Morgunblaðið - 22.09.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1987
pJtrip Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakið.
Sjávarútvegs-
sýningin
Á18 mílna hraða með
ferskan fisk á markað
Alþjóðlega sjávarútvegs-
sýningin, sem stendur
yfír þessa dagana hér í
Reykjavík hefur marghátt-
aða þýðingu fyrir okkur
íslendinga. Hún stuðlar að
því, að Island geti orðið mið-
púnktur viðskipta og þjón-
ustu í sjávarútvegi í okkar
heimshluta. Að því eigum við
að vinna markvisst á næstu
árum og höfum bersýnilega
mikla möguleika til þess.
Sýningin veitir útgerðar-
mönnum, sjómönnum og
fískvinnslufólki beinan að-
gang að nýjungum í sjávar-
útvegi. Við íslendingar
höfum yfírleitt verið fljótir
að taka upp tækninýjungar
á þessu sviði og þær eiga
mikinn þátt í þeirri grózku,
sem verið hefur í sjávarút-
vegi okkar á undanfömum
áratugum. Þess vegna hefur
það mikla þýðingu, að ekki
einungis stjómendur heldur
almennir starfsmenn í þess-
ari atvinnugrein fái tækifæri
til að kynnast því, sem nýj-
ast er um þessar mundir.
Þá skiptir það ekki minna
máli, að íslenzk þjónustufyr-
irtæki í sjávarútvegi fá hér
einstakt tækifæri til að
kynna framleiðslu sína og
þjónustu fyrir erlendum aðil-
um. Mörg þessara fyrirtækja
stunda nú þegar útflutning
í verulegum mæli og full
ástæða er til að ætla, að þau
geti aukið hann svo um mun-
ar á næstu ámm. Sum
þessara fyrirtækja hafa náð
mjög langt í sinni grein og
allar forsendur eru til þess,
að við getum komizt í
fremstu röð þeirra, sem
vinna að þjónustu við útgerð
og fískvinnslu.
Þá fer ekki á milli mála,
að sjávarútvegssýningin hef-
ur orðið til þess, að fjölmarg-
ir aðilar, sem sækjast eftir
að kaupa físk af okkur, sér-
staklega ferskan físk, nota
þessa sýningu til þess að
kynna sig sem fiskkaupend-
ur. Samkeppni um kaup á
físki héðan er að stóraukast,
bæði milli fískihafna í Evr-
ópu og milli Evrópu og
Bandaríkjanna. Við getum
ekki annað en hagnast á
þeirri samkeppni, ef rétt er
á haldið.
Sumir hafa áhyggjur af
því, að aukinn útflutningur
á ferskum físki muni draga
úr atvinnu heima fyrir og ýta
undir þá þróun að við íslend-
ingar verðum fyrst og fremst
hráefnisútflytjendur. Þetta
er óþarfa skammsýni. Bætt-
ar samgöngur leiða auðvitað
til þess að eftirspum eftir
ferskum físki eykst. Neyt-
endur vilja heldur ferskan
físk en frystan. Þessi aukna
eftirspum eftir ferskum físki
opnar okkur ýmsa mögu-
leika. Við getum hugsanlega
aukið útflutning á ferskum
físki í neytendaumbúðum,
sem þá er unninn í frystihús-
unum en fer ekki inn í
frystiklefana. Þá má ekki
gleyma því, að menn hafa
haft miklar áhyggjur af
vinnuaflsskorti í frystihúsum
hér. Það stefnir því ekki í
atvinnuleysi, þótt einhver
breyting verði á því í hvaða
formi fískurinn er fluttur út.
Það er öneitanlega margt,
sem bendir til þess, að grund-
vallarbreyting sé að verða í
sjávarútvegi og fískiðnaði
okkar. Ferskur fískur skiptir
stöðugt meira máli í útflutn-
ingi. Slík breyting hefur áður
orðið, þ.e. þegar frysting á
físki hófst að ráði. Það er
engin ástæða til að ríghalda
í það, sem var, þegar ný þró-
un er hafín af fullum krafti.
Raunar getur það orðið til
að draga úr framförum, ef
menn reyna um of að halda
í það gamla.
Sjávarútvegssýningin hef-
ur áreiðanlega mjög örvandi
áhrif á sjávarútveg okkar og
fiskiðnað og alla þjónustu-
starfsemi í tengslum við
þessa atvinnugrein. Það
skiptir miklu, að okkur takist
að festa þessa sýningu í
sessi, sem miðstöð viðskipta
og nýjunga í sjávarútvegi í
okkar heimshluta.
