Morgunblaðið - 06.10.1987, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakið.
Sprengingin á Grundartanga:
Millj ónatj ón
en vinnsla #
stöðvast ekki
„Stöðnun og
íbúafækkun“
sjávarplássa
að sem af er þessum áratug
hefur landsbyggðin átt í vök
að veijast gagnvart höfuðborg-
arsvæðinu. Árin 1983, 1984 og
1985 „tapaði" landsbyggðin að
meðaltali um eitt þúsund manns
(nettó) á ári til höfuðborgar-
svæðisins í búferlaflutningum.
Byggðaþróun af þessu tagi er
ekki séríslenzkt fyrirbæri og
helzt í hendur við breytingar í
atvinnu- og þjóðlífí.
Landbúnaður og sjávarútveg-
ur vega þyngra í atvinnu og
afkomu stijálbýlisfólks en íbúa
Stór-Reykjavíkursvæðisins.
Veiðitakmarkanir í sjávarútvegi,
sem byggðar eru á fískifræðileg-
um staðreyndum, og framleiðslu-
takmarkanir í landbúnaði, vegna
smæðar hins innlenda markaðar,
bitna því ver á landsbyggðinni
en höfuðborgarsvæðinu. En
fleira kemur til. Fólk á fleiri at-
vinnukosta völ í þéttbýli en
stijálbýli. Sama máli gegnir um
möguleika til menntunar og til
að veijr. fjölgandi tómstundum á
mismi nandi vegu.
Þótt flest hafí breytzt í at-
vinnu- og þjóðlífí okkar síðustu
áratugi stendur eitt óhaggað.
Við sækjum enn stærstan hluta
þjóðartekna og lífskjara til sjáv-
arútvegsins, veiða og vinnslu.
Sjávarvörur afla þriggja af hveij-
um fjórum krónum útflutnings-
tekna okkar. Það er því ekki
vandamál sjávarplássanna einna
heldur þj«3ðarinnar allrar, ef
„fólksflótti" úr stijálbýli sverfur
að útgerðar- og fískvinnslubæj-
um.
Byggðastofnun hefur, að
beiðni ríkisstjómarinnar, unnið
heimildarit um „stöðu og hlut-
verk sjávarútvegs á hinum ýmsu
útgerðarstöðum á þann hátt að
þær auðveldi umfjöllun um mál-
efni þessara staða í ljósi heildar-
hagsmuna". Ritið ijallar m.a. um
stjóm fískveiða og sjávarútveg
og byggðaþróun, auk þess sem
það geymir staðbundnar upplýs-
ingar um 55 útgerðar- og físk-
vinnslupláss. í þeim kafla, sem
fjallar sérstaklega um byggða-
þrón, er að fínna þessi athyglis-
verðu orð:
„í umíjöllun um einstaka út-
gerðarstaði hér á eftir kemur í
ljós að tilhneiging til stöðnunar
og jafnvel íbúafækkunar er mest
á stöðum með hátt hlutfall starfa
í sjávarútvegi. A sama hátt sést
að íbúafjöldi staða með stór þjón-
ustusvæði en lágt hlutfall starfa
í sjávarútvegi fer vaxandi, jafn-
vel þótt hlutur sjávarútvegs fari
minnkandi."
Rétt er að hvarvetna í veröld-
inni íjölgar störfum í þjónustu-
greinum en fækkar í frumfram-
leiðslu og úrvinnslu. Menntun,
þekking og tækni, sem samtím-
inn býr yfír, skilar vaxandi
framleiðslu með fækkandi starfs-
fólki. Þetta hefur gerzt í sjávar-
útvegi og landbúnaði hér sem
annarstaðar. Það er hinsvegar
æskilegt að stýra þessari „þró-
un“ í þann farveg, að mikilvægir
framleiðsluþættir fari ekki úr
böndum. Ef fólksstreymi frá
stijálbýli til þéttbýlis veldur því,
að vinnuafl skortir í undirstöðu-
atvinnugrein þjóðarbúsins í
sjávarplássum landsins, er tíma-
bært að huga að úrbótum.
