Morgunblaðið - 06.06.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1987
Kistufell séð frá Leirvogstungumelum.
Eyjatjöm. Sandfell í baksýn.
SVÍNASKARÐSLEIÐ
eftirÞórunni
Lárusdóttur
Ferðafélag íslands verður sextíu
ára á þessu ári, nánar tiltekið 27.
nóvember. Þessara tímamóta
hyggst félagið minnast með ýmsum
hætti. Félagið var stofnað fyrst og
fremst til að kynna Islendingum
eigið land. Arið 1927 voru
skemmtiferðalög nánast óþekkt hér
á landi. Einn þátturinn í að kynna
landið er að fara gangandi fomar
þjóðleiðir og feta þannig í fótspor
feðranna. Akveðið hefur verið að
fara fótgangandi frá Reylq'avík og
upp í Borgarfjörð að Reykholti.
Leiðin verður gengin í sex áföngum
á sex sunnudögum. Að vísu verður
ekki öll leiðin gengin heldur farið
í bflum hluta leiðarinnar.
Hér á eftir verður reynt að lýsa
svonefndri Svínaskarðsleið, fomri
þjóðleið, sem lá af Kjalamesi yfir
Svínaskarð og áfram yfir Reyni-
vallaháls, fyrir Hvalfjörð og áfram
upp í Borgarfjörð, vestur eða norð-
ur í land. Þetta var alfaraleið
meðan ferðast var fótgangandi eða
á hestum. Þessi leið var mikið
styttri heldur en að fara fram fyrir.
Ferðin hefst með því að ekið er
sem leið liggur upp úr Reykjavík.
Brátt er komið að rótum Ulfars-
fells eða Hamrahlíðarinnar eins og
flallið kallast næst veginum. Neðan
vegar, nær sjónum, blasir við stór-
býlið Korpúlfsstaðir sem nú má
muna sinn fífil fegri. í stað stórbón-
dans Thórs Jensen, sem byggði þar
upp í herragarðsstíl, hýsa bæjar-
húsin nú listamenn að starfí og í
stað þess að áður fyrr var heyjað
handa yfir hundrað kúm eða meir,
er túnið nú notað sem golfvöllur
og er hvort tveggja nauðsynlegt í
nútímaþjóðfélagi. Þegar komið er
upp fyrir Leirvogsá er sveigt af
þjóðvegi nr. 1 og ekið um melana
fyrir ofan Varmadal, fram hjá
bæjunum Völlum og Norður-Gröf.
Skammt innan við Norður-Gröf er
Grafará, sem venjulega er lítill og
meinlaus lækur, en getur orðið á
skömmum tíma hið mesta forað.
Síðast drukknaði maður í ánni
1954, bóndinn í Þverárkoti, Oddur
Einarsson, er hann var einn á ferð
með kerruhest. Grafardalurinn er
stuttur en djúpur dalur sem gengur
inn í Esjuna austan við Kistufellið.
Þverárkotsháls gengur fram úr
Esjunni miili Grafardals og Þverár-
kotsdals og gengur langt fram á
Leirvogsáreyrar. Iðulega er gengið
á Esju upp Þverárkotsháls og er
þá komið beint upp á Hátind, 909
m. Þegar komið er inn fyrir hálsinn
tekur við all mikið undirlendi og
flatar áreyrar, sem Þveráin hefur
myndað með framburði sínum, en
nú hefur verið breytt í ræktað land.
Þverárkot var áður fyrr all góð
jörð, en hefur nú verið í eyði um
árabil.
Þegar komið er inn fyrir Þverá
hefst hin eiginlega Svínaskarðsleið,
sem lá yfir Svínaskarð niður
Svínadal, yfir Laxá og áfram yfir
Reynivallaháls upp frá Vindáshlíð
um Seljadal og kom niður í Hval-
fjörð hjá Fossá. Svínaskarðið liggur
á milli Móskarðshnjúka og Skála-
fells. Þetta er auðveld leið að
sumarlagi þegar veðrið er gott og
bjartur dagur, en að vetri til er
öðru máli að gegna. Þarna er mik-
ið vetrarríki og snjóþungt, sérstak-
lega norðan í skarðinu og allra
veðra von.
Ekki er oft getið um mannskaða
á þessari leið, þó var það snemma
á þessari öld að ungur maður frá
Hækingsdal í Kjós varð úti í skarð-
inu. Var það rétt fyrir jól að hann
var á leið upp í Kjós ásamt nokkr-
um öðrum ferðamönnum en kenndi
lasleika á leiðinni og varð eftir í
Fitjakoti þegar samferðamennimir
héldu áfram. Hann gisti í Fitjakoti
og hélt svo áfram einn síns liðs
daginn eftir, en þá var kominn
aðfangadagur. Heimilisfólkið í
Hækingsdal átti von á honum þá
um kvöldið en þegar hann kom
ekki var sent suður daginn eftir
og kom þá hið sanna í ljós. Fannst
lík hans ekki fyrr en nokkrum vik-
um seinna.
