisins (TR), enda tel
ég að almenningur eigi
rétt á að sjá þau, eins
og málum er háttað.“
Tilboð samninga-
nefndar TR
Eftir nokkrar samningaviðræður
komust samningar í algjöra sjálf-
heldu og reyndi samninganefnd TR
launþega (Industrial cooperatives).
Þessi atvinnufyrirtæki eru í eigu
allra starfsmanna jafnt og fyrirtæk-
inu er stjómað á lýðræðislegan
hátt — einn maður eitt atkvæði. —
Ágóða og tapi er dreift jafnt niður
eftir ákvörðun starfsmannanna
sjálfra og þeir kjósa sjálfir stjóm
fyrirtækisins. Þetta rekstrarform
hefur verið tekið upp í vaxandi
mæli víða um heim á síðustu árum.
Mondragon
Langbesta dæmið um árangur á
þessu sviði er að finna í Baskahér-
uðum Spánar. Þetta em hin
svokölluðu Mondragon-fyrirtæki
sem framleiða allt frá fóðurvörum
til tölvustýrðra vélmenna og hafa
gert Baskahéraðið að einu þróað-
asta iðnaðarsvæði á Spáni. Þessi
framleiðslusamvinnufélög telja m.a.
yfír 80 verksmiðjur sem byggst
hafa upp á síðustu 25 áram og
ráða til sín rúmlega 1.700 starfs-
menn. í fréttamynd sem sjónvarps-
stöðin BBC lét gera af þessari
sérstæðu þróun koma margar mjög
athyglisverðar staðreyndir fram.
Samkvæmt athugunum utanað-
komandi hagfræðinga reyndist
framleiðni verkafólksins í Mondrag-
on-verksmiðjunum meiri en í best
reknu einkafyrirtækjum Spánar.
Einnig kom fram hjá doktor Keith
Bradley við London School of Eco-
nomics að nýting vinnuafls, flár-
magns og tæknibúnaðar var betri
svo og helmingi meiri hagnaður af
seldri framleiðslu Mondragon-fyrir-
tækjanna, en gerðist hjá sambæri-
legum einkafyrirtækjum. Ástæður
þessa framúrskarandi árangurs og
samkeppnishæfni fyrirtækjanna
kvað doktor Bradley mega rekja til
rekstrarformsins og þeirrar óvenju-
legu samstöðu sem myndaðist með
stjómendum og starfsmönnum
verksmiðjanna. rekstrarformið
tryggði réttláta skiptingu og skap-
aði ábyrgð og áhuga hjá starfs-
fólkinu.
þá, eða hinn 8. júlí 1986, að leysa
málið með því að bjóða 23,49%
hækkun á eldri gjaldskrá, gegn því
að sérfræðiálag yrði lækkað úr 40%
í 20%. Skyldi eldri gjaldskrá þannig
breytt standa til loka nóvember, en
þá skyldi lokið gerð nýrrar gjald-
skrár. Jafnframt gerði tilboðið ráð
fyrir að tekið yrði upp nýtt reikn-
ingsform samkvæmt samkomulagi
aðila, þar sem gert væri ráð fyrir
að verkliðir væra númeraðir í sam-
ræmi við gjaldskrá og fram kæmi
fjöldi tímaeininga. Samninganefnd
TFÍ svaraði ekki sjálf frmangreindu
tilboði, heldur lagði það fyrir félags-
fund í TFÍ, þar sem því var hafnað,
en lagði fram gagntilboð, sem hljóð-
aði upp á sömu hækkun gjaldskrár-
innar en lækkun sérfræðiálags úr
40% í 32%. Ekki var minnst á nýtt
reikningsform í gagntilboði TFÍ.
Gagntilboði þessu hafnaði samn-
inganefnd TR. Hinn 15. júlí 1986
sendi samninganefnd TFI nýtt til-
boð þar sem sérfræðiálag sérfræð-
inga í tannréttingum var lækkað
úr 40% í 26%, en annarra sérfræð-
inga úr 40% í 32%, en auk þess
féllst TFÍ á að taxtaliðir gjaldskrár-
innar yrðu númerðir svo unnt væri
að vísa til þeirra við gerð nýrra
reikninga. Ekki var nefnd sú ósk
samninganefndar TR að á reikning-
um yrði jafnframt tilgreindur
tímafjöldi. Þessu tilboði var einnig
hafnað. Hinn 23. júlí 1986 var þess
óskað af hálfu formanns TFÍ, að
samninganefnd TR endurnýjaði til-
boð sitt frá 8. júlí, sem áður er
vitnað til. Mun það hafa verið ætlun
samninganefndar TFÍ að leggja það
að nýju fyrir félagsfund. Þessu
hafnaði samninganefnd TR með
bréfi dags. 24. júlí.
Helst er að skilja skrif tannlækna
svo að með neitun á endumýjun
tilboðsins hafi samninganefnd TR
gerst sek um að draga tilboð sitt
til baka. Á það er ekki unnt að
fallast. Tilboði þessu var hafnað af
hálfu TFÍ og er samninganefnd TR
því ekki við það bundin.
Ástæður fyrir þeirri ákvörðun
samninganefndar TR að endumýja
ekki tilboð sitt vora raktar í bréfi
til TFÍ dags. 24. júlí og bréfi dags.