Sjávarplássin fímmtíu og
fímm, sem heimildarit Byggða-
stofnunar fjallar um, eru eins og
landföst móðurskip í grennd
helztu fískimiða landsins og gera
nýtingu fískistofnanna hag-
kvæmari en ella. Þau gegna þvf
mikilvægu hlutverki í þjóðarbú-
skapnum. Mörg þessara sjávar-
plássa eru jafnframt þjónustu-
miðstöðvar fyrir blómleg
landbúnaðarhéruð, enda eru
sveitir og þéttbýli víða á lands-
byggðinni atvinnu- og efnahags-,
leg heild. Það er því mjög
mikilvægt að þau haldi velli,
þrátt fyrir þá „byggðaþróun"
tækniþjóðfélaga, sem að framan
var vikið að.
Skýrsla Byggðastofnunar
leggur ekki mat á þá aflastjómun
(kvótakerfí), sem beitt er, né
áhrif hennar á einstaka útgerðar-
staði. Það kann engu að síður
að vera tímabært, að vinna fag-
lega úttekt á staðbundnum
áhrifum kvótakerfísins. Hinsveg-
ar segir í kaflanum um sjávarút-
veg og byggðaþróun, „að eins
og skipulagi kerfísins er háttað
séu ýmsir möguleikar til aðlög-
unar en mismundandi er að hve
miklu leyti þessir möguleikar eru
notaðir". Þar segir og að „mikil-
vægt sé að stjómvöld séu
vakandi yfír kvótakerfínu og séu
tilbúin til að gera nauðsynlegar
breytingar á því“, ef þurfa þykir.
Allir eru sammála um það
meginmarkmið að taka það afla-
magn úr stofnum nytjafíska, sem
fískifræðilegar niðurstöður
standa til, og vinna í sem verð-
hæsta útflutningsvöru. Hinsveg-
ar em skiptar skoðanir um
kvótakerfíð sjálft. Það er og
nauðsynlegt að það sæti viðvar-
andi endurskoðun í ljósi tiltækrar
reynslu.
Mesta mildi að ekki urðu slys á mönnum
Akranes
Morgunblaöiö/Rax
Þanníg var umhorfs í norður-
enda ofnskálans eftir sprenging-
una
Úr ofnskálanum á mánudag
Málmurinn kemur úr svokallaðri
hringekju og fer í kælikerið. Kerið
sem notað var hafði verið geymt
utandyra og þar hefur sennilega
safnast vatn í það sem menn tóku
ekki eftir þegar það var tekið í
notkun að nýju. Svo virðist sem
vatnið í kælikerinu hafi orsakað
mikla gufusprengingu og einnig
mikið eldhaf sem þó tókst fljótlega
að ráða slökkva.
Tjónið að völdum sprengingamar
er mjög mikið og aðkoma ekki
glæsileg. Ekki verður nein fram-
leiðslustöðvun í verksmiðjunni af
þessum sökum. Helstu skemmdir
eru á útveggjum og þaki og eru
plötur og jámbitar illa famir eða
ónýtir. Til marks um hve krafturinn
hefur verið mikill í sprengingunni
em hurðir og lúgur sem þeyttust
langar leiðir og verða vart nothæfar
að nýju. Aðspurður um áætlað tjón
svaraði Guðlaugur því að það lægi
ekki fyrir að svo stöddu en það
væri tölvert og skipti sjálfsagt
nokkrum milljónum króna þegar
upp væri staðið.
Guðlaugur sagði það vera mikið
lán að ekki urðu slys á mönnum
því tveir menn vom að störfum við
þann stað sem sprengingin varð.
Tíu aðrir starfsmenn vom á vakt í
ofnskálanum en þeir vom staddir í
matsal. Það má telja mikla heppni,
því vfst er að hefðu þeir verið við
störf í skálanum hefði illa geta far-
ið. Við hefjumst strax handa við
að gera við þær skemmdir sem orð-
ið hafa og koma öllu í samt lag
sagði Guðlaugur að lokum.
—JG
Litlu mátti muna að stórslys yrði
í Járnblendiverksmiðjunni á
Grundartanga á laugardags-
kvöidið þegar mikil gufuspreng-
ing varð í ofnskála er verið var
að losa heitan málm í kæliker.
Við sprenginguna urðu talsverð-
ar skemmdir á húsakynnum
verksmiðjunnar en slys urðu ekki
á mönnum og má það teljast
mesta mildi.
Að sögn Guðlaugs Hjörleifssonar
verkfræðings og deildarstjóra varð
sprengingin um klukkan 19.00 á
laugardagskvöldið þegar verið var
að losa heitan málm í kæliker.