Morgunblaðið - 22.09.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1987
Norðan heiða
Békmenntir
Erlendur Jónsson
HÚN VETNIN GUR. Ársr.
Húnvetningaf. í Reykjavík. XI.
174 bls. 1986-1987.
Húnvetningafélagið hefur árum
saman haldið úti myndarlegu árs-
riti. Að þessu sinni hefst ritið á
sögu byggðasafnsins á Reykjum
eftir Jakob Þorsteinsson frá Geit-
hömrum. En nú eru liðin tuttugu
ár frá því safnið var opnað. Að-
dragandinn að stofnun þess var
auðvitað talsvert lengri. Þegar
hafist var handa að draga til
safnsins voru síðustu forvöð að
ná til gamalla muna sem nú
mundu torfengnir, ef þeir mundu
þá ekki með öllu glataðir, sumir
hveijir að minnsta kosti. En einn-
ig víir komið fyrir í safhinu ýmsum
áhöldum sem þá voru nýlega af-
lögð en teljast nú hálfgerðir
fomgripir, t.d. gömlum jarðyrkju-
og heyvinnuáhöldum svo dæmi sé
tekið. Safnið er því afar fróðlegt
fyrir þá sem vilja kynna sér fyrri
tíma búskapar- og lífshætti í sveit-
unum norðan heiða; auk þess sem
öilu er þar einkar vel fyrir komið.
Að venju eru í Húnvetningi
minningabrot og mannaminni.
Fólk, sem nú er á efra aldri, rekur
endurminningar frá æsku sinni í
héraði. Til dæmis er viðtal við
Arinbjöm Ámason, fyirum rit-
stjóra Húnvetnings, skráð af
Dýrmundi Ólafssyni. Það ber yfir-
skriftina Bóndi í Reykjavík.
Dæmigert, því margur Húnvetn-
ingurinn hefur horfíð úr héraði og
þá oftast í þeim vændum að koma
sér fyrir í þéttbýlinu við Faxaflóa.
Þar munu enda vera búsettir flest-
ir sem leggja efni til þessa rits.
Meðal annarra þátta nefni ég
Hjónin Guðrún og Jónas & Múla
Gunnar Dal
eftir Pál V. Daníelsson. Þau, Múla-
hjón, vom foreldrar Guðmundar
fjallabílstjóra sem frægur var á
sinni tíð vegna þess að hann var
meðal brautryðjenda í hálendis-
ferðum.
Ég nefni líka þáttinn Fram í
heiðarmó eftir Þorberg Jóhannes-
son, Neðra-Núpi. Þorbergur segir
frá fyrstu ferð sinni fram á heiðar
til silungsveiða. Athyglisverður
þáttur og minnisstæður. »Þegar
ég fór þessa fyrstu ferð,« segir
Þorbergur, »voru heiðamar mjög
fjölskrúðugar, fuglalíf mikið og
flölbreytt, gróður þroskamikill,
margir unaðsfallegir staðir þaktir
víði og hvönn ásamt blómum.«
Löngu síðar, er Þorbergur kom á
sömu slóðir, var breyting orðin:
»Þar sem áður var fullt af lífí og
gróðurbreiðum var nú líflaust og
hinn fagri gróður horfínn, véla-
hljóð bifreiða mfu kyrrðina,
menningin hafði hafíð innreið sína
í þessar fögm lendur, með því sem
henni fylgir.«
Stuttur en gagnorður er þáttur
Þórhildar Sveinsdóttur, Gamli
bærinn. »Þetta var gamall torfbær
en nokkuð stór og reisulegur.«
Þórhildur lýsir ekki aðeins gamla
bænum sínum heldur líka heimil-
islífínu eins og gekk og gerðist í
þá daga. Skemmtun og tilbreyting
varð þá hver og einn að skapa sér
sjálfur. Lesefni var nokkurt til,
að minnsta kosti víðast hvar, en
af skomum skammti. Og tæpast
við allra hæfí! »Mamma hló dátt
þegar ég 8 ára gömul sat með
Búnaðarritið og var að lesa um
súrhey og áburð.«
Dýrasögur em í flestum ritum
af þessu tagi og eiga þar líka
heima. Þama er ein slík: „Þér er
ekki mikið ætlandi“, sem Herdís
Sturludóttir hefur skráð eftir Páli
Guðmundssyni. Fóðlegur þáttur.
Og minnir á að bömum var ekki
lítið ætlað í lífsbaráttunni fyrmm,
hreint ekki.
Auk fleiri góðra þátta er líka
kveðskapur í þessum Húnvetningi,
meðal annars stutt en áhrifamikið
ljóð eftir Gunnar Dal, eitt með
hans bestu. En sá hefur einmitt
verið styrkur Húnvetnings að til
hans hafa lagt efni bæði áhuga-
menn og atvinnumenn ef svo má
að orði komast. Ritnefnd skipa að
þessu sinni Ásta Þórðardóttir,
Grímur Jósafatsson og Páll V.
Daníelsson. Sýnilega hafa þau lagt
metnað sinn í að rit þetta yrði sem
vandaðast, svo hið ytra sem innra.