Þegar komið er upp í háskarðið
opnast mikið útsýni. Til vesturs sér
yfir Álfsnesið, eyjamar og til
Reykjavíkur. í norðri blasa við Kjöl-
urinn, Hádegisflallið og írafellið. í
Skarðinu er all stór varða eins og
víða á gömlum alfaraleiðum.
Slíkum vörðum eru yfirleitt tengdar
ein eða fleiri þjóðsögur. Hér áttu
tveir smalar frá bænum sitt hvoru
megin við skarðið að hafa drepið
hvom annan og verið dysjaðir
þama, enda slíkar sögur miklu
áhrifameiri en sú skýring að ferða-
menn hafi stansað þar sem vegur-
inn Iá hæst, hvflst þar um stund
og kastað steinum í vörðu til að
merkja leiðina.
Segja má að í háskarðinu sé leið-
in um Svínaskarð hálfnuð. Héðan
er stutt að ganga á Móskarðs-
hnjúkana en milli skarðsins og
Skálafells er all mikið gil eða gljúf-
ur. Tvær ár eiga upptök sín í
skarðinu, til suðurs rennur Skarðsá
og til norðurs rennur Svínadalsá.
Svínadalurinn er langur og
nokkuð brattur efst. Þegar neðar
dregur er hann breiður og grösug-
ur. Aldrei hefur verið búið í dalnum.
Þegar haldið er niður í dalinn verð-
ur fyrst fyrir all djúpt gil á vinstri
hönd og nefnist það Móskarðsgil
og skilur á milli Móskarðshnúks
og Trönu. Trana er all mikið fjall,
sem gengur út úr Esjunni til norð-
urs og tranar sér þar fram.
Svínadalsáin kemur úr Svína-
skarði eins og áður segir og rennur
niður Svínadalinn. Ekki er hún
vatnsmikil að jafnaði en í leysing-
um getur hún orðið að all mikilli
á. Þegar neðar dregur breikkar
dalurinn og landslagið breytist.
Framundan blasir Sandfellið við
þar sem það situr á Reynivallaháls-
inum austast. Austan við dalinn
er Hádegisfellið og neðar er svo
írafellið, lítið fjall og stendur sam-
nefndur bær undir því. Bær sem
er frægur fyrir írafellsmóra, draug
sem var all magnaður í fyrstu, en
er nú að öllum líkindum útdauður.
Neðarlega í Svíandalnum er komin
þó nokkur sumarbústaðabyggð
enda er landið vel fallið til slíkrar
búsetu.
Þegar komið er niður úr Svína-
dalnum er komið á Kjósarskarðs-
veg og skammt frá veginum er
flárskilarétt Kjósaringa, Möðru-
vallarétt. Áður var skilaréttin í
landi Eyja við endann á Meðalfells-
vatni og hét þá Eyjarétt. Meðan
að sauðfjárbúskapur var stundaður
að marki í Kjósinni var líf og fjör
á réttardaginn í Eyjarétt, en nú
er öldin önnur og lítið um að vera
á þeim degi. Svínaskarðsleið lá
áður fyrr þvert yfir Laxá, fram hjá
Vindáshlíð og upp á Reynivalla-
háls. Nú er farinn vegurinn til
austurs, yfir Svínadalsá á brú og
síðan yfir Laxá, sem líka er brúuð.
Skammt frá brúnni er sveigt af
leið til hægri og er þá komið aftur
á hina fomu leið yfir Reynivalla-
háls, sem kallaðist þjóðvegur.
Svínadalsáin og Laxáin renna hér
í dálitlum gljúfrum, sem þær hafa
grafið í gegnum holtin í áranna
rás. Hér er snoturt um að litast
og sjálfsagt að gefa sér góðan tíma
til að litast um. Hér sér niður að
Möðruvöllum og út á Meðalfellið,
sem skiptir Kjósinni. Að sunnan
er Krókurinn og að norðan er Lax-
árdalurinn.
Mál er að linni lýsingunni að
sinni. I næstu grein verður haldið
áfram göngunni upp í Hvalfjörð.

MOBALPA*
mmmmmmmmmmmm mrtms
Hverfisgata 37
Simi 91-21490 91-21846
Pósthólf 761
101 Reykjavík
JS
F
Vlkurbraut 13
Simi 92-2121
Pósthólf 32
230 Keflavik
STÓRKOSTLEG HÖNNUN
í SÉRSTÖKUM
GÆÐAFLOKKI

Lions-
félagar
á þingi
ÞING Lionshreyfingarinnar á
íslandi verður sett að Hótel
Sögu í Reykjavík laugardaginn
6. júní kl. 10.00. Allt að 500
Lionsfélagar víðsvegar að af
landinu munu sækja þingið.
Heiðursgestir á þinginu
verða Svíinn Sten A. Akestam
og Martha kona hans, en Sten
A. Akestam er alþjóðaforseti
Lionshreyfingarinnar þetta
starfsár.
Lionsfélagar eru 1.400.000 í
heiminum í 160 löndum. Á ís-
landi er að finna 3.500 Lions-
félaga karla og konur í 102
klúbbum.
Í7