Morgunblaðið - 05.11.1987, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1987
43
Fjármálaráðherra um kaupmáttarþróun í landinu:
Meiri árangiir hefur
náðst á 12 mánuðum
heldur en tíu árum
Afborganir og vextir af ríkissjóðs-
skuldum 15,8% heildarútgjalda
„Á örstuttum tíma, frá í fe-
brúar 1986, hafa meiri um-
skipti orðið í kjörum launafólks
en allan áratuginn næsta á
undan. Á síðustu 12 mánuðum
hefur það gerzt, að lægstu laun
hafa hækkað um 58% og um
meira en fjórðung að raun-
gildi. Á einu ári nemur raun-
hækkun atvinnutekna 16% og
reynist tvöfalt meiri en miðað
var við í kjölfar kjarasamning-
anna í desember. Hlutur launa
í tekjum þjóðarbúsins er um
þessar mundir meiri en hann
hefur áður verið, yfir 70 af
hundraði."
Þannig komst Jón Baldvin
Hannibalsson, fjármálaráð-
herra, að orði, er hann mælti
fyrir frumvarpi til fjárlaga
fyrir komandi ár á Alþingi í
gær.
Lærdómur reynslunnar
Fjármálaráðherra gerði í loka-
orðum ræðu sinnar samanburð á
kaupmáttarþróun launa til
skamms tíma, „þegar eldar verð-
bólgu vóru linnulaust kynntir, til
ómælds tjóns fyrir heimilin í
landinu, atvinnulífið og þjóðar-
búið. Laun hækkuðu um þúsundir
prósenta, en raunverulegur ábati
var enginn, krónumar rýmuðu að
verðgildi, kaupmátturinn féll“.
Fjármálaráðherra bað menn að
staldra við og bera saman kaup-
máttarþróun verðbólguáratuginn
og síðustu tólf mánuði. „Staldri
menn við og geri þetta dettur eng-
um í hug að taka upp gamla
vinnulagið. Kjarasamningar eiga
að snúast um kaupmátt en ekki
krónur. Það er sá lærdómur sem
menn hljóta að draga af upprifjun
sögunnar."
Ráðherra sagði að aðilar vinnu-
markaðarins yrðu að ganga til
kjarasamninga á eigin ábyrgð og
innan þeirra marka sem afkoma
þjóðarbús og atvinnuvega setur.
„Ríkisstjómin er á hinn bóginn
reiðubúinn til samstarfs við aðila
vinnumarkaðarins um mörkun
raunhæfrar launastefnu, sem
tryggt geti kaupmátt en ekki verð-
lausar krónur."
80% ríkissjóðstekna í
verði vöru og þjónustu
Fjármálaráðherra sagði áætlað-
ar tekjur ríkissjóðs 1988 vera 69,6
milljarða króna, sem væri 24,6%
hækkun frá líklegri tekjuniður-
stöðu 1987.
Tekjuskiptingin er þessi:
1) Beinir skattar (tekju- og
eignaskattar) 8,2 milljarðar
(13,8%).
2) Óbeinir skattar (eyðsluskatt-
ar í verði vöru og þjónustu) 48
milljarðar (80,7%)
3) Aðrar tekjur 3,2 milljarðar
(5,5%).
Fjármálaráðherra lagði áherzlu
á nauðsyn þess að endurskoða
tekjuöflunarkerfí ríkissjóðs í heild.
Sú endurskoðun væri f fullum
gangi. Staðgreiðsla skatta hæfíst
með nýju ári. Nauðsynlegt væri
og að stefna að virðisaukaskatti í
stað söluskatts fyrr en síðar.
Samneyzia 44%
ríkisútgjalda
Gjöld ríkissjóðs 1988 eru áætluð
59,5 milljarðar króna, sem er
19,3% meira en áætluð endanleg
gjöld 1987 og 30% hærri upphæð
en gjaldaliðir fjárlaga líðandi árs.