Miklar hræringar eru nú í fisk-
sölumálum íslendinga. Frjálst fisk-
verð og útflutningur á ferskum fiski
í gámum í stórum stíl hefur hrært
upp í stöðu fisksölunnar.
Isfang á ísafírði, sem sérhæfir sig
í sölu á ferskum físki á erlendum
mörkuðum tók á leigu norskt hrað-
flutningaskip, sem þegar þetta er
skrifað hefur farið 3 ferðir með fisk
á markaði í Evrópu. Upphaflega var
hugmyndin að sigla til bæjarins
Breskens í Suður-Hollandi, þar sem
hollenskt flutningsfyrirtæki ætlaði
að koma físknum á hina ýmsu mark-
aði Mið- og Suður-Evrópu.
Hrunið á ferskfiskmörkuðunum í
Þýskalandi hefur þó valdið offram-
boði á öðrum mörkuðum á megin-
landinu og lækkandi verði. Fyrir
bragðið fór aðeins einn farmur til
Breskens en hinir tveir á uppboðs-
markaðinn í Grimsby.
Ný tvíbytna
Anne Lise, skipið sem notað er
til flutninganna, er ný 1060 brúttó:
lesta tvíbytna smíðuð í Noregi. I
skipinu eru tvær MTU-aðalvélar
hvor 16 strokka og 2774 hö. Við
vélamar eru tengd drifí af nýrri
gerð frá Noregi kölluð Liaan Speedx.
Búnaðurinn líkist helst venjulegu
hraðbátadrifi. Skrúfurnar, sem eru
ekki ósvipaðar og á hraðbátum snúa
þó fram, og toga í stað þess að ýta
og eru tengdar með olíudrifi við
aðalvélina. Við drifhúsið er síðan
festur lítill stýripinni. Ljósavélar eru
af Benz-gerð 158 hö. hvor og knýja
þær meðal annars 2 Carrier-frysti-
vélar, en hægt er að halda 20 gráðu
frosti í lest við 35 gráðu útihita og
0 gráðu í kælilest við sama útihita-
stig. Stjómtæki vélarrúmsins em öll
í brú skipsins og er aðeins einn véla-
maður um borð. í brúnni em
höggvarðir stólar fyrir sex manna
áhöfn skipsins og er bæði skipi og
vélbúnaði stjómað þaðan. Sjónvarps-
skjáir em tengdir við vélarúm,
lestar, aftursíður og skutrými og
tölva ákveður álag á vélbúnað með
tilliti til hraða og nýtingar olíu.
Bæði frysti- og kælilest em á
millidekki á einu gólfí og er hægt
að koma þar við gaffallyfturum.
Skipið tekur ekki gáma og hefur
allur fískur til þessa verið í 70—90
lítra fískikössum á pallettum. Skipið
ber um 230 tonn brúttó, sem jafn-
gildir um 200 lestum af fiski auk íss
og kassa.
Skipið hefur siglt tómt til baka
að undanskildum tómum fískiköss-
um í sumum ferðunum. Slíkt er að
sjálfsögðu frekar óhagstætt en auk
þess kvartar skipshöfnin undan því
að mjög erfítt sé að ferðast með
skipinu tómu, þegar siglt er á 28
mílna hraða. Ekki fékkst uppgefið
smíðaverð skipsins, en svo virðist
að eigandinn hafí náð góðum samn-
ingum vegna mikillar samkeppni
skipasmíðastöðva í Noregi, þar sem
skipið var byggt. Menn töldu þó um
borð að smíðaverð samskonar skips
í dag væri 50—60 milljónir norskra
króna.
Tæpa þrjá daga
á leiðinni
Skipið nær um 28 sjómílna hraða
tómt og fullhlaðið fer það 18—20
mílur. Hugmyndin með flutningun-
um, er að koma ferskari físki á
markað með þessum hætti. Kæli-
gámur er að jafnaði tæpa viku frá
Isafírði til Grimsby með skipum Eim-
skip, en með Anne Lise styttist
tíminn í tæpa þijá sólarhringa.
