Morgunblaðið - 06.10.1987, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1987
Embætti framkvæmdastjóra NATO:
Y-Þjóðverjar sak-
aðir um yfirgang
Norðmenn fylkja liði um Káre Willoch
Osló, frá Jan Erik Laure, fréttaritara Morgunblaðsins, og Reuter.
NORSKA dagblaðið Afteaposten
sagði í frétt í gær að stjómvöld
í Vestur-Þýskalandi hefðu hótað
smærri aðildarrflgum Atlants-
hafsbandalagsins ef nahagslegum
refsiaðgerðum styddu þau ekki
Manfred Wöraer, varaarmála-
ráðherra Vestur-Þýskalands, til
embættis framkvæmdastjóra
bandalagsins. Norðmenn telja að
vestur-þýska ríkisstjórnin hafi
gripið til óheiðarlegra aðferða til
að tryggja kjör Wömers en auk
hans hefur Káre Willoch, fyrrum
forsætisráðherra Noregs, gefið
kost á sér til starfans.
FVéttir herma að stærstu aðild-
arrfki Atlantshafsbandalagsins,
Bandaríkin, Bretland og Frakkland,
hafi heitið Wömer stuðningi sínum.
íslendingar og Danir hafa á hinn
bóginn lýst yfir stuðningi við fram-
boð Willochs. Fullyrt hefur verið að
Willoch eigi enga möguleika á að
hreppa starfið og hefur því verið
spáð að hann muni draga framboð
sitt til baka.
Thorvald Stoltenberg, utanríkis-
ráðherra Noregs, sagði í viðtali við
Aftenposten í gær að framboð
Willochs yrði ekki dregið til baka.
Norska utanríkisráðuneytið telur að
fréttir af leynilegum stuðningi við
Wömer séu uppspuni og hafi Vest-
ur-Þjóðveijar komið þessum orðrómi
af stað til að treysta stöðu Wömers.
Per Paust, talsmaður norska utanrík-
isráðuneytisins, sagði í viðtali við
Æeutens-fréttastofuna að Norðmenn
gætu ekki fellt sig við opinbera kosn-
ingabaráttu Vestur-Þjóðveija.
Vaninn er sá að aðildarrfkin nái sam-
komulagi um hver skuli vera næsti
framkvæmdastjóri NATO og telja
Norðmenn að opinberar deilur um
eftirmann Carringtons lávarðar, sem
nú gegnir embættinu, verði banda-
laginu til tjóns. Hafa öll helstu
dagblöð Noregs lýst^fír reiði sinni
í garð Vestur-Þjóðveija og sakað þá
um yfirgang.
Embættismenn í Bonn í Vestur-
Þýskalandi kváðust í viðtali við
Reuters-fréttastofuna telja óviðeig-
andi að Norðmenn skyldu ekki hafa
tjáð hinum ríkjum bandalagsins að
Willoch hygðist bjóða sig fram.
Framboð hans var gert opinbert 14.
ágúst og tólf dögum síðar skýrði
Helmut Kohl, kanslari Vestur-Þýska-
lands, frá því að Wömer yrði í
framboði. Við sama tækifæri skýrði
Kohl frá því að vestur-þýska ríkis-
stjómin væri reiðubúin til að fjar-
lægja kjamorkueldflaugar af
gerðinni Pershing 1A semdu stór-
veldin um upprætingu meðal- og
skammdrægra kjamorkuflauga.
Bavadra, fyrram forsætisráðherra Fyi-eyja. Reuter
Fiji:
Miklar deilur
um stjómarskrá
Lautoka, Fyi, Reuter.
EKKI náðist samkomulag um
sfjóraarskrártillögur Sitiveni Ra-
Ársþing breska íhaldsflokksins:
Bæðu Margaretar Thateher beð-
ið með inikilli eftirvæntingu
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
gera þeim kleift að endurbæta það
og laga.
ÁRSÞING íhaldsflokksins hefst í
Blackpool í dag. Það er síðasta
ársþing stjórnmálaflokks á þessu
hausti, áður en þing verður sett.
Þing íhaldsflokksins eru yfirleitt
til muna friðsamlegri en þing
annarra flokka hér í landi og lítið
um gagnrýni á forystuna. Ræðu
Margaretar Thatcher er beðið
með nokkurri eftirvæntingu og
sömuleiðis ræðu John Moore,
heilbrir.ðis- og tryggingaráð-
herra Skoðanakönnun í The
Sunduy Times sýnir, að íhalds-
flokkurinn nýtur stuðnings rétt
tæplega helmings Igósenda um
þessar mundir.
Eins og gefur að skilja munu full-
trúar á ársþinginu hylla leiðtoga sinn
eftir þriðja sigurinn í röð yfir Verka-
mannaflokknum. Margaret Thatcher
nýtur óskoraðs trausts flokks síns.