NÝJA WE 65 HÁÞEYTIVINDUÞVOTTAVÉLIN FRÁ;
Electrolux Wascator
Gullió
tældfæfi
-fyrir þvottahús, fyrirtæki, fjölbýlishús
og minni stofnanir
EINSTAKUR MÓTOR: Ein aöalnýjungin í WE 65 vélinni er
mótorinn sem nú er staðsettur ofna viö tromluna, þetta dregur
ekki einungis úr skemmdum vegna vatnsleka, heldur auöveldar
einnig allt viðhald. - MINNITITRINGUR, MINNI HÁVAÐI: Ný
tannhjólaskipting hefur í för meö sér átakaminni hraðaskipting-
ar og hleðslan jafnar sig sjálf í tromlunni. - TRAUSTARIHURÐ: í
nýju WE 65 vélinni er sérstaklega styrkt hurð. - EINFALDARA
STJÓRNBORÐ: Aöeins einum takka þarf að snúa til að velja eitt
af þvottakerfunum sjö. - FULLKOMIN VARAHLUTA- OG VIÐ-
GERÐARÞJONUSTA - BÆKUNGUR Á ÍSLENSKU - SJÁUMST.
_________________A. KARLSSOn HF.______________________
HEILDVERSLUN-SÍMI: 27444-PÓSTHÓLF: 167-BRAUTARHOLT28-REYKJAVÍK
Eyjan fegurðar
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Insight Guides: Taiwan
Útg. Apa 1985
Ritstjóri Paul Zach
„Bao-Dao“ kölluðu frumbyggjar
Taiwan eyjuna sem liggur skammt
undan ströndum meginlands Kína.
Bókstafleg þýðing mun vera „Fjár-
sjóðaeyjan." í þann tíð voru digrar
náttúruauðlindir á eynni, kol, jám
og brennisteinn, svo að kannski það
hafí verið réttnefni í þrengstu merk-
ingu.
I hvert skipti sem ég rekst á
ferða- og upplýsingabók í Insight-
flokknum get ég nokkum veginn
gengið út frá því sem öruggu að
ég muni eiga góðar stundir við lest-
urinn. Hvort sem maður þekkir
viðkomandi land, hugsar sér að fara
þangað. Eða fer þangað aldrei. Rit-
að mál í þessum bókum er unnið
af sérstakri vandvirkni og er þó
hvergi torvelt, sagan er sögð í stór-
um dráttum og kaflamir mjög
skipulega unnir.
Þá em almennar upplýsingar
afar þægilega matreiddar. Að
ógleymdum ljósmyndunum, sem
margar em hreinustu listaverk.
Aðalljósmyndari þessarar Taiwan
bókar Bill Wassmann skrifar stutt-
an og skemmtilegan eftirmála þar
sem hann lýsir þeirri miklu ánægju
sem ljósmyndari hlýtur að upplifa
á Taiwan. Fegurðin í landslaginu,
íjölbreytnin og hreyfanleikinn,
mannlífíð litskrúðugt og svo mætti
lengi telja.
Fyrsti kafli bókarinnar „Við
endann á regnboganum" þar sem
fléttað er saman frásögn af fyrri
tíma og seinni tíma atburða er að
öðmm ólöstuðum einna fróðlegast-
ur og skemmtilegastur, að minnsta
kosti fyrir gest, sem nýverið hefur
verið á Taiwan. Þar er farið mjög
kurteislegum, en skarplegum hönd-
um um pólitíkina á Taiwan og þarf
varla að taka fram, að herlög vom
þar enn í gildi, þegar þessi bók var
gefín út.
í þessum kafla er einnig skrifað
um þau grónu konfúsíusaráhrif í
Taiwönum fyrr og nú og vafninga-
laust talað um ættbálkana níu, sem
vom ftumbyggjar Taiwan. Um það
efni var skrifað í Morgunblaðið fyr-
ir nokkm í greinaflokki um Taiwan.
Þar er frumbyggjum Taiwan stillt
upp sem hliðstæðum við til að
mynda indjána í Amríku og ftum-
byggjana í Ástralíu. Og þá getur
Anna Guðný Guðmundsdóttir píanóleikari, Signý Sæmundsdóttir
sópransöngkona og Sigurður I. Snorrason klarinettuleikari endur-
taka tónleika sína í Norræna húsinu í kvöld.
r l\ IÚMERIÐ sést best
1 - jegar dósin er tóm. Sól gos - meiriháttar gos /
roa mt: tt
Kápusíða
manni dottið í hug það allra síðasta
dæmi, sem em Fiiji-eyjar. Alls stað-
ar hafa fmmbyggjar átt undir högg
að sækja og reynt hefur verið á
svipaðan hátt að láta þá búa á sér-
stökum landssvæðum, svo að
samskipti við þá mætti takmarka.
Ástæður þessar og skýringar em
svo viðfangsefni fræðinga.
Það gildir almennt svipað um
þessa bók og aðrar í Insight, að
hún er til fyrirmyndar hvað texta
allan og myndir snertir. Meira en
það. Dálítill fjársjóður. Eins og
Taiwan.
Tónleikar
í Norræna
húsinu end-
urteknir
SIGNÝ Sæmundsdóttir sópran-
söngkona, Sigurður I. Snorra-
son klarinettuleikari og Anna
Guðný Guðmundsdóttir píanó-
leikari endurtaka tónleika sina
sem voru sl. laugardag i Norr-
æna húsinu. Tónleikarnir verða
í Norræna húsinu í kvöld, 22.
september, og hefjast kl. 20.30.
Á efnisskránni era sönglög eftir
Franz Schubert, Carl Maria von
Weber og Wemer Schulze.
Þau Signý, Sigurður og Anna
em á fömm til Austurríkis þar sem
þau halda þrenna tónleika, þar af
eina í Vínarborg. Þar flytja þau
auk framangreindra verka íslensk
sönglög og „Ristur" eftir Jón
Nordal.