Morgunblaðið - 06.08.1987, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1987
21
Orð í belg um eyðni
eftirHeimi Steinsson
Að undanfömu hefur nokkur um-
ræða átt sér stað í blöðum um sjúkdóm
einn, er heijar á mannkynið í svip og
hlotið herur heitið „eyðni" á Islenzku
máli. Tilefni umræðunnar er m.a. sam-
þykkt Prestastefnu 1987, en ályktun
sú hefur sætt gagnrýni.
Gagnrýnin virðist vera byggð á
þeirri skoðun, að útbreiðsla eyðni reki
rætur sínar til sérlega syndsamlegs
lífemis þeirra einstaklinga, er heyra
til svonefndum „áhættuhópum".
Prestastefna er gagnrýnd fyrir að
hafa hvatt til umburðarlyndis I sam-
skiptum við það fólk, — sem og við
aðra menn.
Hér verður ekki fjallað um sjúk-
dóminn sjálfan, né heldur um áhættu-
hópana, atferli þeirra eða sérstöðu.
Læknisfræðileg hlið þessa máls er
ekki á færi undirritaðs. Aðrir eru
hæfari til að tjá sig um það, hvemig
haga skuli samskiptum manna í þvl
skyni að hindra sjúkdómsfaraldur sem
þann, er hér um ræðir. Þar hafa sér-
fróðir lagt nýtileg lóð á vogarskálar,
og vonandi ber viðleitni þeirra nokk-
um ávöxt.
Hitt verður íslenzkum kirkjumanni
ígrundunarefni, þegar kveðið er upp
úr með það, að einstakir hópar manna
séu „syndugri" en annað fólk. Sú
hugsun, sem býr að baki slíkum at-
hugagreinum, kann að eiga rétt á sér
samkvæmt skilningi einhverra kirkju-
deilda. En arfleifð evangeliskrar kirkju
á íslandi er önnur. Reyndar eru hug-
myndir lútherskra kirkna yfirleitt um
synd og dóm, sekt og sáttargjörð mikl-
um mun dýpri en nemur orðalenging-
um um einstakar ávirðingar manna.
Fýrr greind samþykkt Prestastefnu
1987 er í fyllsta samræmi við þann
lútherska arf. Sá arfur er að sfnu leyti
í fullkominni samhljóðan við Heilaga
Ritningu og byggður á fagnaðarerind-
inu um Jesúm Krist.
Mikilvægt er, að íslendingar gjöri
sér það ljóst, að kirkja þeirra vísar
öllum einstaklingum til sætis á sama
bekk syndugra manna og boðar þeim,
er þar sitja, eitt og sama fagnaðarer-
indið um fyrirgefningu Guðs fyrir
trúna á Jesúm Krist. Þar er, var eða
verður aldrei nokkru sinni nokkur
manna munur.
Reyndar gegnir furðu, að til skuli
vera meðal kristinna manna sá hugs-
unarháttur, að „syndin" sé með
einhveijum hætti stigskipt. „Sjmd“ er
orð, sem ritningin og kirkjan nota um
ástand mannkjms á öllum öldum eftir
hið fyrsta syndafall. Andspænis ein-
um, heilögum Guði er mannkjmið
gjörspillt og á sér alls engrar viðreisn-
ar von af eigin rammleik. Allt vort
framferði er flekkað ranglæti. Allir
menn eru sekir og skortir Guðs dýrð.
Það er fáfengilegur hégómi að ímjmda
sér, að unnt sé að vinna sig út úr
þessu ástandi með svonefndum góðum
verkum eða réttri brejrtni. Maðurinn
er „svínbeygður inn í sjálfan sig“, eins
og gamli Marteinn Lúther komst að
orði, eigingjarn þræll sjálfselsku
sinnar. Maðurinn losnar alls ekki úr
þeirri bóndabeygju, þótt hann sigrist
á einhveijum þeim löstum, sem honum
eru tamastir. Rætur illgresisins eru
dýpri en svo, að unnt sé að grafa fyr-
ir þær með þvi að fítla við nokkrar
blöðkur á yfírborði.
Fyrir augliti Guðs er saurlífsseggur-
inn ekki hótinu sekari en munkurinn
eða hinn heiðvirði borgari, sem aldrei
vék af vegi varfæminnar. Guð er al-
gjör. Krafa hans um hreinleika er hið
sama. Enginn maður hefur nokkm
sinni komizt nærri því að uppfylla
kröfu Guðs. Þar af leiðandi getur eng-
inn með Guðs nafn á vömm áfellzt
annan fyrir takmarkaðan siðferðis-
þroska. Slíka dóma fá menn kveðið
upp á almennum borgaralegum for-
sendum, — ef þeim þykir ástæða til.
