Morgunblaðið - 06.06.1987, Page 1

64 SÍÐUR OG LESBÓK
STOFNAÐ 1913
126. tbl. 75. árg.
LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1987
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Avarp Bandaríkjaforseta í Feneyjum:
Ágreiningnr um hefðbundinn herafla ræddur í Reykjavík
Feneyjum, Briissel, Reuter.
RONALD Reagan Bandaríkja-
forseti sagði í gœr að góðar
horfur væru á þvf að risaveldin
gerðu samkomulag um að fjar-
lægja meðaldrægar kjarnorku-
flaugar í Evrópu og hét því að
gæta hagsmuna bandamanna
sinna ef af samningum yrði.
Ágreiningur er nú um áform
Atlantshafsbandalagsins um það
hvort reyna eigi að hleypa af
stokkunum viðræðum austurs og
vesturs um hefðbundinn herafla,
að því er haft var eftir stjórnar-
erindrekum og embættismönn-
um hjá Atlantshafsbandaiaginu í
gær. Verður þetta mál rætt á
fundi vamarmálaráðherra
NATO, sem haldinn verður í
Reykjavík 11. og 12. júní.
„Eigi sáttmáli að vera einhvers
virði verður að vera hægt að stað-
festa hann með eftirliti á staðnum.
Þar verður að fækka heildarfjölda
vopna hvorra tveggju talsvert,
fremur en að koma sér saman um
takmarkaða aukningu, eins og svo
oft hefur verið gert í sáttmálum
fyrri tíma,“ sagði Reagan í ræðu,
sem sjónvarpað var um Evrópu.
„Mikilvægast er að koma í veg fyr-
ir að annar hvor verði ver á vegi
staddur en hinn og standi berskjald-
aður."
Ræða Reagans virtist til þess
ætluð að róa bandamenn Banda-
rílq'anna í Evrópu. Þeir óttast að
kenning Atlantshafsbandalagsins
um sveigjanleg viðbrögð rejmist
ekki trúverðug ef flaugar Banda-
ríkjamanna í Evrópu verða fjar-
lægðar og Vestur-Evrópa standi
berskjölduð frammi fyrir yfírburð-
um Sovétmanna í hefðbundnum
herafla.
„Svo lengi, sem Sovétmenn hlaða
upp efnavopnum og reka stóran
hefðbundinn herafla, sem er í árás-
arstöðu bæði heima fyrir og í ríkjum
Austur-Evrópu, verða frjálsar þjóðir
Evrópu að vera sterkar og við-
búnar,“ sagði Reagan. Hann sagði
að ríki Atlantshafsbandalagsins
jmðu að bæta hefðbundnar vamir
sínar, þótt það væri erfítt og kostn-
aðarsamt. Forsetinn er nú staddur
skammt frá Feneyjum, þar sem
hann undirbýr sig undir leiðtoga-
fund sjö helstu iðnríkja heims, sem
hefst á mánudag í næstu viku.
Frakkland og önnur aðildarríki
að NATO jrreinir á um það hvort
bandalagið skuli eiga frumkvæði
að sérstökum viðræðum austurs og
vesturs um hefðbundinn herafla.
Frakkar eru andvígir slíkum samn-
ingaviðræðum og eru þeirrar
hyggju að hemaðarlegu sjálfstæði
þeirra innan NATO verði stefnt í
hættu. Þrýsta Frakkar á um að
viðræður þessar verði haldnar innan
marka ráðstefnu 35 þjóða um ör-
yggi og samstarf í Evrópu (CSCE).
Einkum Bandaríkjamenn em
andvígir því að viðræður um af-
vopnun verði haldnar á þeim
vettvangi, þar sem ýmis hlutlaus
og óháð ríki taka einnig þátt í
CSCE.
Embættismaður nokkur hjá Atl-
antshafsbandalaginu sagði að
samskipti sendinefnda Bandaríkja-
manna og Frakka í Briissel versn-
uðu eftir því sem nær drægi
fundinum í Reykjavík.
Kínverjar sprengja
kjarnorkusprengju
Stokkhólmi, Reuter.
KÍNYERJAR gerðu í gær sina
fyrstu kjarnorkutilraun síðan í
desember árið 1984. Að sögn
vísindamanna sænska hersins
sprengdu Kinveijar kjamorku-
sprengju neðanjarðar í Lop Nor
i norðvesturhluta Kína.
Nils Olof Bergkvist, talsmaður
Hagffors-rannsóknarstofnunar
sænska utanríkisráðuneytisins,
sagði að á mælitækjum hefðu kom-
ið fram merki um skjálfta, sem
benti til sprengingar i hörðu bergi.
Mældist skjálftinn 6,8 stig á Richt-
er-kvarða. Kínversk jrfirvöld hafa
ekkert viljað segja um sprenging-
una.