Fjármálaráðherra sagði að í
hagrænu tilliti væri algengt að
skipta ríkissjóðsútgjöldum í fímm
flokka:
* 1) Samneyzla ríkísins, það er
launagreiðslur ríkisstarfsmanna
og kaup á vöram og þjónustu. í
fjárlagaframvarpi 1988 spannaði
þessi þáttur 44% áætlaðra gjalda.
* 2) Neyzlutilfærslur til ein-
staklinga, en þar vega lífeyris-
greiðslur almannatrygginga
þyngst.
* 3) Styrkir til atvinnuvega, svo
sem útflutningsbætur, niður-
greiðslur á áburði, endurgreiðsla
á söluskatti í sjávarútvegi, styrkur
til Skipaútgerðar ríkisins o.fl., en
þessi liður er 6,5% áætlaðra út-
gjalda.
* 4) Framlög til fjárfestingar
sveitarfélaga og annarra. Áætlun
7,2 milljarðar króna, 12,1% heild-
arútgjalda.
* 5) Vextir af skuldum. Áætlað-
ir vextir 1988 nema 4,8 milljörðum
króna, 8,1% heildargjalda. Af-
borganir og vextir 1988 nema 7,1
milljarði króna eða 15,8% heildar-
útgjalda.
20 milljarða lántökur
Fram kom í máli ráðherra að
samkvæmt framvarpi til lánsfjár-
laga era áætlaðar heildarlántökur,
að frátöldum lántökum innláns-
stofnana, áætlaðar 20,3 milljarðar
króna, samanborið við 18 milljarða
1987. 12,3 milljarðar verða teknir
að láni innanlands, 8 milljarðar
erlendis. Hlutdeild innlendrar fjár-
mögnunar eykst um 6% og verður
60%. Skuldabréfakaup lífeyris-
sjóða af húsbyggingarsjóðum era
um helmingur innlendrar lánsíjár-
öflunar. Hinn helmingurinn skipt-
ist á sölu spariskírteina, verðbréfa-
kaup banka og aðra innlenda
lántöku.
í framsögu ráðherra kom eftir-
Jón Baldvin Hannibalsson, fjármálaráðherra.
farandi fram:
* Erlendar lántökur þjóðarbúsins
1987 era áætlaðar 12,5 milljarðar
króna. Afborganir af löngum, er-
lendum lánum á árinu verða 5,8
milljarðar.
* Ríkissjóður tekur engin erlend
lán 1988.
* Viðskiptahalli við umheiminn er
áætlaður 2.400 milljónir króna
1987 en 4.400 m.kr. 1988.
* Fjármunamyndun í landinu hef-
ur verið um 25% af landsfram-
leiðslu, en þetta hlutfall hefur farið
lækkandi, er áætlað 17,6% 1987
og 17,1% 1988.
* Heildarframkvæmdir opinberra
aðila 1988 era áformaðar 11.160
m.kr., sem er 1,8% samdráttur frá
Iíðandi ári.
* Ríkissjóður hefur á fáum áram
orðið að yfírtaka skuldir vegna
orkuframkvæmda sem nema
8.400 m.kr. á núvirði. Á árabilinu
1983-1986 hefur ríkissjóður þurft
að greiða nálægt 3.000 m.kr. í
afborganir og vexti af skuldum
þessum. Greiðslubyrðin 1988 er
áætluð 1.900 m.kr. Án þessarar
greiðslukvaðar hefði mátt lækka
tekjuskatt einstaklinga um 20%.

MMflGI
Margrét Frímannsdóttir:
Skattar á mat og menningu
Rekstrarjöfnuður einkenni frumvarpsins sagði Pálmi Jónsson
Jón Baldvin Hannibalsson,
fjármálaráðherra, mælti fyrir
frumvarpi til fjárlaga 1988 í sam-
einuðu þingi í gær, samanber
frétt hér á þingsíðu. Að fram-
sögu ráðherra lokinni hófst
hefðbundin fjárlagaumræða sem
stóð langt fram á kvöld.