Þar sem umtalsvert vökvatap
verður í fiski við geymslu, er þar
strax kominn tekjuauki af hraðflutn-
ingunum, auk þess sem ferskasti
fiskurinn á markaðnum selst jafnan
á hæsta verðinu. Ýmis byijunar-
vandamál hafa komið upp, bilanir
hafa orðið í rafeindabúnaði við aðal-
vél og hefur þrisvar sinnum þurft
að kalla til tæknimenn frá MTU í
Þýskalandi. í síðustu ferð varð
tveggja dag töf í Hafnarfírði vegna
bilunar í rafeindastýrðum gangráði.
Þá hefur önnur aðalvélin viljað of-
hitna og hefur það valdið minnkandi
ganghraða.
Eiríkur Ólafsson, starfsmaður Stafness Ltd. í Grimsby, skoðar afla f
úr Norðursjónum. Þarna voru nokkrir kassar af þorski sem ekki Sölumállll 1 moluill
náði 20 sentimetra stærð. Það er flutningafyrirtækið Trans-
Jan Oosterbaan (til vinstri) og Eggert Kjartansson hittast á veitingahúsi miðja vegu milli Breskens
Rotterdam til að ræða næstu skref í sölumálum íslendinga á ferskum fiski á meginlandi Evrópu. Egg<
hefur aðsetur hjá hollenska verslunarráðinu og hefur verið að vinna að markaðsmálum fyrir íslendinga.
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1987
33
Morgunblaðið/Úlfar Ágústsson
í brúnni á Anne Lise er fylgst með ferð skipsins og vélarrúmi þess. Stólar með höggdeyfum og öryggis-
beltum eru fyrir alla skipshöfnina enda erfitt að haldast við annars staðar í skipinu þegar siglt er með
28 sjómOna hraða án farms. Nær á myndinni er Ole Rong 1. stýrimaður. Með honum á vakt er Peter
Carcary sem er útgerðarstjóri skipsins.
port Vooruit í Breskens í Hollandi
sem kom samstarfinu á milli ísfangs
og norsku eigendanna. Megintil-
gangur Hollendinga var að koma
fískinum framhjá uppboðsmörkuð-
um sem þeir segja að engin þróuð
físksölufyrirtæki selji á nema í neyð-
artilfellum. Jan Oosterbaan, fram-
kvæmdastjóri hollenska fyrirtækis-
ins, sagði í samtali við Morgunblaðið
að sölumál íslendinga á ferskum
físki í Evrópu væru greinilega í
molum. Hann sagði að ef menn ætl-
uðu að takast á við þessi mál, þá
þyrftu þeir í fyrsta lagi að átta sig
á tvennu. Það er að fiskimenn án
tillits til þjóðemis vildu alltaf fá
haésta verð fyrir allan fisk sem þeir
veiddu strax og að markaðssetning
físks í Evrópu væri flókið mál sem
menn gætu ekki starfað að með
annarri hendinni. Hann nefndi sem
dæmi, að forstjóri ísfangs væri að
mestu einn að beijast við að selja
um 200 tonn af físki á viku. Danskt
fyrirtæki sem hann þekkti vel til
væri að selja um 100 tonn á viku,
en þar væru 5 sölumenn að störfum.
Hann sagði að nú væri komið á
annan áratug síðan fyrirtæki hans
fór að flytja físk fyrir Dani á mark-
að í Frakklandi. Þá hefðu verið
sendir 1—2 bílar á viku og það kost-
að alls konar vandræði. Nú sendu
þeir um 40-50 bíla á viku. Þá gat
hann þess að nú væru 20-30 norsk-
ir fískflutningabílar mættir í París
á mánudagsmomum auk nokkurra
bíla aðra daga vikunnar.
Vantar 50 tonn af karfa
Hann sagði jafnframt að þorskur
væri líklega ekki heppilegasta teg-
undin fyrir Frakklandsmarkað, en
mikill markaður væri fyrir karfa og
nú leitaði hann til dæmis að aðila
sem gæti útvegað 50 tonn af flokk-
uðum karfa af millistærð á viku,
pökkuðum í 20 kg einnota kassa og
væri verðið 10 kr. norskar á kílóið.
Jan Oostebaan ræður yfir 50 flutn-
ingabílum, sem em í stöðugum
ferðum um alla Evrópu. Hann sagð-
ist geta tekið farm eins og Anne
Lise flytti, á land í Breskens, deilt
honum þar eftir tegundum og magni
á marga bíla og sent jafnvel með
annarri kælivöru beint á neytenda-
markað á meginlandinu samdægnrs.