1. ágúst 1986. Á því að vera óþarft
Millistjórn-
endur óþarfir
Þetta hefur m.a. þýtt að verk-
stjórar, gæðaeftirlitsmenn og
fjölmargir aðrir millistjómendur
sem einkareksturinn þarf að burð-
ast með eru nær óþarfír og þannig
sparast ómældur kostnaður og sam-
keppnishæfni hefur aukist. Þetta
er mögulegt vegna þess að starfs-
fólkið sér sjálft um eftirlit og góð
afköst því það er í vinnu hjá sjálfu
sér.
Jafnhliða framleiðslusamvinnu-
félögunum hafa síðan þróast nýjar
lausnir á öðram sviðum sem einnig
byggjast á samvinnuforminu. Má
þar nefna heilbrigðisþjónustu, rann-
sóknarstofur og skólastarf allt frá
dagheimilum til háskóla.
Burt með úrelta kerf ið
Hugmyndir sem þessar ættu að
eiga sérstakt erindi inn í íslenskt
atvinnulíf sem einkennist af heimis-
legri samsuðu af einkarekstri fyrir
almenningsfé og ríkisforsjá. Um
eiginlegan samvinnurekstur er
varla að ræða því forystumenn sam-
vinnuhreyfingarinnar sem nú
dreymir helst um að gera hana að
stóru hlutafélagi hafa gert hana að
forstjóraveldi sem lítið á skylt við
samvinnuhugsjónina. Afleiðingu
þessarar samsuðu má sjá á þjóð-
félagsástandinu. Við höfum erft það
versta úr báðum kerfum — slapp-
leika ríkisforsjárinnar og ójöfnuð
kapítalismans.
Við íslendingar viljum gjaman
hugsa stórt og lítum á okkur sem
greinda og dugandi þjóð. Sýnum
það nú í verki með því að afneita
gömlum og úreltum hugmyndakerf-
um og geram eitthvað af viti —
fordæmin höfum við.
Höfundur er markaðastjóri ogfé-
lagi i Flokki mannsins.
Ný tækni — ný
rekstrarform
— eftir Júlíus K.
Valdimarsson
Margt hefur verið ritað og rætt
um þá byltingu sem hefur orðið á
sviði tækni og vísinda á síðustu
áram og áratugum. Upplýsinga- og
þjónustusamfélag nútímans, með
örtölvum sínum og nýrri tækni,
býður upp á óþijótandi möguleika
til þess að leysa þarfir mannsins
og koma á réttlátu þjóðfélagi fyrir
alla.
Þjóðfélagsgerðin og sú hug-
myndafræði, sem hún byggir á,
hefur hins vegar, víðast hvar í heim-
inum, litlum sem engum breyting-
um tekið á síðustu hundrað árum,
eða frá dögum iðnbyltingarinnar.
Þetta er hugmyndafræði þeirra
Adams Smith og Karls Marx, sem
settu fram grundvallarkenningar
sínar um kapítalismann og kom-
múnismann á síðustu öld, eða um
þær mundir sem tækniundrið —
gufuvélin — var að líta dagsins ljós.
Stöðnuð hug-
myndamunstur
Þau þjóðfélagskerfí sem við bú-
um við í dag eiga ættir að rekja til
þessara langalangafa okkar og þau
byggja á stöðnuðu hagsmuna-
munstri sem hindrar það að
tæknibyltingin komi fólki til góða
eins og ella væri mögulegt. Innreið
örtölvunnar í þessi gömlu samfélög
er því einna líkust því að reynt
væri að koma flóknum hátæknibún-
aði fyrir í árabát.
Það er því broslegt að fylgjast
með metingi milli hinna gömlu
kerfa. Jafnvel virt tímarit eins og
„Time Magazine" í júlímánuði sl.
eyðir mörgum blaðsíðum í að sýna
fram á að líklega sé nú kapítalism-
inn bara betri en kommúnisminn. í
blaðinu era því gerð greinargóð
skil hvemig þróunin í heiminum
hefur á undanfömum áram verið
frá sósíalisma yfir til kapítalisma
og nefnir til fjölmörg lönd í Suður-
Ameríku, Afríku, Asíu og Evrópu
þar sem ríkisstjómir sem áður
studdust við sósíalískar fyrirmyndir
eru nú óðum að selja hlut sinn í
þjóðnýttum fyrirtækjum og minnka
ríkisafskipti. „Privatisation" og
kapítalismi era nú lausnarorðin.
Gallinn er bara sá að þótt æ
fleiri geri sér grein fyrir að ríkis-
forsjá og kommúnismi hefur reynst
máttlaust og óhæft kerfi fyrir fólk-
ið, þá gera flestir hugsandi menn
sér grein fyrir að kapítalisminn með
gróðahyggjuna að leiðarljósi hefur
heldur ekki reynst fólkinu vel. At-
vinnuleysi — fátækt og ójöfnuður
hefur alls staðar fylgt í slóð íjöl-
þjóðafyrirtælq'anna sem eru kóróna
sköpunarverksins i heimi kapítal-
ismans og ráða þar ríkjum.
Samvinnufé-
lög launþega
Það er þess vegna ekkert óeðli-
legt þótt manngildissinnaðir menn
víða um heim velti nú fyrir sér
nýjum leiðum — nýrri hugmynda-
fræði, sem hæfa mundi hinu nýja
og spennandi tækniþjóðfélagi en
tæki jaftiframt manninn og þarfir