Morgunblaðið - 18.08.1987, Blaðsíða 15

T8C1 T8Ú0Á .81 HUOAaUlQIM .aiOAJaVUJOHOM
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 1987
*
lf
Lausnin á sveppa
gátunni
Margir hafa undrast miklu hærra
sveppaverð hérlendis en í Dan-
mörku. (Sjá mynd.) En varist
yfirborðslega athugun á þessu.
Skýringamar eru fyrst og fremst
þijár og allar auðskildar.
1. Þyngdin er önnur. Manst þú
hvemig rótin var á íslensku svepp-
unum sem þú keyptir síðast? Það
er ekki von, hana hafði garðyrkju-
bóndinn skorið burt. Sveppir í
Danmörku em aftur á móti seldir
í heilu lagi, með rót, sem neytand-
inn sneiðir síðan af eftir smekk
heima hjá sér. Rótarhlutinn sem
skerst af er yfirleitt á bilinu
15—30% af vigt sveppsins.
Danski neytandinn, sem greiddi
fyrir 1 kíló af sveppunum hjá græn-
metissalanum, fær í raun aðeins
700—850 grömm. Raunverulegt
kílóverð er því mun hærra en það
sem stendur á skiltinu við sveppina.
Þetta er grundvallaratriði sem
margir átta sig ekki á í samanburði
milli landa. Islenskir garðyrkju-
bændur reyndu líka á sínum tíma
að hafa sveppi af þessu tagi á
markaði, en því miður kom í ljós
að neytendum líkaði það ekki. Þess
vegna skera íslenskir framleiðendur
rótina af, áður en varan fer á mark-
að.
Nýtingin er semsé betri hérlend-
is, neytandinn greiðir aðeins fyrir
það sem hann notar. íslenskir garð-
yrkjubændur bera hins vegar
kostnaðinn við afskurðinn, sem
hækkar verðið enn umfram það sem
ella væri, ef neysluvenjur væru hér
svipaðar og í Danmörku.
2. Efnafræðin er önnur: Þurr-
efnin í hálminum, sem er Jarðvegur
sveppanna“, er eitt mikilvægasta
atriðið varðandi uppskerumagnið.
Það er hlutfallslega miklu lægra
hér en erlendis. Þurrefni í íslenskum
hálmi sem garðyrkjubændur fá frá
byggræktendum á Suðurlandi er
um 30%. Erlendis er þurrefni að
meðaltali um 45%. Þessi staðreynd
leiðir augljóslega til betri skilyrða
og lægri kostnaðar þar. Ekki er
leyfilegt að flytja inn hálm vegna
hættu á að gin- og klaufaveiki ber-
ist til landsins.
3. Hálmverðið er annað: Hálm-
ur erlendis kostar lítið, enda
komrækt mikil og alls staðar stutt
í hálm. Hér þarf að greiða miklu
meira fyrir hálm, eða sem svarar
hálfu heyverði, enda byggrækt lítt
útbreidd og flutningskostnaður
kemur til. Aðstöðumunur er því
gífurlegur.
Þessi þrjú atriði sýna hve hættu-
legt er að draga stórar ályktanir
án þess að afla sér heimilda. Svepp-
ir á íslandi eru ekki óeðlilega dýrir.
Gæði íslenska
grænmetisins
Skýringar á gæðum íslenska
grænmetisins samanborið við erlent
eru margar, en þessar helstar:
1. Grænmeti er að jafnaði bragð-
meira þeim mun norðar í álfunni
sem það vex. Grænmeti ræktað úti
undir beru lofti á íslandi er laust
við loftmengun, sem er stöðugt
áhyggjuefni erlendis.
2. Notkun á eiturefnum, sveppa-
lyfjum og meindýralyfjum er hér
hverfandi, enda sjúkdómar og mein-
dýr færri en erlendis.
3. Meirihluti íslenskra garðyrkju-
bænda hefur sérmenntun á sínu
sviði. Garðyrkjuskóli ríkisins á
Reykjum í Ölfusi sér auk reglulegr-
ar kennslu um símenntunamám-
skeið og stöðuga fræðslu í
fréttabréfum.
Um langt árabil hefur Búnaðar-
félag íslands og ráðunautar þess,
ásamt Rannsóknastofnun land-
búnaðarins, sinnt leiðbeiningar-
þjónustu um garðyrkju og ylrækt.
Meðal annars hafa verið haldin sér-
stök námskeið fyrir bændur í
notkun og meðferð hættulegra efna
í X- og A-flokkum.