Hann sagðist vel skilja afstöðu
ísfangsmanna við miklum breyting-
um á markaðnum. Hann taldi þó
fullvíst að hraðflutningamir gætu
komið íslendingum að miklu gagni,
aðeins þyrfti að koma til meiri skipu-
lagning og reynsla. Margir hags-
munaaðilar í Hollandi sem fylgjast
með þessum tilraunum hafa kvatt
Oostebaan til að halda áfram þessum
tilraunum. Menn sem þekkingu hafa
á ferskfiski voru látnir skoða fiskinn
úr þeim eina farmi sem landað hefur
verið í Breskens og var það samdóma
álit þeirra að svo ferskur og vel útlít-
andi fiskur hefði ekki sést á markaði
þar um árabil.
Mikiö framboð í Grimsby
Nokkur deyfð var á fískmarkaðn-
um í Grimsby þegar selt var úr
skipinu miðvikudaginn 9. september.
Var heldur rólegt vegna mikils fram-
boðs dagana á undan. Þó var
töluverður fjöldi við uppboðið sem
gekk mjög fljótt fyrir sig. Rætt var
við þijá uppboðshaldara að sölu lok-
inni, þá Albert Frankish, Stan
Marshall og John Gardner. Þeim bar
öllum saman um að þessi fiskur
væri áberandi ferskari en þeir ættu
að venjast. Þeir hafa allir starfað
þama við fískmarkaðinn frá bams-
aldri og em því fljótir að átta sig á
Fiskurinn úr Anne Lise stærðarflokkaður og tilbúinn til sölu á upp-
boðsmarkaði í Grimsby.
Albert Frankish uppboðshaldari að selja. Ókunnugir eiga erfitt með
að fylgjast með sölunni. Uppboðshaldarinn þylur upp stighækkandi
tölur og á nokkrum sekúndum er salan afstaðin án þess að hljóð
hafi heyrst frá nokkrum kaupanda eða að hönd hafi komið á loft.
„Þetta venst, þetta er okkar fag“, sagði Albert í viðtali við fréttarit-
ara Morgunblaðsins og brosti.
Hermod Olsen, skipstjóri á Anne Lise, var sjóliðsforingi í. norska
hernum áður en hann réðist til starfa hjá Con Tran a.s. Hann var
um margra ára skeið skipstjóri á hraðskreiðum tundurskeytabáti.
Hér er hann að sigla skipinu frá bryggju á Isafirði. Við hlið hans
situr vélstjórinn, Hugo Haugedal en fjær er Kristján J. Jónsson yfir-
hafnsögumaður á tsafirði.
ástandi físksins. Þeir höfðu til dæm-
is séð að þessi fiskur var ekki jafn
ferskur og farmurinn á undan, enda
tveimur dögum lengur á leiðinni.
Þeir töldu að jafngóður fiskur ætti
að geta fengist fram til áramóta,
en þá færi netafiskurinn að koma
með, en hann væri alltaf til vand-
ræða í sölu. Hann gæti litið vel út
en þegar farið væri að flaka brotn-
aði hann allur niður. Mikið af fískin-
um sem þama var seldur fór yfir
götuna þar sem fyöldi smáfyrirtækja
tók við. Þar er fískurinn flakaður
og pakkaður í snyrtilegar umbúðir
og er allur farinn á neytendamarkað-
inn sama daginn.
Mönnum ber nokkuð saman um
það í Bretlandi að þrátt fyrir fersk-
ari físk en venjulega sést á fískmörk-
uðunum þá mun ekki fást teljandi
hærra verð þar, þótt nokkuð tryggt
sé að hæsta verð á hveijum tíma
fáist fyrir fiskinn. Líklegt er þó talið
að hægt sé að ná góðum föstum
viðskiptasamböndum með svo góðu
Iiráefni ef hægt er að halda flutn-
ingskostnaðinum innan ákveðinna
marka.
18% tollur er nú á unnum fersk-
fiski, til dæmis flökum hjá Evrópu-
bandalagslöndunum en einungis
3,5% á punnum fiski. Þetta veldur
því að íslendingar eiga erfítt með
að senda flök inn á markaðinn. Þó
mun það gerast í einhveijum mæli
og eru flök send með flugvélum til
Hollands í einhveijum mæli.
Texti og myndir: Úlfar
Agústsson fréttaritari
Morgunblaðsins.
Ánægður fiskkaupandi með lúðu af skipi úr Bolungarvík sem hann
keypti fyrir yfir 300 krónur kílóið.