Þótt hugmyndir hennar og fylgis-
manna hennar þyki stundum nokkuð
róttækar, hefur það sýnt sig, að þær
skila árangri.
Frá kosningasigrinum í sumar
hefur forsætisráðherrann hafíð und-
irbúning að þeim breytingum, sem
lofað var í kosningastefnuskrá
flokksins, en hún var sú róttækasta
í manna minnum. Thatcher er stað-
ráðin i að láta það ekki henda sig,
eins og á sfðasta kjörtímabili, að
koma ekki neinu í framkvæmd fyrr
en liðið er á kjörtfmabilið.
Thatcher hét því á kosninganótt-
ina að gera átak í fátækrahverfum
stórborganna. Áætlunin í því efni er
í þremur liðum. í fyrsta lagi á að
koma upp tækniskólum í þessum
hverfum og gefa bömum þar kost á
góðri menntun. Fyrsti skólinn af
þessu tæi hefur göngu sina næsta
haust. Einnig á að gefa skólum kost
á hverfa úr umsjá bæjarstóma og
verða sjálfstæðar stofnanir með eig-
in stjóm sem þiggi fé beint frá
menntamálaráðuneyti. í öðru lagi á
að breyta tekjustofnum sveitarfé-
laga. Til þeirra rennur nú eignar-
skattur sem einstaklingar og
fyrirtæki greiða. í staðinn á að koma
skattur á fyrirtæki og einstaklinga,
sá sami um allt land. í þriðja lagi á
að hvelja leigjendur enn frekar en
orðið er til að eignast húsnæði og
Öll þessi stefnumál hafa víðtæk-
ari áhrif en einvörðungu í stórborg-
unum. En sérstök áhersla er lögð á
að koma þeim í framkvæmd þar.
Öll eru þau umdeild.
Einkavæðingin heldur sínu striki
og verið er að skipuleggja sölu á
vatnsveitum og rafveitum sem koma
mun til framkvæmda á næsta ári.
Nú stendur yfir sala á BP. John
Moore, heilbrigðis- og tiyggingaráð-
herra, hefur hafið umræðu um
tilgang velferðar, og hann mun flytja
ítarlega ræðu um heilbrigðisþjón-
ustuna á þinginu á fimmtudag.
Thatcher flytur aðalræðu þingsins á
föstudag.
Fjármál ríkisins hafa sjaldan verið
í betra horfi en nú, verðbólga innan
við 4% og búist við, að halli á við-
skiptum við útlönd verði í samræmi
við spár. Atvinnuleysi fer hraðm-
innkandi og framleiðsla eykst.
Thatcher leggur áherslu á að tryggja
öryggishagsmuni Breta og mun
kaupa Trident-kjamorkukafbátana
af Bandaríkjamönnum, hvemig sem
samningar um afvopnun verða á
milli stórveldanna.
í skoðanakönnun, sem birtist í
The Sunday Times síðastliðinn
sunnudag, nýtur íhaldsfiokkurinn
fylgis 49% kjósenda, Verkamanna-
fiokkurinn 36% og Bandalagið 12%.
Fylgi Bandalagsins hefur aldrei ver-
ið minna, frá því að það var stofnað.
Fylgi íhaldsfiokksins er mjög mis-
skipt á milli landshluta. í suðurhluta
Englands nýtur flokkurinn fylgis
61% kjósenda, Verkamannaflokkur-
inn 23% og Bandalagið 15%. En í
Norður-Englandi og Skotlandi fær
Verkamannaflokkurinn stuðning
52% kjósenda, íhaldsflokkurinn 35%
og Bandalagið 9%. Þessar tölur eru
íhaldsflokknum nokkurt áhyggju-
efni, vegna þess að þær gefa til
kynna meiri mun á norður- og suður-
hluta ríkisins en í síðustu kosning-
um.
buka á Fý'i-eyjum i gær. Er gert
ráð fyrir að landstjórinn, Ratu
Sir Penaia Ganilau, sem ekki var
látinn víkja úr embætti er Rabuka
tók stjórn eyjanna í sínar hendur
í síðustu viku, muni reyna að
leysa deilur um stjómarskrá
landains ( dag.
Stjómarskrárfundinn í gær sátu
auk landstjórans Ganilaus, Rabuka,
fyrrum forsætisráðherra, Bavadra,
og leiðtogi stjómmálaflokks inn-
fæddra Fiji-búa, Kamisese Mara.
Að fundi loknum fékkst Rabuka
ekki til að tjá sig um hveijar afleið-
ingar af andstöðunni yrðu, en fyrir
fundinn sagði hann að þetta væri
síðasta tækifæri til þess að koma í
veg fyrir að Fiji-eyjar yrðu lýðveldi.