4. íslenskir garðyrkjubændur
hafa mikil samskipti við útlönd,
bæði með þátttöku í félagsstarfi og
kynnisferðum á sýningar og til
framleiðenda. íslenskir garðyrkju-
bændur fylgjast með framförum og
tækni í sinni grein.
ísland er opið fyrir eitri
ísland er opið fyrir eitri í inn-
fluttu grænmeti. Hérlendis er engin
reglugerð eða reglur um eftirlit með
eiturefnum í innfluttu grænmeti og
ávöxtum. í öðrum Evrópulöndum
og reyndar hjá flestum þjóðum
heims eru strangar reglur um slíkt
eftirlit, vegna þeirrar hættu sem
menn gera sér grein fyrir varðandi
eiturefni í matjurtum, og nú síðast
geislun sveppa og annarrar við-
kvæmrar vöru. Ekki er látið nægja
að fá í hendur heilbrigðisvottorð frá
útflutningslandinu. Víðast eru efna-
greiningarstofur tengdar tollgæslu
viðkomandi ríkis.
Notkun hættulegra eiturefna,
lyfja og rotvamarefna í matjurta-
rækt gengur víða fram úr hófi
erlendis. Epli, appelsínur og aðrir
ávextir eru iðulega sprautaðir með
meindýralyú'um og síðan rotvamar-
efnum, sem hefta þroskun þeirra.
Sumar vömr em vaxbomar. Nýj-
asta aðferðin er geislun, sem ýmsir
aðilar em famir að beita ótæpilega
á sveppi og aðra vöm, til að hamla
gegn útlitsbreytingum og áferðar-
göllum við geymslu. Hafa sérfróðir
menn lýst yfír áhyggjum sínum
vegna þessarar aðferðar.
Enn ber að nefna, að neytendur
víða um heim vara sig nú í síaukn-
um mæli á þeim gróðri, sem
rætkaður er nærri iðjuvemm, stór-
borgum og jafnvel þjóðvegum.
Komvömr, grænmeti og garðávext-
ir af slíkum svæðum lenda nú í
lægri gæða- og verðflokkum en
ómenguð vara. I rauninni er þetta
að mörgu leyti aðal markaðsum-
ræðan hjá þeim þjóðum sem við
viljum sífellt bera okkur saman við.
Mengaðar og eitraðar vömr verður
sífellt erfiðara að losna við. Ymsar
þeirra er aðeins hægt að selja (og
yfirleitt ódýrt) til svæða eins og
Islands og einstakra þróunarríkja.
Hér er viðeigandi að skjóta því
inn, að bandaríska matvælafyrir-
tækið NABISCO fékk nýlega til
greiningar byggbrauð, sem bakara-
meistari í Reykjavík er nú farinn
að framleiða úr 70—80% íslensku
byggi af Suðurlandi. Er ekki að
orðlengja þær ánægjulegu niður-
stöður, sem komu fram í athugun-
um á rannsóknastofum þessa virta
fyrirtækis, varðandi tre^ar, stein-
efni og aðra hollustu íslenska
byggsins. Hitt er ef til vill íhugunar-
efni, að Bandaríkjamenn sáu sér-
staka ástæðu til að geta þess, að
varan bæri glæsilega með sér, að
engin mengun léki um vaxtarsvæc
hráefnisins. Hvöttu þeir aðila hé
til að efla þessa framleiðslu, þv
neytendur sem gerðu kröfur t)
matvæla sæktust mjög eftir braué
úr gæðakomi af þessu tagi — oj
væm reiðubúnir að greiða hærr.
verð fyrir það, sem og annan jarðar
ávöxt af mengunarlausum svæðum
íslenskir garðyrkjubændur, sen
framleiða fyrsta flokks, heilnæm;
og heilbrigða vöm, geta ekki seti>
þegjandi undir samanburði um ven
og gæði við þessar órannsökuði
vömr. Það hlýtur að vera ein helst;
krafa neytenda og hollustuvemdar
aðila að tryggja opinbert gæðaeftir
lit með innflutningi matjurta.
Höfundur er formaður Sambands
garðyrkjubænda.
ÁRGERÐIRNAR FRÁ
MITSUBISHI ERU KOMNAR
í bílunum frá MITSUBISHI þarf ekki aö hafa áhyggjur af
,,aukabúnaði‘‘. — Hann fylgir meö í veröinu.
Hjá okkur fá allir bíl viö sitt hæfi.
Það borgar sig að bíða eftir bll frá MITSUBISHl