Norskir vísindamenn tóku einnig
eftir sprengingunni og sögðu þeir
að sprengjan hefði verið jafnöflug
og þær, sem Bandaríkjamenn og
Sovétmenn sprengja í tilraunum
sínum.
Bergkvist kvað líklegt að spreng-
ingin hefði verið innan 150 kfló-
tonna markanna, sem kveðið er á
um í óstaðfestum sáttmála risaveld-
anna frá árinu 1974.
Kínverjar eru meðal þeirra fímm
þjóða, sem eiga kjamorkuvopn. Að
sögn Alþjóða friðarrannsóknar-
stofnunarinnar í Stokkhólmi
(SIPRI) er talið að Kínveijar eigi á
milli 300 og 400 kjamaodda.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sólskinsbros
Vitnaleiðslur í vopnasölumálinu:
Irönum lofað liðveislu
gegn sovéskri innrás
Washington, Reuter.
BANDARÍSK sendinefnd, sem
ætlað var að koma á sambandi
við milligöngumann irönsku
Indland og Sri Lanka:
Taugatitringur eykst
Jaffna, Colombo, Nýju Delhí, Reuter.
STJÓRNARHERMENN á Sri
Lanka dreifðu í gær matvælum
til tamíla, sem liðið hafa skort
vegna sóknar hersins á hendur
skæruliðum á Jaffna-skaga.
Fengu blaðamenn að fylgjast
með og höfðu þeir eftir fólki, sem
fór í biðraðir til að fá mat, að það
hefði verið svangt. Þó hefði enginn
virst aðframkominn af sulti eins
og Indveijar héldu fram þegar
þeir réttlættu að matvælum var
varpað úr flugvélum jrfir Jaffna-
skaga.
Stjómvöld á Sri Lanka hafa lagt
fram mótmæli hjá Sameinuðu
þjóðunum vegna matvælasending-
ar Indveija, sem rufu lofthelgi
eyjarinnar þegar vistunum var
varpað út á fímmtudag. Indveijar
lögðu í gær til við Sri Lanka að
viðræður yrðu hafnar til að leysa
deiluna um tamfla á eynni og vilja
greinilega draga úr taugatitringn-
um, sem verið hefur milli ríkjanna
undanfaraa daga.
Enn sem komið er hefur ekkert
ríki lýst yfír velþóknun sinni á
matvælasendingum Indveija til
tamfla á Jaffna-skaga.
m
Reuter
Stjómarhermaður á Sri Lanka
lætur tamíla á Jaffna-skaga
hafa hveiti úr hjálmi sinum.
stjórnarinnar, sagði að Banda-
ríkjamenn myndu beijast við
Sovétmenn, ef þeir gerðu innrás
inn í íran, og hjálpa til við að
steypa Saddam Hussein forseta
íraks af stóli, að því er kaup-
sýsiumaðurinn Albert Hakim
sagði í vitnaleiðslum banda-
riskrar þingnefndar í gær.
Styijöld írana og íraka hefur nú
staðið síðan í september árið 1980
og er það höfuðmarkmið írana að
Hussein fari frá.
Hakim hefur undanfama daga
borið vitni fyrir vopnasölunefnd
beggja deilda Bandaríkjaþings og
sagði hann að þetta kæmi fram í
skjali, sem samstarfsmaður hans,
Richards Secord, hefði gert á fund-
um með ónefndum írönskum
embættismanni í Frankfurt í októ-
ber á síðasta ári.
Auk Hakims og Secords tóku
Oliver North, sem þá var starfaði
í þjóðaröryggisráðinu, og George
Cave, ráðgjafi bandarísku leyni-
þjónustunnar CLA, þátt í viðræðun-
Skjal Secords var lagt fram sem
sönnunargagn í vitnaleiðslum þing-
nefndarinnar um vopnasölumálið,
sem hefur verið mikill álitshnekkir
fyrir Bandaríkjastjóm, og þar er
vitnisburður Hakims staðfestur.
Viðræður þessar fóru fram eftir
að fyrri tilraunir um að koma á
sambandi við írana eftir leynilegum
leiðum í þeim tilgangi að fá banda-
ríska gísla lausa fóru út um þúfur.
Hakim sagði að Ayatollah Ruh-
ollah Khomeini erkiklerkur og
leiðtogi írans gæti fengið banda-
ríska gísla í Líbanon leysta úr haldi,
en stjóm írans nyti ekki nægjanlegs
trausts mannræningja til þess.
Ýmis gervifyrirtæki voru notuð
til að hylma yfír vopnasölumálið og
vom þau þannig uppbyggð að hægt
væri að færa út kvíamar, að því
er Hakim sagði. Kvað hann bæði
Secord og North hafa sagt að næsta
skrefíð væri að beijast gegn komm-
únistum í Angólu.
Hakim lék stórt hlutverk í vopna-
sölumálinu og lagði fram fé fyrir
vopnasendingum til írana.
Reagan reynir að róa
bandamenn í Evrópu