En frá Guði hafa þeir ekkert umboð
til þess háttar yfirlýsinga.
Einasta lausnin á þeim vanda, sem
fólginn er í orðinu „sýnd“, birtist I
því, að Guð sjálfur kom í heiminn í
Jesú Kristi og tók á sig sjmd heimsins
alla. Þar með rétti skaparinn himins
og jarðar bömum sínum úrslitahönd
til hjálpar. Mennimir veita þeirri hjálp-
arhönd viðtöku með þvt að iðrast sjmda
sinna og þiggja fyrirgefningu Guðs í
Jesú Kristi. Sá, sem það gjörir, hefur
öðlazt nýja stöðu, — náðarstöðu. Af
sjálfs síns dáðum er hann jafn syndug-
ur og fyrr. Verk hans fá engu brejdt
þar um. En fyrir náð Guðs er hann
réttlættur. Guð hefur afmáð sekt hans.
Þaðan I frá lifir hann á fyrirgefningu
Guðs, í iðrun, trú og þakkargjörð.
Þessi lausn nefnist „fagnaðarerind
ið um Jesúm Krist“. Lausnin er Guðs
verk alls endis. Guð kveikir trúna í
bijósti mannsins, knýr hann til ið-
ranar, skapar þakkarhug við hjartar-
ætur hans. Síðast greindum
staðreyndum til áréttingar skírir
kirkja fagnaðarerindisins (evangelisk
kirkja) ómálga böm. Reyndar gjörir
heimskirkjan upp til hópa hið sama:
Guð tekur hvítvoðunginn á arma sína,
ritar nafn hans í lífsins bók og gefur
með þeim hætti fyrirheit um að tendra
trúna, iðranina og þakkarhuginn í
bijósti bamsins, þótt bamið sjálft á
skímardegi fái ekki gjört sér grein
fyrir þessum efnum. Guð einn er gjör-
andinn. Árangurinn af verkum Guðs
er engu háður öðra en vilja hins al-
máttka.
Óþarft kjmni að virðast að rifja upp
þann almenna bamalærdóm kristinnar
kirkju, sem hér hefur verið ýjað að I
fáum orðum. Blaðaskrif undangeng-
inna vikna benda þó til, að brýnt sé
að haida þeim lærdómi á lofti.
Fagnaðarerindið er undursamleg-
asta gjöfin, sem mönnum er gefin.
Fagnaðarerindið veitir innri ró, sálar-
frið, af því að það er boðskapur um
fyrirgefningu, miskunn og mildi hins
eilífa Guðs, er öllu heldur I hendi sér.
Þessi sálarfriður er þýðingarmesti
ávöxtur trúarinnar, iðranarinnar,
þakkargjörðarinnar. Einnig sá ávöxtur
er gjöf og annað ekki, — þeim gefínn,
er þiggja vilja, — og bera vilja mis-
kunnina og mildina bræðram sínum
og systram á jörðu.
Þegar mannkjmið stendur and-
spænis hrellingum af því tagi sem
„eyðnin" er, verður mörgum það á að
leita uppi sökudólga. Mjmdin er þá
einfölduð eftir föngum. Einnig vill svo
til takast, að menn fari að ragla sam-
an borgaralegum umgengnisháttum,
sem brýnt er að hafa í heiðri, og
Heimir Steinsson
hinztu rökum tilverannar.
Enginn viti borinn maður mótmælir
því, að hollast sé að hlíta réttum regl-
um í kjmferðislegum efnum, — eins
og öðram efnum öllum. Skylt er að
taka höndum saman um varðveizlu
þeirra verðmæta, er birtast I skipu-
lögðu samfélagi manna á jörðu, — og
mótazt hafa m.a. af margra alda áhrif-
um kristinnar kirkju.
Hitt ber að varast — að hræra I
einn graut þeim almennu viðmiðunum,
sem vel hafa rejmzt og lengi skyldu
standa — og þeim römmu rökum efsta
dóms, er birtast, þegar talið berst að
sjmd og sekt, fyrirgefningu og hjálp-
ræði þessa heims og annars.
Undir slíkum kringumstæðum
skiptir þvl mestu, að kirkjan beri fagn-
aðarerindið fram, — hreint og
ómengað. Ekki verður betur séð en
títtnefnd prestastefnusamþykkt 1987
sé nýtilegt framlag til þeirrar við-
leitni. Að sjálfsögðu ber ekki að skoða
þá ályktun sem neins konar stuðning
við afbrigðilega kjmllfshætti. En álit
Prestastefnunnar endurspeglar þá
miskunnsemi I garð bágstaddra
manna, sem er kjami fagnaðarerindis-
ins sjálfs.
Höfundur er prestur ogþjóð-
garðsvörður á Þingvöllum.
Utsala