Á síðdegisfundi tóku til máls:
Margrét Frímannsdóttir (Abl/Sl.),
Óli Þ. Guðbjartsson (B/Sl.), Málm-
fríður Sigurðardóttir (Kvl/Nl.e.),
Pálmi Jónsson (S/Nl.v) og Alexand-
er Stefánsson (F/Vl). Umræður
héldu síðan áfram á kvöldfundi.
Skattar á mat
og menningu
Enn er leitað á sömu fjárlagamið-
in, sagði Margrét Frímannsdóttir
í ræðu sinni. Enn á að leysa vanda
ríkissjóðs með auknum álögum á
almenning. Áfram sleppa stór-
eignamenn og skattsvikarar. Áfram
á að fylla upp í göt fjárlaga með
því að skerða og skera niður sam-
félagslega þjónustu. Áfram skal
halda þeirri stefnu að færa byggð
í þessu landi á suðvesturhomið.
Stefnt er að hallalausum ríkis-
búskap 1988. Gott markmið, sagði
Margrét, en leiðimar að þvi þreytt-
ar og lúnar.
Margrét deildi hart á þá stefnu
fjárlagaframvarpsins, sem hún
sagði ganga gegn hagsmunum
landsbyggðarinnar; niðurskurð fé-
lagslegra framkvæmda, óhefta
vaxtastefnu, aðför að undirstöðu-
atvinnuvegum landsbyggðarinnar,
sjávarútvegi og landbúnaði, og fjár-
hagsstöðu sveitarfélaga.
Hún sagði fjármálaráðherra Al-
þýðuflokksins, sem hart hafí deilt
á götótt skattkerfí sem stjómarand-
stöðuþingmaður, sjá þann kost
helztan sem Ijármálaráðherra, að
leggja skatta á mat og menningu
og dorga í vösum launþega. Og það
er enginn kvóti á þeim miðum.
Hún boðaði breytingartillögur frá
Alþýðubandalagi á síðari stigum í
meðferð fjárlagaframvarpsins.
Ekki samstaða
í stjórninni
Óli Þ. Guðbjartsson fjallaði
fyrst um framvörp til fjárlaga, láns-
fíárlaga og þjóðhagsáætlunar sem
hagstjómartæki. Fagnaði hann því
að frumvörpin og fylgigögn, sem
gefí góða yfirsýn yfír ríkisbúskap-
inn, kæmu fram samtímis og í
upphafí þings.
Þingmaðurinn sagði fjárlaga-
framvarpið sérstætt að þrennu
leyti. Það væri fyrsta framvarp
nýrrar ríkisstjómar. Ennfremur
fyrsta framvarp nýs fjármálaráð-
herra. Hér hefði sá haft verkstjóm
á hendi, sem áður og öðram fremur
hélt uppi gagnrýni á vinnubrögð
við fjárlagagerð meðan hann var í
stjómarandstöðu. Loks hefði það
skeð, sem ekki væri fordæmi fyrir,
að einn af ráðherram ríkisstjómar-
innar, landbúnaðarráðherrann,
hefði bókað andstöðu við veigamik-
inn þátt framvarpsins. Það væri
sum sé ekki samstaða um fram-
varpið í sjálfri ríkisstjóminni. Það
væri nýlunda.
Borgaraflokkurinn er sammála
því, sagði þingmaðurinn, að ekki á
að reka ríkissjóð með halla í góð-
æri. Hann er hinsvegar andvígur
þeim leiðum að því marki, sem ríkis-
stjómin hefur valið.
Þingmaðurinn gagnrýndi að 88%
ríkisútgjalda færi í rekstur báknsins
en aðeins 12% í framkvæmdir. Það
þætti léleg sveitarstjóm, sem hefði
ekki hærra framkvæmdahlutfall.