Vitað er að Mara samþykkti tillög-
ur Rabuka, en Bavadra sagðist ekki
geta samþykkt að innfæddir Fiji-
búar, sem em ögn fleiri en indíánar,
hefðu pólitísk yfirráð á eyjunum,
eins og tillögur Rabuka gera ráð
fyrir.
Ganilau sagði, í ávarpi sem hann
flutti eftir fundinn, að það væri óaf-
sakanlegt ef hann sæti og horfði á
stjómmálaástandið versna svo að
Fiji-búar yrðu fyrir alvarlegum
óþægindum. „Ég mun nú bregðast
við samkvæmt eigin réttlætis-
kennd," sagði Ganilau, en ekki er
vitað hvað hann hyggst fyrir.
Verslun og viðskipti:
Sögulegt samkomulag Banda-
ríkjamanna og Kanadamanna
Washmgton, Reuter.
BANDARÍKJAMENN og
Kanadamenn lýstu yfir því á
laugardag að þeir hefðu gert
með sér samning um fríverslun
og ákveðið að fella niður öll við-
skiptahöft milli ríkjanna.
Samningur þessi er árangur
sextán mánaða viðræðna
ríkjanna.
Pat Camey, viðskiptaráðherra
Kanada, sagði við blaðamenn á
laugardag að um sögulegt sam-
komulag væri að ræða. „Hann
kemur sér vel fyrir alla Kanada-
menn, hvar sem þeir eru f Kanada,"
sagði Camey.
James Baker, Qármálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði að rfkin
hefðu gert með sér umfangsmikið
fríverslunarsamkomulag. Ráðherr-
amir sátu á samningafundi f
þrettán klukkustundir áður en sam-
komulagið var í höfn. í samkomu-
laginu kveður á um að allir tollar
og aðflutningsgjöld verði aflögð
innan tfu ára og komið verði á fót
nefnd skipuð fulltrúum beggja að-
ila til að fjalla um viðskiptadeilur.
„Þetta er sögulegt samkomulag
og mun styrkja efnahag rfkjanna
tveggja og þegar fram Ifða stundir
mun það veita þúsundum manna
atvinnu," sagði Ronald Reagan
Bandarfkjaforseti á sunnudag.
Hann sagði að þetta samkomulag
myndi verða öðrum ríkjum, sem
væru að reyna að bæta viðskipti
sín, fyrirmynd, sem og þeim ríkjum,
er standa að viðræðum undir
merkjum hins almenna samkomu-
lags um tolla og viðskipti (GATT)
um aukið fijálsræði í viðskiptum.
„Auk þess að eiga sameiginleg
lengstu óvörðu landamæri f heimi
getum við státað af stærsta
fríverslunarsvæði í heimi,“ sagði í
yfírlýsingu Bandaríkjaforseta.
Engin tvö ríki heims eiga með
sér jafii mikii viðskipti og Kanada-
menn og Bandaríkjamenn og námu
viðskipti þeirra um 135 milljörðum
Bandaríkjadollara (um 6.200 millj-
örðum Ísí.kr.) á síðasta ári. Aftur
á móti hafa ríkin löngum átt í við-
skipteijum, sem leiddu til þess að
Brian Mulroney, forsætisráðherra
Kanada, lagði til árið 1985 að
gengið yrði til samninga um
fríverslun.
Bandaríkjaþing hafði veitt
samningsaðiljum úrslitafrest til
miðnættis á laugardag til að ganga
frá samkomuiagi. Vildu þingmenn
hafa 90 daga til að staðfesta sam-
komulag áður en hlé verður gert á
þingstörfum f janúar. Samkomu-
lagið tókst rétt áður en fresturinn
rann út.
Sérfræðingar segja að sam-
komulagið gæti leitt til þess að
stöðva sókn þeirra, sem aðhyllast
vemdarhyggju í Bandarfkjunum,
og jafnframt greitt götu fyrir
fijálsum viðskiptum um heim allan.
Hafði einn sérfræðingur á orði að
samkomulagið væri eini ljósi
punkturinn í ferli stjómar Reagans
í viðskiptamálum.
Bandarískir embættismenn
sögðu að markmið Bandaríkja-
manna hefðu flest náðst með
samkomulaginu. Þar mætti nefna
að markaðir yrðu opnaðir fyrir
tollalausum viðskiptum og Banda-
rflq'amenn myndu eiga auðveldara
meíð að festa fé f kanadískum fyrir-
tækjum, allt frá bönkum til útgáfu-
fyrirtækja.
Bandaríkjaþing á enn eftir að
samþykkja samkomulagið og segja
sérfræðingar að stjómin í Was-
hington hafi ekki haft nægjanlegt
samráð við þingmenn á Capitol-
hæð til að tryggja samþykki. Aftur
á móti gæti Reagan reynt að sann-
færa fjármálaheiminn um þann
hag, sem fyrirtæki gætu haft af
fríverslunarsamkomulaginu, þann-
ig að þingið yrði beitt auknum
þrýstingi.