Ég er ekki viss um það, sagði
þingmaðurinn efnislega, að virðis-
aukeiskattur skili betri árangri en
söluskattur. Hann taldi hinsvegar
vert athugunar, hvort leggja eigi
söluskatt á þegar í tolli. Það væri
ódýr framkvæmd og skilvís.
Þá gagmýndi þingmaðurinn
hvem veg væri farið með sveitarfé-
lögin, en ráðgert væri að færa
verkefni og kostnað yfír á þau, án
nægilegs samráðs við sveitarstjóm-
ir eða að sambærileg tekjuöflun
væri tryggð.
Rekstrarjöf nuður
megineinkenni
Pálmi Jónsson (S-Nv.) sagði meg-
ineinkenni þessa fjárlagaframvarps
vera rekstrarjöfnuð og augljóst að
það væri veigamikill þáttur í stefnu
ríkisstjómarinnar. Þetta væri líka
ein helsta forsenda þess að önnur
markmið ríkisstjómarinnar næðust
fram, s.s. lækkun verðbólgu, halla-
laus viðskipti við útlönd og stöðugt
gengi.
Pálmi sagði það líka vera mikil-
vægt að hófsemi væri gætt við
lántökuáform hins opinbera, eink-
um erlendar lántökur.
Mikið væri einnig í húfi í næstu
kjarasamningum að þar yrði hóf-
samlega að verki staðið. Ef það
brygðist hryndi fastgengisstefnan
og verðbólgan tæki nýjan fjörkipp.
Um skattamál sagði Pálmi, að
ýmsum hugmyndum um skatta-
hækkanir hefði skotið upp á starfs-
tíma ríkissljómarinnar, sem hefði
verið hafnað vegna andstöðu Sjálf-
stæðisflokksins. Hann vék einnig
að tilfærslu verkefna til sveitarfé-
laga og sagðist líta svo á að þeim
tillögum hefði víðast hvar verið vel
tekið og þetta væri tímabært skref.
Nauðsynlegt væri að tryggilega
yrði frá þessum breytingum gengið.
Til greina kæmi að sú deild í jöfnun-
arsjóði sveitarfélaga, sem hefði með
þessi mál að gera, myndi styrkja
ýmis verkefni, svo a.m.k. minnstu
sveitarfélögin og t.d. íþróttafélög
hefðu ekki lakari stöðu en áður.
Um þetta þyrfti að móta reglur
mjög fljótlega.
Venjubundinn
stuðningur
Alexander Stefánsson (F-Vl.)
sagði Framsóknarflokkinn standa
að þessu fjárlagaframarpi með
venjubundnum hætti fyrir utan fyr-
irvara landbúnaðarráðherra. Erfið
vinna væri framundan hjá þing-
mönnum að ná samkomulagi um
frumvarpið og krefðist þjóðin þess
að skynsamlega væri á málum hald-
ið. Einnig kölluðu hallalaus fjárlög
á markvissar ákvarðanir.
Meðal liða sem hann teldi að taka
þyrfti til endurskoðunar nefndi
Alexander framlög til hafnarmála
og skólabygginga. Varðandi það
síðamefnda mætti nefna að ríkið
skuldaði sveitarfélögum stórar fjár-
hæðir og búast mætti við því að
sveitarfélög tækju harðari afstöðu
varðandi uppgjör þeirra í kjölfar
breyttrar verkaskiptingar.
Þessi breytta verkaskipting væri
stórt mál, sem þyrfti vel að vanda
ta. Þetta fyrsta skref í þessa átt
mætti ekki mistakast. Sagði Alex-
ander að skoða þyrfti hvemig bæta
ætti sveitarfélögum upp tekjumissi
af ijárlögum og taldi jafnvel að
hann væri vanmetinn. Athuga
þyrfti hvort sú fjármögnunaraðferð,
sem sett væri fram f frumvarpinu,
skilaði tilsettu fjármagni.